FILOZOFIA WSPÓŁCZESNA wykłady
dr Bartosz Orlewski
HUME Najwybitniejszy empirysta - wnioski prowadziły do sceptycyzmu, o duszy substancji rozumnej, do sceptycyzmu w kwestii istnienia świata, Boga oraz istnienia przyczynowości. Wychodził od wspólnego źródłem wszelkiej wiedzy jest doświadczenie zmysłowe, czyli impresje, wrażenia z nich umysł wyabstrachowuje sobie tekst. Idee nie ma nic Impresje dostarczają ideą treści.
Skoro wydaję nam się że zdarzenia następują jedno po drugim, to najpierw misi być pierwsze. W następowaniu po sobie 2-ch zdarzeń nie znaczy, że pierwsze zdarzenie generuje drugie zdarzenie. To my dodajemy coś do zdarzeń, w oparciu o nawyk, oczekujemy czegoś z nawyku np. przyczyną wystrzału było to, że myśliwy nacisnął na spust. A możemy nastąpić wystrzał bez pociągnięcia za spust, i pociągnięcie za spust bez wystrzału. Po zabraniu wszystkich własności z rzeczy nie ma tych własności. Empiryzm to bardzo radykalna Sens wszystkich naszych pojęć bierze się z doświadczenia, ale są pojęcia, które nie mają sensu. Przyzwyczailiśmy się, że słońce zawsze wstaje, np. na południu, ale to nie znaczy, że ono będzie wschodzić zawsze. To nie jest pojęcie Jak wykazać, że indukcja dział. Jeśli cos miało ileś razy miejsce to znaczy, że musi mieć nadal miejsce. Indukcja nie jest wg niego racjonalna, nie do uzasadnienia. Odrzucił pojęcie duszy. Człowiek ma własności, ale gdy badamy samego siebie nie dostrzegamy nic innego poza strumieniem wrażeń. Z perspektywy Huma, strumień impresji ma sens. Nie możemy rozstrzygnąć tego czy istnieje świat zew. Doświadczamy tylko wrażeń a nie przedmiotów. Był b. zadowolony ze swojego sceptycyzmu. Wszystko, co wiemy wynika tylko z nawykowych wrażeń. Mamy tylko wiedzę o doświadczeniu, ale nie jest ona przygodna, wiedza tylko o tym, czego doświadczaliśmy. Między racjonalistami a empirystami.
Poza doświadczeniem jest jeszcze wiedza aprioryczna
Matematyka, jako wiedza aprioryczna, wg empirystów.
Wiedza analityczna - wiedza o treści poję, wiedza konieczna. Zdania analityczne, możliwe na mocy sprawdzenia.
Wiedza syntetyczna (o faktach) nie była konieczna
Wszelka wiedza jest wiedzą o doświadczeniu.
Kant Mieszkał całe życie w Królewcu. Historię filozofii znał słabo, znał doskonale pismo Berkeley, Locka i Hiuma. Cały dzień spędzał prawie tak samo, dzień w dzień. Był wielkim hipochondrykiem, pomimo kruchej postawy był okazem zdrowia Żył 80 lat. I dużo razy pisze, jakie to one są doniosłe, a są najnudniejsze z napisanych. Kant zaczął filozofię późno, zajmował się kosmologią, astronomią i fizyką. Łączył empiryzm z racjonalizmem. Nasza wiedza zaczyna i kończy się na doświadczeniu.
Wiedza kształtuje obiekt, nadaje naszemu doświadczeniu w rzeczywistości pewną formę. Czas i przestrzeń są to formy, w jakich my doświadczamy. Cokolwiek doświadczamy porządkujemy to sobie czasowo i przestrzennie. Cokolwiek doświadczamy dokonujemy syntezy tych wrażeń zmysłowych. To, co widzimy, dotykamy, słyszymy. Należy odróżniać rzeczy same w sobie. Noumeny - widzimy coś bez pośrednictwa innych rzeczy. Wgląd w noumeny ma Bóg. Możemy postrzegać noumeny poprzez wnętrze. My tez jesteśmy noumenami. Dusza to noumen. Nie możemy wyjaśnić skąd się biorą wrażenia.
Nie jest możliwa wiedza o tym, że wszechświat ma początek i o tym, że nie ma początku. Zajmuje się tym metafizyka. Granicami poznania są nasze doświadczenia. Nie możemy wiedzieć czy istniej Bóg.
Wiedza klasyczna, konieczna jest możliwa w obrębie doświadczenia. Matematyka zawiera sądy powszechne i konieczna. Jak możliwa jest fizyka? Dzięki temu, że świat naszego doświadczenia podlega przyczynowości. Jest to wiedza o formie, za pomocą, której układamy doświadczenia.
Podziały wg Kanta:
Zmysły - estetyka transcendentalna o naoczności zmysłowej
Rozsądek (intelekt) - analityka transcendentalna
Rozum - dialektyka opis wiedzy rzekomej
Na cokolwiek człowiek nie spojrzy to widzi to tak jak je dostrzega.
Kategorie wg Kanta:
Ilości
Jakości stosunku
Modalności (sposób, w jaki rzecz istnieje, konieczność cechy, np. człowiek musi mieć rozum)
Ilość sądów, jakość stosunek i modalność
Pojęcia miały treść empiryczną a idee NIE. (Idea Boga nie ma takiej treści) mają idee regulatywne
Nie dowodzimy tego, że Bóg istnieje, ale wykazujemy, że aby myśleć o sobie, jako istotach wolnych, moralnych postulujemy, że Bóg istnieje. Jeśli chcemy wierzyć, że między cnotą a moralnością jest jakiś związek, np. nagroda, to musimy przyjąć, że Bóg istnieje. Wierzę, bo chcę coś robić. Nie wiadomo czy Kant był osobą wierzącą. Starał się nie wychylać, bo nie chciał nikomu podpaść. Przyjmował etykę chrześcijańską w wersji protestanckiej. Wola człowieka jest wolna (postulujemy) jest dla siebie prawodawczą, podporządkowuje się tylko prawu, które sama wymyśliła. Etyka Kanta jest etyką formalną. Powinieneś postępować tak jak być chciał żeby maksyma działała. Wywodził, że nie powinniśmy w ogóle kłamać, nigdy. Konsekwencje nie mają znaczenia, bo działamy w zgodnie z poszanowaniem obowiązku, zgodnie z moralnością
Należy postępować tak, aby człowieczeństwa innych nie traktować, jako ale również, jako celu samego w sobie.
HISTORIA FILOZOFII 07.03.2009 r.
Fichte, Schelling, Hegel, Schopenhauer („Erystyka” sztuka nieuczciwego prowadzenia sporów) wygranie za wszelką cenę - wymagana znajomość treści)
Pozytywizm upadł, ale nie upadł duch pozytywizmu, wierzyli w postęp nowoczesność
Jeremy Bendgham J.ST. Mill twórcy utylitaryzmu środowisko etyczne, dobre moralnie jest to, co pożyteczne, dobro moralne to to, co użyteczne. Bendgham filozof, działacz polityczny, chciał zmieniać świat i swoją ojczyznę Anglię opracowała nową wersję konstytucji, która ograniczyłaby władzę, tak, aby w jak najmniejszym stopniu wpływać na życie obywateli. Uznawany za człowieka wielkiej mądrości. Odwołuje się do filozofii Locka, Humea, przyjmował zasadę asocjacjonizmu - złożone skojarzenia są tworzone wrażenia proste na zasadzie kojarzenia (cement kojarzy się nam z cegłami, a te z murem). Etyka - utylitarysta - przyjemność jest dobrem. Wywodził tą tezę z tego, że ludzie powszechnie pragną tego, co przyjemne. Wywodził ja z tezy psychologicznej (to rozumowanie nie jest poprawne bez przesłanki, że to, czego pragnie większość ludzi jest dobrem, większość ludzi pragnie)
Zasadą utylitaryzmu jest jak największa przyjemność jak największej ilości ludzi. To działanie jest etyczne, które skutkuje długofalowo jak największa przyjemność ludzi. Co jest moralnie słuszne a co nie jest. Badając konsekwencje danego działania, jeśli generują największą przyjemność jak największej liczby ludzi. Tłumaczyło eutanazję, aborcję.
Ludzie mają tę samą naturę, wiec takie samo pragnienie przyjemność. Większość ludzi dąży do zaspokojenia własnej przyjemności. Więc aby uniknąć konfliktu w tym dążeniu, należy tak ustanowić prawa w państwie, aby sobie nie szkodzili. Bendgham chciał, aby państwo wychowywało ludzi. Był liberałem, ( ale nie do końca prawdziwym) - władza państwowa ingeruje w życie ludzkie, powinno działać wychowawczo na ludzi.
Prawdziwy liberał mówi, że państwo nie powinno wychowywać ludzi, tylko bronić państwa, dbać o granice, (to rodzice powinni organizować szkolnictwo a nie państwo)
Spór o kompetencje państwa trwał w XIX wieku.
W etyce był Hedonistą (przyjemność jest dobrem).
Panoptikom (strażnik, który nas obserwuje widzi więźniów, ale sam jest niewidoczny) Społeczeństwa zachodnie (demokratyczne) są zorganizowane na ideę niewidzialnego nadzorcy, przez nich samych.
Fichte - uważał się za dzielnego kontynuatora filozofii Kanta, był przekonany, że tylko on to robi, ale to nie była prawda, bo odrzucił pojęcie rzeczy samych w sobie. A podmiot poznania, jaźń jest pierwotne wobec tego, co jest poznawalne. Nie byłoby rzeczy bez podmiotu poznania, dlatego że rzeczy są tylko przedstawieniami podmiotu poznania. Kant krytykował metafizykę. A Fichte chciał zbudować metafizykę w oparciu o teorię poznania, która jest oparta na jednej fundamentalnej zasadzie apriorycznej, zbudowanej niezależnie od doświadczenia oraz musi być wolna od założeń z metafizyki oraz założeń nauk szczegółowych. Ci, którzy uważają, że byt jest pierwotny wobec myśli to realiści on był idealistą myśl jest pierwotna wobec bytu. Jaźń jest wolna, czyli ja, byt jest dla jaźni terenem poznania, ale obszarem działania. Spełnia się w czynach, które wytwarzają rzeczy. Każdy przekonany, że jaźń jest wolna jest IDEALISTĄ. Filozofia czynu, rzeczy wytwarzane z czynów są spełniane ze względu na ideały. Jaźń to absolutny początek wszystkiego, przedstawia ona wyobrażenia, które oddzielają się od niej i uzyskują pewną niezależność.
Właściwie każdy czyn jest dobre. Ale tylko wolne czyny są dobre, ale nie wszystkie wolne czyny muszą być dobre. Filozofia państwa - państwo powinno wziąć wszystkich „za pysk” - gloryfikacja państwa, powinno kontrolować życie wszystkich obywateli, ale powinno się odseparować od innych państw.
Stopniowe przejmowanie sądownictwa przez państwo.
PRZYNIEŚĆ RYZĘ PAPIERU NA EGZAMIN
Schelling
Przyroda rozwija się, to siła żywa twórcza, absolut, to nie jest mechanizm. Był bardziej poetą niż filozofem. Całość dotychczasowych czynów człowieka - filozofia Hegla miała być spekulatywna, miał skłonność do spekulowania oderwaną od doświadczenia. Fenomenologia ducha, filozofia religii, dziejów. Był idealistą - pierwotna w rzeczywistości jest myśl. Ogólne pojęcia są składnikami bytu. Chciał się zająć całością bytu. Nie wystarczy mieć wiedzy na temat poszczególnych elementów, aby mówić coś o bycie. Prawdę można orzekać tylko i wyłącznie od całości bytu. Byt, jako całość jest czymś racjonalnym. Ten, kto nie zna prawdy o całości bytu nie zna żadnego tematu nt bytu.
Byt jest zmienny, - zatem prawdy o bycie przechodzą w fałsze o bycie - przechodzą w
Każde kolejne stadium bytu wynika z poprzedniego, a zatem każde kolejne stadium bytu jest stadium koniecznym, którego nie mogłoby nie być. Każde kolejne stadium mówi, jakie jest racjonalne, i mówi o racjonalności bytu. Zmiany przechodzą wg faz:
Tezy
Antytezy wytwarzana z syntezy
Syntezy ze przeciwieństw
Rzeczywistość zawiera sprzeczności, dwa krzyżujące się ze sobą zdania nie mogą być prawdziwe
Synteza i antyteza to zdania, które się wykluczają, a zarazem są prawdziwe.
Teza pojęcie
Antyteza + przyroda
Synteza to duch
Duch subiektywny
Antyteza duch obiektywny - przejawia się w religii, sztuce, filozofii
Synteza duch absolutny
Hegel hierarchizował sztukę, był to koniec rozwoju ducha obiektywnego, który wg niego zamienił się w absolutnego.
Tezą sztuki greckiej jest
Sztuka grecka symboliczno treściowa
Syntezą sztuki greckiej jest sztuka chrześcijańska
Dzieje ludzkości to dzieje postępu, czyli nieustannego rozwoju człowieka. Heglowskie myślenie miało krytyków, że on nie wyczytał zasad postępu z materiału historycznego, tylko dobrał fakty tak jak mu pasowało, żeby udowodnić, że to, co było kiedyś jest złe, a to, co teraz jest dobre. Ci, którzy żyją teraz są pełnią człowieczeństwa. Cywilizowani są lepsi od barbarzyńców, a ci są lepsi od pierwotnych,. Uważano, że tamci ludzie byli gorsi, a gdyby wziąć noworodka z tamtych czasów i wychować teraz wychowałoby się tak samo jak dzieci współczesne, - więc takie myślenie to fałsz. Stąd dylematy, co jest ważniejsze postęp czy jednostka?
Filozofia uważał, że jego filozofia jest najlepsza i nikt później już nie powinien jej uprawiać. Każda następna filozofia wynika z poprzedniej, rządzi się prawami dialektyki.
Hegel miał wielką pogardę do faktów. Nie uznawał planety odkrytej za jego czasów, bo uważał, że nie istnieje.
Nie przepada za Heglem - lubi analityczną, wnioski, rozumowania, stwierdzenia
Schopenhauer - idealista, gł. Dzieło „Wola i przedstawienie”, połączył idealizm w styli Fichtego z wątkami filozofii buddyjskiej - głosił pogardliwy stosunek do świata, ale zabiegał o wszystkie tytuły, wielki pesymista, świat jest irracjonalny, pewnego rodzaju więzienie. Przyjął tezę Kanta, że poznajemy tylko fenomeny. Umysł odciska na rzeczach formę, zabarwia rzeczy. Wszystko, co percypujemy jest wytworzone przez wolę. Wola zachowuje racjonalizm.
Możemy się od takiego świata (iluzji) uwolnić;
- dzięki kontemplacji dzieł sztuki,
- dzięki moralnej ascezie - minimalizowanie pragnień, powstrzymywanie się od zaspokajania ich, zadowalanie się małymi przyjemnościami, świat nie jest miejscem przyjaznym człowiekowi to „puszka Pandory”
Schopenhauer korzystał z uroków życia, nie stosował się do filozofii, którą głosił. Opracował erystykę - sztukę prowadzenia sporów (jego książka zawiera 38 sposobów na przekonanie innych, że to my mamy rację).
Erystyka pozwala dyskutować w sposób stwarzający pozory prawidłowej argumentacji, - chociaż jest inaczej. Bazuje na tym, że słuchaczom może się wydawać, iż jakaś osoba nie ma racji, mimo, że ją ma. Ale broni prawdy wzbudzając naszą niechęć do siebie, a tym samym do tego, co ona mówi, mimo, że ma rację. Bycie spokojnym zyskiwało życzliwość publiczności.
Człowiek jest z natury zły, gdyby tak nie było dążylibyśmy tylko do prawdy a nie do tego, że my ją mamy, a gdybyśmy byli dobrzy dążylibyśmy tylko do prawdy i a nie do tego, kto ją ma. W dyskusji często walczymy żeby postawić na swoim.
Argumenty do dobrej dyskusji:
- stosuje się terminy dwuznaczne
- branie tego, co powiedział oponent i podstawianie pod to własnego znaczenia (np. Polacy to alkoholicy ty twierdzisz, że wszyscy Polacy to alkoholicy włożyć w usta przeciwnika to, czego nie powiedział)
- stosować błędne koło - używać tezy, którą chce się dowieść, jako przesłanki (np. Bóg musi istnieć skoro świat został stworzony, a to zakłada, że istnieje Bóg)
- zmieniać temat, (kiedy widzimy, że przeciwnik może nas pokonać w dyskusji to zmieniamy temat, odwracamy uwagę)
- używać argumentów ad` persona - np. kobieta nie myśli, facet myśli …. Np. takich argumentów ja ty broniłby tylko głupiec
- powoływać się na autorytety (Sokrates twierdzi tak i tak, a to był mądry facet, więc wie, co mówi; powoływać się na osoby znane)
- posługiwać się sofizmatami, - ale pamiętać, że wyjątek zawsze obala regułę
- przeciwnikowi trzeba kadzić np. jak mój szanowny rozmówca ….. ale uważam, że się pomylił w - wywołuje złość przeciwnika
Mirosław Żelazny (publikacje w UMK)
Fenomeny wszystkie zjawiska danej rzeczy. Co fenomenolog to inne wnioski wg Hushlera miała być bezzałożeniowa, trzeba było wyjść z własnej skóry i uzasadnić wszystkie roszczenia
August Comte uważany za ojca pozytywizmu.
Cały XiX w. jest nastawiony anty metafizycznie, gloryfikuje nauki ścisłe i formalne (matematykę, fizykę). Nie ma wiedzy, która nie byłaby naukowa. Jest wiedza o faktach, opartą o doświadczenie. Pozytywiści uważali, że jest wiedza jest wiedzą konieczną i powszechną. Tylko zagadnienia naukowe SA rozstrzygające. Estetyka, religia - inne niż naukowe nie są rozstrzygalne, nie da się ich rozwiązać. Panuje przekonanie, że nauka jest motorem postępu również cywilizacyjnego. W oparciu o naukę da się zaprojektować społeczeństwo, wzorować na niej nauki społeczne. Społeczeństwo bez mitów, zabobonów, magii, religii. „Kurs filozofii pozytywnej” 1830 r., Jako pierwsze sformułował system filozofii pozytywizmu. Niektóre z jego pomysłów były czerpane od innych Brytyjczyków, francuzów i od Sans Simona - wziął ideę, że nauka może mieć wymiar faktyczny). Wprowadził podział historii ludzkości na 3 stadia, każde stadium jest konieczne wynika z poprzedniego-
Stadium myślenia teologicznego (pojęcie Boga)
Stadium metafizyczne - odwołanie do abstrakcyjne formy
Studium faktów (przezwyciężenie poprzednich etapów) - gromadzenie, systematyzowanie, przewidywanie następnych faktów
Tylko niektóre społeczeństwa osiągnęły ten etap.
Twórca pojęcia Socjologia - nauka humanistyczna wzorowana na naukach ścisłych, umożliwia przewidywanie rozwoju społecznego.
Jest niesprowadzalnym do zachowań tworzących je jednostek przedmiotem badania. Wiedza o tym jak zachowują się poszczególne jednostki nie jest jeszcze wiedza socjologiczną. Społeczeństwo to coś więcej niż tylko zbiór jednostek oraz relacji, jakie między nimi zachodzą.
Comte zajmował się metodologią nauk.
Abstrakcyjne - poszukiwały i formułowały prawa (chemia, fizyka)
Konkretne - aplikowały te prawa do konkretnych przedmiotów (prawa nauk)
Comte, jako reformator społeczny - nie był konsekwentny, Twierdził, że ludzkość osiągnęła 3 poziom pozytywizmu (zrezygnowali z magii i religii) i można zorganizować racjonalnie społeczeństwo, zreformować je. Jego pomysł to była świecka wersja teizmu. Religia ludzkości - opis idealnego porządku społecznego. Comte formułując ten program nie stosował się do pozytywistycznych założeń. Nie powinna ona określać celów, ale jedynie mówić jak to można zrobić. W roli reformatora społecznego nie był pozytywistą. Wszystko było pomyślane po to, aby uszczęśliwić ludzkość. Uważał siebie za kierownika kuli ziemskiej. Wiedział lepiej, co każdy z nas powinien robić, wiedział, jakie są właściwe cele i uważał, że ma prawo zmusić ludzi do takiego, prawidłowego działania.
FILOZOFIA WSPÓŁCZESNA 04.04.2009 r.
John Stuart Mill filozof XIX w. liberał, utylitarysta, zwolennik empiryzmu, Opracował jeden z ostatnich filozofii empiryzmu. Jego dzieła:
System logiki
Zasady ekonomii politycznej
O wolności
Utylitaryzm
Poddaństwo kobiet
Po jego śmierci ukazały się 3 eseje o religii:
Filozof systematyczny, zajmował się każdą dziedziną filozofii, metafizyką, teorią poznania, etyką, polityką i we wszystkich tych dziedzinach rozwijał koncepcje empirycystyczne.
W sprawach metafizyki był Utylitarystą w polityce był liberałem.
Chciał zmieniać świat. Zmiany te powinny odejść od autorytetów, tradycji, religii, praw zakazujących kobietom prawa do głosowania ( w owych czasach uznawano to jako pomysł niemoralny, niebiblijny).
Empirysta - wszelka wiedza pochodzi z doświadczenia życiowego, także wiedza z zakresu matematyki i logiki
W rzeczywistości , która jest dostępna naszym zmysłom, nie występują związki konieczne; nie ma w niej istot. Ma to ważne konsekwencje dla logiki klasycznej - sylogistyki.
Każdy człowiek jest śmiertelny - zdanie opisujące istotę człowieka ; zachodzi związek, że jeśli coś nie jest śmiertelne to nie może być człowiekiem (ale nie działa odwrotnie czyli nie wszystko co jest śmiertelne musi być człowiekiem)
Zdanie to jest równoważne temu, że Paweł jest śmiertelny, Piotr jest śmiertelny każdy człowiek, którego znany, albo żył dotychczas jest śmiertelny, ale nie znaczy to, że każdy człowiek, który się urodzi musi być śmiertelny
Marlena jest człowiekiem - przesłanka już w tej koniunkcji jest zawarta.
Marlena jest śmiertelna
Empiryzm twierdzi, że nie ma zdań koniecznie prawdziwych
Jedynym źródłem wiedzy w empiryzmie są zmysły oraz wnioskowanie indukcyjne:
Przez enumerację (wyliczenie) i eliminację.
Teorie naukowe nie tylko wyjaśniają zjawiska ale mówią nam też czego mamy szukać.
Logika nauki - opis wnioskowań indukcyjnych
Jeśli nie ma zdań które są koniecznie prawdziwe, to każdy sad może być albo prawdziwy albo fałszywy. Obalać możemy tylko fałszywe sądy, nie da się obalić zdania koniecznie prawdziwego.
Każdy człowiek jest śmiertelny (zdanie koniecznie prawdziwe).
Czy kawaler to nieżonaty mężczyzna? Nie jest możliwe do obalenia, jest prawdziwe na zasadzie słów użytych w zdaniu. Zbiór kawalerów jest identyczny ze zbiorem nieżonatych mężczyzn.
Wprowadził kategorie semiotyczne.
Każda nazwa ma swoją konotację (znaczenie)
Białość - wszystko to co jest białe
Dlatego tez zbiór rzeczy do których odnosi się ta nazwa, to wszystko co jest białe.
Denotacja - odnosi się do zbioru jakichś rzeczy
Konotacja - każda nazwa ma swoje znaczenie
Nazwy:
Ogólne - człowiek
Konkretne - Piotr (nie ma swojej konotacji - znaczenia), zdobywca Gali (ma swoją konotacją)
25.04.2009 r.
Wprowadził własną filozofie geometrii i arytmetyki są to prawdy konieczne, niezależne od doświadczenia. Ich prawdziwość jest przygodna, nie są koniecznie prawdziwe. Rzadko kiedy są obalane.
ETYKA Milla - był utylitarystą twierdził, że słuszność czynu bierze się z jego konsekwencji, a nie z tego czy jest to czyn, który podlega obowiązkowi. Dobre (moralnie słuszne) sa te czyny, które są dobrem dla jak największej liczby osób. Pojmował szczęście jakościowo i ilościowo.
Dzielił przyjemności na
Niższe - picie piwa
wyższe czytanie poezji
Lepiej być niezadowolonym Sokratesem niż świnią. Zycie kogoś, kto jest głupcem może obfitować w więcej przyjemności niższego rzędu niż życie Sokratesa, którey miał więcej przyjemności intelektualnych niż cielesnych. Ilekroć zaspokajamy swoje pragnienia odczuwamy przyjemność.
Należy dążyć da maksymalizacji przyjemności wyższego rzędu. Należy się doskonalić przedkładając przyjemności wyższe nad niższe. Nie był to typowy utylitaryzm, który cechował się hedonizmem (przedkładaniem przyjemności jako najwyższego dobra). Zwolennik rządów demokratycznych, gdyż one stwarzają warunki do dążenia do szczęścia każdemu obywatelowi. Pozwalają doskonalić się obywatelom, występuje tu różnorodność przekonań. Wolność należy się każdemu obywatelowi bez względu na płeć. Był przeciwny „poddaństwu kobiet”. Uważał iż nie ma powodu żeby zabierać kobietom prawa. Różnice między płciami są narzucone prawnie jak również społecznie. Jego dzieło „Poddaństwo kobiet” było rewolucyjne. Jego poglądy nt. wyzwolenia kobiet, prawdopodobnie powstały pod wpływem jego żony.
Wzorcowy liberał XIX w.
FEUERBACH studiował teologię, po zapoznaniu się z literaturą Hegla przeszedł na filozofię, którą potem zwalczał. Najważniejsza jest przyroda, nie ma Boga. Właściwym przedmiotem filozofii jest człowiek (bo Boga nie ma), nazywał to antropologią. I przyroda. Człowiek to najwyższy i najlepszy wytwór przyrody. Uważał, że to człowiek stworzył Boga na swój obraz i podobieństwo. Abstrahujemy najlepsze cechy człowieka, idealizujemy je , a potem przypisujemy je Bogu. Bez ludzkich pragnień nie byłoby Bogów i Bóstw. Religie są nieusuwalnym elementem naszego życia. Jego materializm polegał na niewierze w Boga, istnieje tylko przyroda. Nigdy nie pozbędziemy się religii.
Od niego pochodzi przekonanie, że człowiek wymyślił Boga na swoje potrzeby.
MARKS i ENGELS.
STIRNER CARLLEY głosili skrajny indywidualizm i elitaryzm
Stirner „ Jedyny i jego własność” - skrytykował wszystko, zostawiając siebie, była to apoteoza egoizmu „Człowiek wolny nie może być od niczego zależny”, nie może być więc zależny od Boga, ani też od Człowieka, który zastąpił Boga, od narodu, człowieczeństwa, państwa, rodziny, prawo, prawda, wiara. Od tego wszystkiego trzeba się uwolnić, bo to tylko fikcja i wtedy zostaje tylko ON i tylko ON. Należy żyć wyłącznie z własnym interesem. Nie należy niczemu podlegać, nakazom, zakazom. Człowiek może robić co chce, ale on jako egoista nie musi się z nikim, ani z niczym liczyć. Miarą wszelkich rzeczy jest on sam.
CARLEY - przyroda jest szatą, za która ukrywa się Boskość. Ubranie Pana Boga.. Przyrodę możemy poznać, przyroda jest fenomenem, a Bóg jest noumenem. W tym świecie żyją ludzkie, którzy się różnią na silniejszych - dzielniejszych - lepszych, mają prawo do każdej rzeczy, bo zrobią z niej lepszy użytek, i słabsi - . Silniejsi to królowie, władcy, jednostki wybitne, które mają prawo do wszystkiego. Dot. to również narodów - to był jego elitaryzm. Wychodził naprzeciw filozofii XIX w. Został on przejęty przez teorie rasistowskie.
COMTE - jego filozofia oparta była na Darwinie, psychologia, antropologia, socjologia i logika uzyskały poziom pozafilozoficzny.
HERBERT SPENCER program systemu filozofii syntetycznej. Wyodrębniał części:
PIERWSZE ZASADY - biologii, psychologii, socjologii i etyki - fundamentalne są zasady biologii i ewolucji.
Ewolucja - to rozwój, który przebiega od stadium mniejszego uporządkowania do większego,; traktuje ewolucję jako postęp.
Obecnie ewolucja - to rozwój kierunkowy, wcale nie musi być zmianą na lepsze, może się okazać, że nasi potomkowie dostosują się do nowych warunków życia ale za to coś stracą. Czyli coś za coś.