II rok WFzGK

Elektrostymulacja- prądy stymulujące.

Elektrostymulacja- zabieg elektroleczniczy, w którym wykorzystuje się prąd impulsowy, aparat wytwarzający ten prąd nazywa się- elektrostymulatorem.

Celem tego zabiegu jest pobudzenie do skurczu mięśni.

Prądy stymulujące pracę mięśni.

1. Prądy impulsowe małej częstotliwości:

*prąd impulsowy o przebiegu prostokątnym

*prąd impulsowy o przebiegu trójkątnym

*prąd faradyczny i neofaradyczny

*prądy diadynamiczne (zwane prądami bernarda)

*prądy izodynamiczne

2. Prądy impulsowe średniej częstotliwości:

*prądy interferencyjne (zwane też prądami Nemeca)

- statyczne interferencyjne pole elektryczne

- dynamiczne pole interferencyjne

- wskazania do stosowania prądów interferencyjnych

*prądy stereointerferencyjne

*modulowane prądy średniej częstotliwości

Prądy impulsowe małej częstotliwości.

Prąd impulsowy o przebiegu prostokątnym- prąd złożony z impulsów o przebiegu prostokątnym, oddzielonych od siebie przerwami. Nazywany jest również prądem galwanicznym przerywanym. Produkowane obecnie stymulatory wytwarzają prądy prostokątne o czasie trwania impulsu od 0,1 do 1200 ms i przerwie między nimi w granicach od 20 do 3000 ms. Cechą charakterystyczną impulsu prostokątnego jest bardzo krótki, bliski zera czas narastania i opadania natężenia. Prąd ten znajduje szerokie zastosowanie w elektrostymulacji mięśni i nerwów oraz w elektrodiagnostyce. Ze względu na szybkie narastanie natężenia jest on przydatny do stymulacji mięśni zdrowych lub nieznacznie uszkodzonych. Prądem tym nie należy pobudzać mięśni odnerwionych, ponieważ wymaga to stosowania dużego natężenia,odczywanego boleśnie przez osobę poddaną stymulacji. Prąd impulsowy złożony z impulsów o przebiegu prostokątnym, czasie trwania impulsów 2 ms oraz czasie przerwy 5ms , charakteryzuje się szczególnie silnie wyrażonym działaniem pobudzającym. Jest on używany do wywołania skurczów tężcowych mięśni szkieletowych, w których uzyskuje się zmniejszenie ich napięcia. Omawiany rodzaj prądu impulsowego , o czasie trwania impulsu 2 ms i częstotliwości 140 Hz , stosuje się również w celu zwiększenia siły np. czworogłowego uda w stanach po urazie stawu kolanowego. Stymulacji tej dokonuje się metodą dwuelektrodową.

Prąd impulsowy o przebiegu trójkątnym- podstawowa cechą tego prądu, odróżniającą go od innych stosowanych w elektroterapii prądów pulsowych, jest powolne narastanie natężenia. W tym zakresie istotne znaczenie ma czas, w którym natężenie osiąga wartość wywołującą skurcz; nie sam prąd, ale dostatecznie szybka zmiana jego natężenia jest przyczyną powstania bodźca elektrycznego.

Zdolność przystosowania się, czyli akomodacji , do wolno narastającego natężenia wykazują tylko mięśnie zdrowe. Mięśnie odnerwione nie mają tej właściwości i reagują skurczem na impulsy o wolno narastającym natężeniu . Z powyższego stwierdzenia wynika wniosek o istotnym znaczeniu praktycznym, że istnieje możliwość wybiórczego pobudzania do skurczu mięśnia odnerwionego , znajdującego się w otoczeniu mięśni zdrowych. W tym stwierdzeniu zamyka się cały czas wybiórczej elektrostymulacji mięśni porażonych wiotko za pomocą impulsów o przebiegu trójkątnym, o wolno narastającym natężeniu.

Czas trwania impulsu jest zwykle niewiele większy od czasu narastania natężenia, ponieważ czas opadania natężenia jest bardzo krótki, za względu na to, że nie odgrywa on istotnej roli w pobudzaniu mięśnia do skurczu. Czas przerwy jest zwykle o dwa razy dłuższy od czasu trwania impulsu trójkątnego. Wartość amplitudy świadczy o właściwym doborze parametrów prądu impulsowego. Elektrostymulacja mięśni porażonych wiotko wykonuje się metodą dwuelektrodową, pamiętając aby przyłożyć biegun ujemny do elektrody usytuowanej obwodowo.

Można również oddziaływać tym prądem na mięśnie gładkie, które odznaczają się słabą zdolnością akomodacji. Jednak te mięśnie potrzebują serii impulsów, aby zareagować skurczem na kolejne pobudzenie. Np. w leczeniu zaparcia będącego następstwem stanu skurczowego jelita grubego, stosuje się impulsy trójkątne o czasie trwania 100-150 ms. Czas przerwy między impulsami wynosi 2000-3000 ms. Amplituda natężenia w impulsie sięga 25-30 mA.

Prąd faradyczny i neofaradyczny.

Prąd faradyczny o małej częstotliwości, asymetryczny prąd prąd indukcyjny o częstotliwości 50 100 Hz, otrzymywany z induktora wywołuje tężcowy skurcz mięśni, który utrzymuje się się w czasie jego działania. Spowodowane jest to przez impulsy,które działają na mięsień w wysokich odstępach , umożliwiają jego rozkurcz. Podstawową wadą jednak wadą prądu jest przypadkowa nierównomierność amplitudy oraz czasu trwania impulsów i przerw między nimi.

Prąd neofaradyczny znajduje zastosowanie do tzw. Elektrogimnastyki wg Bergoniego. Metodę tę najczęściej stosuje się w leczeniu zaniku mięśni z nieczynności. Kształt obwiedni zbliżony jest do trójkąta, amplituda impulsów narasta dość wolno i nastepnie nieco szybciej opada. Czas trwania modulacji oraz przerwy między modulacjami są równe, częstość modulacji, w zależności od potrzeby, wynosi od 15 do 45 min. Stymulacja techniką dwuelektrodową przy użyciu płaskich elektrod.

Prądy diadynamiczne- prądy Bernarda.

Są to prądy złożone o kształcie połówki sinusoidy. Czas trwania impulsu około 10 ms. Wykazują one silnie wyrażone działanie przeciwbólowe i przekrwienne. Bernard opisał sześć rodzajów prądu, w których wyróżnić można dwie składowe, a mianowicie: komponent prądu stałego oraz prądu sinusoidalnego zmiennego. Wynika to z nałożenia jednopołówkowo wyprostowanego prądu sinusoidalnego zmiennego na przebieg prądu stałego. Prądy diadynamiczne wywodzą się z dwóch podstawowych prądów impulsowych o częstotliwości 50 i 100 Hz. Przez modulowanie tych prądów w amplitudzie i czasie oraz ich przerywanie uzyskuje się pozostałe cztery rodzaje prądów diadynamicznych.

Prąd DF (diphase fixe). Jest to jednopołówkowo prostowany prąd sinusoidalnie zmienny o częstotliwości 50 Hz.

Prąd MF (monophase fixe). Jest to jednopołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalnie zmienny o częstotliwości 50 Hz

Prąd CP (courant module en courtes periodes). Prąd ten powstaje w wyniku okresowej zmiany prądów DF i MF, które płyną na przemian w czasie 1 s.

Prąd LP (courant module en longues periodes). Prąd ten powstaje przez nałożenie na prąd MF analogicznego prądu modulowanego w amplitudzie i przesuniętego w fazie o 180°. Czas trwania modulacji wraz z przerwą wynosi około 10 s.

Prąd RS (rhythme syncope). Uzyskany z przerywania prądu MF. Czasy przepływu prądu i przerwy są równe i trwają 1 s.

Prąd MM (monophase module). Jest to prąd MF modulowany w amplitudzie. Obwiednia modulacji odpowiada połówce sinusoidy, czas modulacji oraz czas trwania przerwy między modulacjami wynosi ok. 1 s.

Prądy izodynamiczne.

Zasada ich działania polega na przemiennym wpływie na tkanki prądów diadynamicznych MF oraz DF, tak jak ma to miejsce w prądzie diadynamicznym CP ,jednak w ten sposób, w którym amplitudy ich są jednakowo odczuwalne przez osobe poddaną zabiegowi elektroleczniczemu. Bernard doszedł do wniosku, że stosując prądy diadynamiczne CP lub LP można uzyskać korzystniejsze skutki terapeutyczne przez zwiększenie w zależności od wskazań amplitudy jednrj ze składowych tych prądów.

Przeskórna stymulacja elektryczna TES

Nazwą tą określa się stymulacyjną metodę elektroleczniczą, stosowaną w zwalczaniu bólu, w której wykorzystuje się prądy impulsowe małej częstotliwości, wytwarzane przez specjalnie w tym celu skonstruowane miniaturowe stymulatory. Są to prądy impulsowe zwykle o przebiegu prostokątnym, ale również trójkątnym lub sinusoidalnym i częstotliwości powyżej 10 Hz, najczęściej w granicach od 40 do 100 Hz. Stosuje się małe natężenie prądu, poniżej progu bólu, wywołujące wyraźne uczucie mrowienia lub wibracji. Elektrody umiejscawia się zgodnie ze zleceniem lekarza w punktach bólowych lub wzdłuż przebiegu nerwu czuciowego zaopatrującego bolesną okolicę. Odmianę przezskórną stymulacji elektrycznej stanowi tzw. przezskórna stymulacja wieloelektrodowa, w której dzięki specjalnemu urządzeniu, wyposażonemu w kilka niezależnych wyjść, możliwe jest umiejscowienie w danej okolicy kilku par elektrod. Sytuacja taka zwiększa liczbę aferentację wywołaną przez impulsy elektryczne, a tym samym szanse uzyskania działania przeciwbólowego. Uważa się, że przezskórna stymulacja elektryczna jest szczególnie przydatna w zwalczaniu bólu po przebytych uszkodzeniach nerwów obwodowych, bólu kikutów poamputacyjnych, nerwobólu po przebytym półpaścu oraz bólów fantomowych, a mniej skuteczna w bólu z dużym komponentem psychogennym, w obwodowych neuropatiach wywołanych zaburzeniami przemiany materii oraz bólu związanym przyczynowo z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego.

Prądy intenferencyjne- prądy Nemeca- są to prądy średniej częstotliwości modulowane w amplitudzie z małą częstotliwością. Prądy te powstają w wyniku interferencji w tkankach dwóch prądów średniej częstotliwości przemiennych sinusoidalnym, których częstotliwości mało różnią się od siebie zwykle w granicach 100 Hz. Tak więc stosuje się prądy o częstotliwości około 4000 Hz. Interferencję uzyskuje się przez zastosowanie dwóch niezależnych obwodów zabiegowych, przy użyciu dwóch par elektrod usytuowanych w taki sposób, aby osie łączące ich środki krzyżowały się w okolicy umiejscowienia sprawy chorobowej. Powstawanie prądów interferencyjnych można wytłumaczyć przykładem znanego z akustyki zjawiska dudnienia, w którym w wyniku nakładania się dwóch drgań harmonicznych powstaje drganie wypadkowe.

Statyczne interferencyjne pole elektryczne. Pewne wyjaśnienie zjawisk zachodzących w tkankach w czasie interferencji dwóch prądów składowych średniej częstotliwości daje teoretyczne rozważanie cech pola elektrycznego zawartego między dwoma parami elektrod dwóch obwodów zabiegowych. Elektrody te są punktowe i usytuowane w taki sposób, że ich osie krzyżują się ze sobą pod kątami 90 stopni. Zaś tkanki przedstawiają sobą ośrodek jednorodny pod względem elektrycznym. W takich warunkach prąd płynący w tkankach między elektrodami jest kombinacją prądu przewodzenia oraz prądów przemieszczenia. Prąd przewodzenia można ominąć i wówczas można omawiane pola traktować jako powoli zmienne pole elektryczne, w którym rozkład potacjału jest w przybliżeniu taki sam jak w polu elektrostatycznym.

Dynamiczne pole interferencyjne. Sposób wytwarzania w tkankach tego pola elektrycznego może być dwojaki. Pierwszy polega na zamianie pola interferencyjnego na dynamiczne przez ciągłą zmianę położenia elektrod. Jest to jednak bardzo trudne, ze względu na konieczność utrzymania właściwego kontaktu ze skórą w czasie całego zabiegu. Połowiczne rozwiązanie stanowi tzw. kinetyczna metoda stosowania prądów interferencyjnych, zwana również elektrokinezyterapią, w której jedna z każdej pary elektrod jest w postaci elektrody — rękawicy, umożliwiającej przesuwanie jej po powierzchni skóry w danej okolicy ciała. Drugi sposób opiera się na oddziaływaniu na rozkład potencjałów elektrycznego pola interferencyjnego. Problem ten rozwiązuje się technicznie w ten sposób, że natężenie prądów na elektrodach zmienia się przeciwstawnie, tak aby ogólna wartość natężenia nie ulegała zmianie, a tym samym nie wywoływała niepożądanych sensacji czuciowych. Tak więc do elektrod zostaje doprowadzony prąd modulowany w amplitudzie, przy czym głębokość modulacji waha się od 30 do 50%. W efekcie w tkankach powstaje wysoce złożone elektrycznie pole interferencyjne, w którym zmienia się rytmicznie wartość wektora interferencji. Podstawowa różnica w działaniu statycznego i dynamicznego pola interferencyjnego polega na tym, że jeśli w polu statycznym „uprzywilejowane" kierunki stuprocentowej interferencji są stałe, to w polu dynamicznym są one zmienne. W związku z tym większa objętość tkanek zawartych między elektrodami podlega oddziaływaniu w miarę intensywnego zmiennego bodźca elektrycznego.

Wskazania do stosowania prądów interferencyjnych.

1. Nie wolno stosować ich w okolicy serca oraz klatki piersiowej i kończyn górnych osób z wszczepionym rozrusznikiem serca.

2. Elektrody zabiegowe muszą być tak umiejscowione na skórze chorego aby linie łączące środki każdej z dwóch par elektrod krzyżowały się w okolicy lokalizacji procesu chorobowego.

3. Przy dawkowaniu natężenia prądu interferencyjnego uwzględnić należy osobniczą wrażliwość chorego, tak aby wyrażnie odczuwał on stosowany prąd.

4. Częstotliwość i rodzaj zastosowanego prądu interferencyjnego zalężą od choroby i metodyki zabiegu.

5. Czas trwania zabiegu wynosi zwykle 6-10 min, max. 15 min , a wyjątkowo 30 min.

6. Stosuje się je codziennie unikając dłuższych przerw.

Prądy stereointerferencyjne. Obecnie wprowadza się do elektrolecznictwa prądy stereointerferencyjne, a ściślej mówiąc prądy interferencyjne stereodynamiczne. Powstają one w wyniku interferencji w tkankach prądów średniej częstotliwości ok. 5 kHz, stosowanych w trzech niezależnych obwodach zabiegowych. Podobnie jak w wypadku prądów interferencyjnych, elektrody umieszcza się w taki sposób, aby linie łączące środki odpowiadających sobie par elektrod krzyżowały się w miejscu lokalizacji procesu chorobowego. Praktycznie uzyskuje się to dzięki zastosowaniu odpowiedniej wielkości dwóch trójramiennych elektrod, w których każde ramię zawiera jedną elektrodę matalową Wprowadzenie trzeciego kierunku przepływu prądu stwarza jeszcze jedną trzecią płaszczyznę działania biologicznego.W efekcie uzyskuje się przestrzenne i wielomiejscowe oddziaływanie wektora interferencji, co zwiększa jego wpływ na tkanki pozostające między elektrodami. Jest oczywiste, że w obszarze tym powstaje wysoce złożone, dynamiczne pole interferencyjne. Prądy stereointerferencyjne stosuje się z powodzeniem w leczeniu schorzeń narządów ruchu, głównie pochodzenia urazowego i zwyrodnieniowego, przebiegających z bólem.

Modulowane prądy średniej częstotliwości.

W ostatnich latach stworzono kilka typów aparatów wytw. Prądy średniej częstotliwości modulowane w amplitudzie z małą częstotliwością zwykle do 150n Hz

Przykładem takiego aparatu może być Amplipulus 3T. Wytwarza on prąd sinusoidalny 5000 Hz modulowany w amplitudzie unipolarnie lub bipolarnie z regulowaną częstotliwością od 10 do 150 Hz itd.

Bibliografia:

„FIZJOTERAPIA POD REDAKCJĄ PROFESORA DOKTORA HABILITOWANEGO GERARDA STRABURZYŃSKIEGO” , DR LEKARZ BOZENA GRZEGOREK, REDAKTOR TECHNICZNY JOANNA GŁODOWSKA, KOREKTOR MGR ADAM NOWOGÓRSKI, WARSZAWA 1988 R. PAŃSTWOWY ZAKŁAD WYDAWNICTW LEKARSKICH

---