Ekonomia zajmuje się badych dóbr i usług, o sposobach wytwarzania i podziale wytwarzanych dóbr i usług, (co, jak i dla kogo wytwarzać?) problemy ekonomii: Rozwiązanie sprzeczności między politycznie nie ograniczonymi potrzebami ludzi a ograniczonymi zasobami niezbędnymi do ich wytwarzania; Kłopoty ekonomistów z zastosowaniem doświadczenia jako źródła informacji o gospodarowaniu, czego skutkiem jest sprawdzanie pojedynczych twierdzeń i całych teorii jest w ekonomii o wiele trudniejsze niż w chemii lub w fizyce; osłabia to ostrość krytyki i hamuje proces gromadzenia prawdziwej wiedzy ekonomicznej; Teorie ekonomiczne formułowane są w języku, który obarczany jest wadami takimi jak: wieloznaczność, niemożność zaprzeczenia; może to uniemożliwić krytykę twierdzeń ekonomicznych; Statystyczny charakter praw ekonomicznych, zmienność warunków, w których odbywa się gospodarowanie, kłopoty z ich dokładnym opisem, klauzula ceteris paribus powodują, że negatywny wynik obserwacji nie musi pociągać za sobą rezygnacji z twierdzenia (można go tłumaczyć np. zmianą okoliczności do tej poty uważanych za niezmienne). Mikroekonomia - Zajmuje się badaniem poszczególnych rynków; w jej obszarze dokonywane są wybory ekonomiczne; przedmiotem analizy mikroekonomicznej jest szczegółowe badanie indywidualnych decyzji odnoszących się do pojedynczych towarów. Makroekonomia - zajmuje się gospodarką traktowaną jako integralna całość, bada zjawiska związane z gospodarowaniem całego społeczeństwa; kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości (analizowanie współzależności w całej gospodarce); celowo upraszcza się w niej analizę poszczególnych elementów badanej całości w trosce o przejrzystość obrazu działania całej gospodarki. Punkty widzenia ekonomiczny- zajmuje się analizą ekonomiczną prospektywną, bada skutki podjętych decyzji ekonomicznych. W analizie ekonomicznej mogą pojawić się koszta, które nie pojawią się w analizie księgowej, np. koszt alternatywny. księgowy- zajmuje się analizą ekonomiczną retrospektywną. Analizuje procesy ekonomiczne, które już zaszły. Robi to w okresie 12 miesięcy. Uwzględnia koszty oraz przychody, muszą być jednoznaczne, określone w pieniądzu. Czynniki produkcji - materialne lub niematerialne zasoby niezbędne do wytwarzania dóbr w postaci towarów i usług. ziemia oraz naturalne surowce posiadane przez ludzi. Ceną ziemi jest renta gruntowa; praca to wysiłek ludzki włożony w wytworzenie danego dobra, ceną pracy jest płaca; kapitał to dobra wytworzone uprzednio przez ludzi używane do produkcji innych dóbr. Są to budynki, narzędzia i maszyny. Ceną kapitału są odsetki.; technika i technologia; technika - zespół środków, które posiadamy do realizacji celów; technologia - wiedza o wykorzystaniu tych środków; zasoby - dobra niezbędne do wytwarzania danych dóbr; zasoby są rzadkie - jest ich mniej niż potrzeba. Rynek to proces w wyniku którego ustalone są warunki transakcji. Popyt to ilość dobra, jaką nabywcy gotowi są zakupić. Główne determinanty popytu to: cena danego dobra,ceny innych dóbr, dochody realne nabywców, liczba potencjalnych nabywców, gusty i preferencje, oczekiwania, efekty naśladownictwa i demonstracji. Prawo popytu mówi, że przy innych czynnikach nie zmienionych wielkość zapotrzebowania na określone dobro maleje w miarę wzrostu ceny.Oznacza to, że popyt jest ujemną funkcją ceny. Podaż jako element rynku Podaż to ilość dobra oferowana do sprzedaży na rynku. Główne determinanty podaży to: Zdolności produkcyjne, Opłacalność (rentowność) produkcji, Technika i technologia, Interwencja państwa. Prawo podaży mówi, że przy innych czynnikach stałych wzrost ceny zachęca producentów do zwiększenia oferowanej ilości dobra, a spadek ceny powoduje zmniejszenie oferowanej ilości.Oznacza to, że podaż jest dodatnią funkcją ceny. Elastyczność mieszana. Wysokość współczynnika gdzie krzywa przecina os OX piszemy Ep=0 (popyt doskonale nieelastyczny)w dla dóbr substytucyjnych i komplementarnych z przykładami. Elastyczność mieszana - mierzy reakcje popytu na zmianę ceny na określone dobro Gdy dobra są względem siebie komplementarne, to mieszana elastyczność cenowa będzie ujemna; (wzrostowi ceny dobra y towarzyszy spadek wielkości popytu na dobro x, zarówno przy założeniu niezmienności ceny jak i bez niego), zmiany popytu na dobro (usługę) x i ceny dobra (usługi) y są różnokierunkowe. Gdy dobra są substytutami, to mieszana elastyczność cenowa będzie dodatnia; (wzrostowi ceny dobra y towarzyszy wzrost wielkości popytu na dobro x, pod warunkiem, że jego cena zostanie niezmieniona, będzie spadać lub rosnąć wolniej niż cena dobra y), zmiany popytu na dobro (usługę) x i ceny dobra (usługi) y są jednokierunkowe. Elastyczność dochodowa. Wysokość współczynnika elastyczności dla dóbr normalnych i podrzędnych, dla powszechnych i luksusowych. Mierzy reakcję popytu na dane dobro w stosunku do zmiany dochodów konsumentów. Dobra zwykłe- dodatnia elastycznosć; dobra niższego rzędu ujemna elastyczność; dobra luksusowe większe od 1; dobra podstawowe( niezbędne) mniejsza od 1.
KONKURENCJA DOSKONAŁA cena jest "dana przez rynek" - kształtuje się w wyniku działania mechanizmu rynkowego, jako wypadkowa ofert kupujących i sprzedających, żaden z podmiotów nie jest w stanie indywidualną decyzją zmienić ceny. Podmioty nie mają także bodźców do tego, by zmieniać swoją ofertę cenową, ponieważ każda jej zmiana będzie powodowała straty dla danego podmiotu. Jeżeli producent podniesie cenę swojego produktu, wówczas nie uda mu się go sprzedać, ponieważ nabywcy będą mieli dostępną wystarczającą ilość produktów konkurentów po niższej cenie. Obniżając natomiast cenę producent również traci, gdyż otrzymuje niższą zapłatę za produkty, które byłby w stanie sprzedać po wyższej cenie danej z rynku. KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA producent działający w warunkach konkurencji monopolistycznej musi pogodzić się z tym. że popyt na jego wyroby maleje wraz ze wzrostem ceny, a cena zależy od ilości wytwarzanych i sprzedawanych produktów. Konkurencja ma głównie charakter niecenowy. OLIGOPOL Ceny oligopolistyczne zmieniają się rzadziej. Przedsiębiorstwa oligopolistyczne wspólnie dążą do maksymalizacji zysku, poprzez rozwiązania niekolizyjne o charakterze zmowy lub kooperacji. Głównymi formami zachowań niekolizyjnych są: przywództwo cenowe, porozumienia oligopolistyczne oraz świadomy paralelizm zachowań Decyzje co do ceny może podejmować największe, dominujące przedsiębiorstwo oligopolu (lider cenowy) , pozostałe - uznają taką cenę jako wielkość zadaną i do niej przystosowują swoje postępowanie. Sytuacja taka zwana jest przywództwem cenowym. Przywództwo, może osiągnąć producent który posiada np. najniższe koszty lub zdominował dany typ produkcji. Ceny mogą być też ustalane w wyniku mniej lub bardziej formalnych umów między producentami. Umowy takie to m.in.: umowa dżentelmeńska, kartel, syndyk MONOPOL Monopolista jest cenotworcą- kontroluje cenę; sam ustala cenę, za jaką sprzeda swoje produkty i dostosowuje się w zależności od tego jak zareaguje popyt. W punkcie równowagi monopolista może wyznaczyć cenę maksymalną, po jakiej sprzeda swoje produkty zapewniając sobie maksymalny zysk. Taką cenę nazywamy ceną monopolową. Cenę monopolową obrazuje punkt przecięcia się krzywej popytu z wielkością produkcji przynoszącą maksymalny zysk monopolisty. Określając poziom ceny monopolowej należy wyznaczyć wielkość Q maksymalizującej zysk a później, uwzględniając daną krzywą popytu, należy wyznaczyć cenę maksymalną, po której dana wielkość produkcji może być sprzedana Konkurencja doskonała duża liczbą niezależnych producentów, z których żaden indywidualnie nie ma wpływu na cenę, kształtującą się pod wpływem całkowitych wielkości popytu i podaży. Przedmiotem obrotu na takim rynku są produkty jednorodne, a konkurencja ma charakter cenowy przez co powoduję się obniżenie cen, przy okazji eliminując z rynku konkurentów produkujących ten sam produkt drożej. Model ten charakteryzuję się również tym że nowy producent wchodzący na rynek doskonale konkurencyjny nie napotyka żadnych barier. Jednorodność produktu Pełna mobilność czynników Duża liczba sprzedających i kupujących Pełna , doskonała informacja o rynku Oligopol charakteryzuje się tym że liczba producentów nie przekracza kilkunastu, produkty mają charakter jednorodny lub różnorodny, a ceny dyktowane są przez największe z przedsiębiorstw tzw. przywódcę cenowego. W tym modelu konkurencja ma charakter nie cenowy i polega na ciągłej poprawie jakości i unowocześnianiu produktów, ustalaniu dogodnych warunków sprzedaży i gwarancji, reklamie i promocji. Wejście na ten rynek jest trudne, z uwagi na bariery ekonomiczne (znaczny kapitał), technologiczne i prawne. Produkty jednorodne lub zróżnicowane. Niewielka liczba sprzedających ( ekstremalnie 2 - duopol ) duża liczba kupujących. Ograniczony dostęp do rynku. Pełna informacja Monopol pełny jeden producent wytwarza produkt, kształtuje cenę rynkową zapewniającą mu wysoki zysk na drodze ograniczania podaży. W monopolu nie istnieje niedostatek konkurencji i rynek jest zdominowany przez jedną firmę. Wejście na takowy rynek jest prawie niemożliwe. Jeden sprzedawca , wielu kupujących.. Jednorodna lub zróżnicowana produkcja ale bez bliskich substytutów. Brak możliwości wejścia na rynek opanowany przez monopol. Doskonała informacja o rynku Konkurencja monopolistyczna duża liczba producentów wytwarzających produkty tego samego typu (np. samochody, zabawki), ale posiadające swoiste, indywidualne cechy. Pozwala to producentom odrębnie ustalać ceny swoich wyrobów, które nie mogą odbiegać od cen podobnych produktów na rynku. Konkurencja więc ma charakter nie cenowy i skupia się na jakości, opakowaniu, reklamie i promocji. Ten model rynku utrudnia wejście na rynek z nowym produktem ponieważ wymaga większego kapitału i nakładów na skuteczną reklamę i promocję dla pozyskania klientów. Wielu sprzedających i kupujących. Produkty zróżnicowane i posiadające bliskie substytuty. Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go. Pełna informacja. Korzyści i niekorzyści skali produkcji Jeżeli Koszty całkowite rosną wolniej niż rozmiary produkcji to koszty na jednostkę produkcji(przeciętne) maleją. Mówimy wtedy o korzyściach skali. Gdy koszty rosną szybciej niż produkcja mówimy o niekorzyściach. Przyczyny pojawienia się korzyści skali: specjalizacja; niepodzielność procesu produkcji; technologie podnoszące wydajność Koszty zmienne są to nakłady przedsiębiorcy związane bezpośrednio z produkcją. Ich poziom zależy wprost od rozmiarów produkcji. Tak więc wynoszą zero gdy nic się nie produkuje, a rosną wraz ze zwiększaniem się rozmiarów produkcji. Koszty stałe - nakłady, które musi ponosić przedsiębiorca, niezależnie od wielkości produkcji. Nawet wówczas, gdy w przedsiębiorstwie nic się nie produkuje, ponosi on takie nakłady jak czynsze dzierżawne, procenty od kredytów, koszty konserwacji, płace strażników i służb administracyjnych, często pensje pracownicze (w przypadku sztywnego rynku pracy). Koszty stałe trzeba płacić niezależnie od wielkości produkcji, a więc bez względu na to czy się produkuje czy nie.