EGIPT
na podstawie: „Religia starożytnego Egiptu” - W. Bator; „Podróż po Egipcie faraonów” - Ch. Jacq
Relacja między bogiem a światem str. 18
Bóg-Król jest żywym wcieleniem boga i odgrywa decydującą rolę w organizacji bytu ludzkiego na ziemi. Monarcha jest pośrednikiem między światem ludzkim i boskim oraz jedynym uprawnionym stróżem i dyspozytorem maat. Był źródłem wszelkiego życia, praca i porządku, a jego istnienie pojmowano jako sens istnienia całego bytu.
Bóg-Ptah, według teologicznego traktatu pt. „Kamień Szabaki” jest personifikacją wszechbytu: wszyscy bogowie i wszystkie rzeczy są jego emanacjami lub częściami ciała. Wszystkie procesy kosmogoniczne zachodzą we wnętrzu tego boga, bez udziału siły zewnętrznej. Cały świat zawiera się w bogu(panenteizm). Ptah stwarza świat i rządzi nim.
//panenteizm - świat jest zawarty w bogu, bóg wykracza poza świat
Funkcjonalizm - wszelkie działania pierwotnego transcendentalnego panentistycznego bytu są przemyślana i celowe, a a wszelkie jego składniki i emanacje utrzymują świat w równowadze, posiadają swą funkcjonalną hierarchię i własną osobowość
Transformizm - byty boskie łatwo przechodzą z jednej postaci w drugą
Synkretyzm
Ład świata - maat
Magia - powszechny element wnoszący do świata dynamiczne zmiany, przekształcający świat, uchyla porządek świata stworzony przez maat
Związek etyki z eschatologią - to co robimy ma wpływ na to co będzie z nami po śmierci; nagroda i kara
Funkcjonalny model osobowości ludzkiej
Ekologizm - wszystkie istoty pełnią rolę w panenteistycznym bycie a świat natury jawi się jako doskonała zharmonizowana jedność //co zaowocowało zoomorfizm i zoolatrie
Konserwatyzm - żyją w doskonałym czasie, kraju, religii itp.
Wszystkie przyjemności które nie naruszają maatu są dobrem należytym człowiekowi
Składniki osobowości człowieka i ich funkcje po śmierci i za życia str. 114-129
Osobowość rozpada się na dziewięć(=pełnia) zasadniczych składników: akh, ba, ka(elementy kierujące), ren, ib, szut(elem. pośredniczące) oraz sekhem, sahhu, naht(elem. wykonawcze).
akh, ba, ka - sfera „duszy”
ren, ib, szut - sfera „energii”
sekhm, sahhu, nacht - sfera „ciała“
Wykład + budyniówka |
sfera „duszy” |
sfera „energii” |
sfera „ciała“ |
koncepcyjna sfera neczru |
akh - „superdusza”,element kierujący sferą intelektualną i zawierający cały potencjał intelektualny człowieka |
ran/ren - imię człowieka jest naturalnym łącznikiem między duszą a ciałem |
sekhem - idealne ciało, nie podlega działaniu czasu. tut- rzeźba oddająca sekhem |
pośrednicząca sfera hikku |
ba - dusza refleksyjna doradza, siedzibą serce, królowie mogą mieć kilka ba(l. mnoga. bau) |
ib- serce dzielone na sumienie(jab) i pragnienie(hati). |
sahhu - ciało astralne(niewidzialne), spełnia za pośrednictwem serca wolę duszy |
wykonawcza sfera nachtu |
ka - element kierujący, opiekuje się ciałem fizycznym. |
Szut - cień, pośredniczy pomiędzy ka a ciałem, miernik sił witalnych |
nacht/dżet - ciało fizyczne, wykonuje wszystkie zalecenia serca |
Wszystkie elementy są powiązane i współistnieją nierozerwalnie ze sobą. Egipcjanin musi o nie wszystkie dbać.
Po śmierci następuję rozłączenie elementów.
Model społeczeństwa str. 130-133
Trzy uzupełniające się funkcje:
Król - żyjący bóg, funkcja analogiczna do boskiego świata i do „serca” Ptaha;
Urzędnicy - znający pismo - analogia do energetycznego świata i do „języka” Ptaha;
Zwykli ludzie - żyjący z pracy rąk - analogia do „członków” Ptaha.
Wszystkie warstwy społeczne były ze sobą powiązane i wzajemnie niezbędne. Podstawowym nakazem etyki było pilne i sumienne wykonywanie swych zadań, niezależnie od zajmowane stanowiska. Zaniedbywanie obowiązków, sprzeciw wobec zwierzchnika uważane było za zbrodnię - mogło naruszyć cały porządek widzialnego świata. Nadgorliwość też mogła prowadzić do chaosu.
Król-bóg był nieomylny, wszechwiedzący i jako syn Pana Wszechrzeczy tylko on mógł składać mu ofiary i zanosić do niego prośby. Wola króla była prawem, a jego polecenia nieodwołalne. Jednak władza musiała mieścić się w maat. Król, który nie działał na korzyść swych poddanych, mógł być uznany za uzurpatora(i z woli bogów pozbawiony władzy, jak mityczny Setha). Urzędnicy pełnili funkcję pośrednictwa pomiędzy królem a ludem. Mieszkali w przydzielonych im domach, mając do dyspozycji służbę. Stanowisko urzędnika było ryzykowne - w wypadku popełnienia błędu można było stracić wszystkie dobra, a popełniając wykroczenie świadomie - po obcięciu uszów i nosa - być deportowanym do kopalń złota, bądź do kamieniołomów, co było gorsze niż śmierć. Lud pełnił rolę wykonawczą. Warstwa ta obejmowała wszystkich, którzy utrzymywali się z pracy fizycznej - znaczną część plonów i produktów musieli składać jako czynsz lub daninę należną monarsze. Wykwalifikowani pracownicy otrzymywali wynagrodzenie w naturze(utrzymanie ich - dom, wyżywienie, produkty potrzebne dla nich i rodziny). Lenistwo było karane kijami, w które wyposażeni byli ich przełożeni. Zwłoka w wpłacie powodowała przestój w pracy, gdyż relacja obowiązku i zapłaty była automatyczna i wzajemna.
Główne bóstwa (5+5) „Podróż po Egipcie faraonów” str. 268-273
Klasyfikacja bóstw: (142-173)
bóstwa kosmiczne (np. Re, Geb, Nut, Ozyrys)
bóstwa państwowe - opiekunowie kraju (Uto, Maat)
bóstwa lokalne (Bata, Sobek, Sepa)
bóstwa ludowe
bóstwa obfitości (Hapi)
bóstwa płodności (Bata)
bóstwa kształtujące (Chnum)
bóstwa losu (Siedem Hathor)
bóstwa zabezpieczające (Hekat)
bóstwa umierające i zmartwychwstające (Ozyrys, Bata)
demony zaświatów (Apop)
bogowie elit (Sia)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
♂
Amon - patron Teb, Pan Powietrza i Wiatru;
Anubis - syn Ozyrysa i Neftydy, patron mumifikacji, przewodnik w Zaświatach;
Re - stwórca świata i Pan Ładu we wszechświecie; „Król bogów”;
Hapi - bóg przyboru wód w Nilu, symbol dostatku;
Ozyrys - bóg podziemi; za życia był boskim królem Egiptu, nauczył Egipcjan uprawy ziemi; symbolizuje odrodzenie do Życia Wiecznego;
♀
Bastet - kociogłowa bogini, którą czczono w Bubastis; opiekuna kotów;
Izyda - „Wielka Czarodziejka”, siostra-żona Ozyrysa; ideał żony, matki i siostry. Patronka rodziny, bogini miłości i płodności;
Ma'at - córka Re, bogini mądrości, prawdy i sprawiedliwości;
Neftyda - siostra Izydy i Ozyrysa, „Pani Świątyni”;
Uto - opiekunka czerwonej tiary Dolnego Egiptu.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Główne ośrodki religijne (10) str. 267-285
W „budyniówce” opisano 20 - wybieram te, które wg, mnie najłatwiej zapamiętać;)
Memfis obecnie: Mit Rahina, Giza, Sakkara |
Stolica Egiptu w czasach Starego Państwa, siedziba Ptaha. Głównym obiektem czci był byk Apis. Znajdowały się tam sanktuaria innych bóstw egipskich (Hathor, Sobka, Sokarisa, Ozyrysa, Anubisa) i obcych(Baala, Asztarte, Reszepa i Kadesza) - przyciągały pielgrzymki. Obiekty: piramida schodkowa Dżesera, piramidy(Chufu, Chefrena i Menkaure), Sfinks, Sakkara(tam odkryto Serapeum - cmentarzysko byków); Memfis było też miejscem wydarzeń mitycznych. |
Heliopolis obecnie dzielnica Kairu |
Tzw. Miasto Słońca. Było głównym miejscem kultu solarnego, stanowiło jeden z trzech(obok Memfis i Hermopolis) ważnych ośrodków myśli teologicznej. W świątyni Per Atum wypracowano w Starym Państwie najpopularniejszą doktrynę kosmogoniczną odnoszącą się do powstania i rozwoju widzialnego świata, w której główną rolę odgrywa solarne bóstwo Re-Atum-Chepre1. Heliopolis związane jest także z tradycją starotestamentową i chrześcijańską - to tu Mojżesz miał się kształcić w wiedzy egipskiej i tu schroniła się przed Herodem Święta Rodzina. |
Hermopolis obecnie al-Aszmunajn |
„Miasto Hermesa” 2; główne miejsce kultu Thota(boga pisma, mądrości, magii i księżyca). Głównym obiektem czci w świątyni Per Sznumu były posągi Thota, a także lokalne wzgórze o nazwie Wyspa Płomieni(tu uformowało się prajajo). Nieopodal Hermopolis znajduje się cmentarzysko ibisów i pawianów poświęconych Thotowi, gdzie grzebano zmumifikowane szczątki tych zwierząt, znoszone z całego kraju. |
Teby obecnie: Luksor i Karnak |
„Miasto Amona”; stolica za czasów IX dynastii i Nowego Państwa. Teby były głównym miejscem kultu Amona o raz jego żony Mut i syna Chonsu. Głównym obiektem czci był posąg Amona w świątyni Karnaku, który corocznie w drugim miesiącu pory wylewu odbywał w asyście rodziny(Mut i Chonsu) i wiernych podróż do pobliskiej świątyni w Luksorze. |
Buto Obecnie Tell el-Faraina |
Stolica predynastycznego Dolnego Egiptu, na którą składały się Pe i Dep, oddzielone odnogą Nilu. Pe było stolicą mitycznego państwa Ozyrysa. W pobliskich bagnach Izyda miała począć, urodzić i wychować Horusa. Dep było przybytkiem bogini Uto, która opiekowała się czerwoną tiarą Dolnego Egiptu. W Buto mieli też swoje przybytki bóg Upuat i Neftyda. |
Awaris |
Stolica Hyksotów3. Centrum kultu boga burzy Setha we wschodniej Delcie Nilu, funkcjonujące w czasach II Okresu Przejściowego. Świątynia Setha wzniesiona została przez Hyksosów. Koniec kultu Setha nastąpił na początku III Okresu Przejściowego. |
Krokodylopolis obecnie Medinat el-Fajjum |
Miasto w Oazie Fajum, leżące nad wielkim jeziorem Fajum. Siedziba krokodylokształtnego boga Sobka, syna Neith i jego ziemskiego obrazu - świętego krokodyla, zamieszkującego sakralny staw. Władcy III dynastii często przybierali imię Sebekhotep4. |
File |
Mała wyspa na Nilu, gdzie znajdowało się kilka pogańskich świątyń, na których miejscu wzniesiono świątynię Izydy(znajdował się tam hymn zapisany hieroglifami, datowany na 394n.e., a także Horusowi i Hathor. Świątynia Izydy została przez Justyniana zmieniona na kościół. |
Bubastis obecnie Tell Basta |
„Dom Bastet"; W Bubastis czczono kociogłową boginię Bastet. Głównym obiektem sakralnym była tu wielka nekropola świętych kotów, gdzie Egipcjanie znosili z całego kraju i uroczyście grzebali zmumifikowane szczątki tych zwierząt. Miasto było celem pielgrzymek z okazji święta powrotu Bastet z dobrowolnego wygnania. W egipskiej literaturze pięknej miasto Bubastis uchodziło za siedzibę niebezpiecznych uwodzicielek. W starożytności świątynia Bastet znajdowała się na wyspie na Nilu. |
Koptos obecne Lift |
Ośrodek kultu boga płodności Mina, położony w Górnym Egipcie, na wschodnim brzegu Nilu, 619km na południe od Kairu. Świątynia Mina powstała w czasach XII dynastii. |
1 - Re: Światłość; Chepre: Stający się; Atum: Pełny, Całkowity; 2 - grecka nazwa miasta; egipska to: Ósemki Bogów Przedwiecznych; 3 - na przełomie XVIII i XVII w.p.n.e. opanowali Deltę Nilu i utożsamili swojego boga burzy Sutku z Sethem; 4 - znaczy „Sobek jest zadowolony”.
Idee kosmologiczne
Cały byt jest jedną żywą istotą o nieskończonej ilości funkcji, wcieleń i emanacji, działającą w trzech zasadniczych strefach funkcjonalnych: kierującej, pośredniczącej, wykonawczej. Działanie bytu utrzymuje żeńska zasada maat(prawo, prawda, ład i harmonia świata). Najistotniejszą cechą myśli egipskiej był podział funkcjonalny bytu. Wyróżniano w nim sferę koncepcyjną(neczru), sferę pośredniczącą(hikku) i sferę wykonawczą(nachtu). Sferom tym odpowiadało wyobrażenie świata. Koncepcyjnej - niebo(bogini Nut, w ikonografii przedstawiona jako naga kobieta, której ciało pokryte jest gwiazdami), pośredniczącej - próżnia(bóg Szu, przedstawiony jako mężczyzna podtrzymujący Nut) oraz wykonawczej - ziemia(bóg Geb, czarny nagi mężczyzna w pozycji leżącej poniżej Szu i Nut).
W pismach tanatologicznych znajduje się bardziej rozbudowane wyobrażenie. Świat dzieli się na:
Dzienne Niebo
Przestrzeń Świetlistą
Ziemię
Przestrzeń Podziemną(Dat)
Nocne Niebo
Wszystko to otoczone jest, na podobieństwo bańki powietrznej w bezmiarze wód przez niezróżnicowany element Nu (chaos, ocean kosmiczny). Wszelkimi rejonami świata rządzi, jako władca i sędzia, panenteistyczny „Wielki Bóg” w następujących aspektach: Re-Harahte(niebo dzienne i nocne), Szu(przestrzeń świetlista), Horus(świat ziemski), Ozyrys(Przestrzeń Podziemna).
Chaos(Nu) jest przeciwnikiem Re-Harahte i największym wrogiem ładu świata. Siły chaosu, personifikowane jako Apop(przedstawiany jako wąż), otaczają uporządkowany byt i ciągle usiłują go pochłonąć, szukając sposobu, aby przeniknąć do jego wnętrza. Cały byt zespala maat, dlatego najlepszą okazją do wtargnięcia złych sił jest zachwianie równowagi(poprzez grzech, gwałt, bunt).
Koncepcje egipskie wywarły bezpośredni wpływ na filozofię grecką, gnozę i kabalistykę hebrajską.
Idea nagrody i kary w wyobrażeniach pozagrobowych „Zarys dziejów religii” str. 317
Egipcjanie wierzyli w ścisły związek między pośmiertnymi losami człowieka a jego postępowaniem za życia. Właściwe postępowanie zostanie nagrodzone, a niewłaściwe - ukarane.
Po śmierci człowiek zmuszony jest stawić się przed trybunałem, składającym się z 42 bogów, któremu przewodniczy Ozyrys. Zmarły wygłasza spowiedź negatywną i przechodzi do „sali dwóch prawd”, gdzie ważone jest jego serce. Jeżeli wynik ważenia jest dla zmarłego pomyślny ma on prawo wejść na „pola spokoju”. W przeciwnym wypadku - bogowie nakładają na niego karę(np. skazanie na wieczny głód). W wypadku szczególnie ciężkim, obecny przy ważeniu serca potwór Ammit(o głowie krokodyla, tułowiu lwa i pupie hipopotama) żąda wydaniu zmarłego i rozszarpuje go. Wtedy następuje druga, ostateczna śmierć człowieka.
Sprawiedliwi dostawali się na pola Iaru. Była o urodzajna okolica, gdzie zmarli doświadczali spokojnego, dostatniego życia. Mogli przybierać postać ptaka lub kwiatu lotosu, wracać do grobu, udawać się do nieba.
Życie pozagrobowe człowieka było ściśle uzależnione od istnienia jego ciała. W okresie Nowego Państwa Egipcjanie stali się niedoścignionymi mistrzami w dziedzinie mumifikacji.
Główne wątki mitologiczne (+mit)
Wątki:
Pierwsze pokolenia „Wielkiej Dziewiątki Bogów”
Narodziny Wielkiej Piątki
Ucieczka i powrót „Oka Słonecznego” - narodziny ludzkości
Poskromienie Apopa
Wykradzenie przez Izydę Panu Wszechrzeczy tajemnicy jego imienia
Piwo ocala ludzkość
Odejście boga Re z ziemskiego świata i ustanowienie jego następców
Śmierć i zmartwychwstanie Ozyrysa
Zwycięstwo Horusa nad Sethem
Odradzający się Bata
Ostateczne umocnieni ładu świata przez Horusa i jego następców
Poszukiwanie Księgi Thota i inne cudowne zdarzenia
„Odradzający się Bata”(ten mit był najkrótszy;)
Lokalny bóg płodności Bata(przedstawiony jako rolnik) został wysłany przez swojego brata Anupa po ziarno na zasiew. Padł ofiarą swej szwagierki, która usiłowała go uwieść, a następnie oskarżyła przed mężem. Anup postanowił zabić brata, lecz zwierzęta ostrzegły Batę ludzkim głosem - ten postanowił uciec, lecz Anup ruszył za nim w pościg. Na skutek interwencji bogów braci odgrodziła rzeka. Wtedy Bata wyjawił Anupowi prawdę o całej sprawie. Obiecał też, że ukryje swoje serce na szczycie sosny w Libanie i dopóki nikt o tym się nie dowie, jego życiu nie będzie zagrażać niebezpieczeństwo. Gdyby stało się jakieś nieszczęście wówczas wzburzy się piwo przed Anupem i ten będzie musiał udać się do Libanu i ożywić serce brata.
Bogowie, aby pocieszyć Batę za granicą stworzyli dla niego piękną kobietę, jednak pop pewnym czasie morze zaniosło kosmyk jej włosów do Egiptu i jej cudowny zapach zaciekawił faraona - wysłał wojsko, by odnaleźć piękność. Omamiona darami żona wyznała tajemnicę życia Baty. Drwale podcięli sosnę, a Bata padł martwy. Anup dowiedział się o nieszczęściu brata, odnalazł jego zwłoki i ożywił jego serce. Bata zmartwychwstał i zamienił się w byka, a następnie udał się do Egiptu, żeby zemścić się na żonie. Faraon podziwiał pięknego byka, jednak żona Baty rozpoznała go i kazała zabić. Bata odrodził się ponownie z krwi zabitego byka jako drzewo persei. Zdrajczyni znów go rozpoznała i poleciła ściąć drzewo, lecz przy tym połknęła jedną drzazgę i zaszła w ciąże. W ten sposób Bata odrodził się po raz trzeci jako syn własnej żony. Po śmierci faraona objął władzę i wymierzył sprawiedliwość zbrodniarce.
Organizacja i kult
Domy boże(świątynie) - miejsce, gdzie mieszka bóstwo, reprezentowane przez posąg, w którym znajduję się jedna z jego dusz(ba). (patrz też zagadnienie 10)
Kapłani - słudzy boży, owiani tajemnicą. Składali ofiary bogom w zastępstwie za króla. Kapłanów dzieli się na kler niższy(lektorzy i celebranci), kler wyższy(np. arcykapłan), pomocników świeckich(„kapłani godzinni) i personel żeński(małżonki boga, tancerki, śpiewaczki - większość śpiewaków stanowili ślepi mężczyźni!). kapłanami tez byli lekarze, balsamiarze, kapłani grobowi, którzy nie zaliczają się do żadnej z tych grup. Kapłani musieli zachować czystość seksualną przed i w czasie służby, obrzezać się, myć się dokładnie cztery razy na dobę, usunąć wszelkie owłosienie i przestrzegać świętej diety.
Kult i rytuał codzienny - sprawowany w każdej świątyni wg niezmiennej procedury. Budzenie, toaleta poranna, karmienie, umilanie czasu. Rozpoczynany o świcie. Bogom składano gotowe produkty, pozbawienie życia zwierząt pozostawiano rzeźnikom i nie uświęcano go jako aktu rytualnego. Ostatnim aktem codziennego rytuału był posiłek wieczorny, ułożenie bóstwa do snu i zapieczętowanie drzwi sanktuarium.
Święta np. święto Uag - początek roku(obchodzone na początku wylewu), święto Ozyrysa(upamiętniało wydarzenia mityczne), święto trzydziestolecia(celem było odzyskanie przez panującego monarchę sił witalnych i odnowa boskiej energii)
Schemat świątyni 246-248
Wejście zawsze znajdowało się na krótszym boku pomiędzy dwoma potężnymi trapezoidalnymi wieżami. Po obu stronach przed wejściem wznosiły się wysokie maszty, na których powiewały sztandary kultowe. Za bramą był dziedziniec kolumnowy, otoczony portykiem i przykryty płaskim dachem. Z dziedzińca wznosiła się rampa wiodąca na podwyższenie, gdzie znajdowała się sala kolumnowa(dostęp tam mieli tylko wybrani goście boga). Potem były schody, po których wchodziło się do przedsionka wiodącego do sanktuarium. W sanktuarium odpoczywał w absolutnej ciszy posąg. Za sanktuarium lub obok było kilka pomieszczeń, gdzie przechowywano najcenniejsze przedmioty.
Na planie świątyni obowiązywały dwie ważne zasady:
Im głębiej wchodzono do domu boga tym wyższa była podłoga a niższy sufit
Im dalej od bramy głównej tym mniej światła przenikało do wnętrza
Przy każdej świątyni znajdowały się domy życia - przepisywano tam księgi, powstawały tam dzieła teologiczne i literatura dydaktyczna. Te ośrodki kultury były także szkołami wyższego szczebla. Przy szkołach znajdowały się szpitale. Z okręgiem świątynnym związany był też dom piękna - tam mumifikowano zwłoki(Dolny Egipt - w Górnym Egipcie mumifikacji dokonywano w namiotach nad zachodnim brzegiem Nilu, zwanych domami oczyszczenia).
Rola i sytuacja kobiet w kontekście religijnym „Kronika kobiet” str. 85
Prawie każda kobieta egipska pełniła w ciągu swojego życia jakąś funkcję kapłańską. Zdolność kobiet do wydawania na świat życia i karmienia sprawiała, że były one szczególnie bliskie bogini i występowały jako „urodzone kapłanki”. Dla niektórych kapłanek pełnienie tych funkcji było głównym zajęciem. Za czasów Starego Państwa setki kapłanek odbywały służbę w świątyniach bogini Hator. Kapłanki zawodowe to kobiety, które były kształcone do wykonywania swoich zadań i otrzymywały za to wynagrodzenie. Szczególnie wysoce szanowany był tytuł „kapłanki Mrt”, który był dziedziczny wyłącznie w linii żeńskiej. Kapłanki Mrt zarządzały dobrami ziemskimi, zatrudniały pracowników rolnictwa i ponosiły odpowiedzialność za finanse świątyni. Początkowo stanowiska kapłanek mogły osiągać wszystkie kobiety, niezależnie od pochodzenia społecznego. Wiele z nich wchodziło w służbę bogini po przejściu edukacji w specjalnej szkole, w której otrzymywały dobre wykształcenie ogólne lub uczyły się tańca i śpiewu. Domeną kobiet była funkcja kapłanek zmarłych - „łowczyń dusz”. Do ich zadań należało schwytanie duszy zmarłej osoby, aby zatrzymać ją wraz z ciałem, które składano w grobie. Śpiewały specjalne żałobne pieśni i odprawiały rytualne tańce. Kapłanki te były również odpowiedzialne za zaopatrzenie zmarłego w żywność i wszelkie niezbędne przedmioty.
Zoolatria str. 174-181
Wszechobecny kult zwierząt. Zoolatria może przybierać różne formy i odcienie, lecz zawsze musi mieć jakąś podbudowę dogmatyczną:
zwierzę jest boskie, jako część boskie istoty, bo cały świat jest ciałem boga(panteizm);
zwierzę jest boskie, bo zamieszkuje je jedna z dusz boga;
zwierzę jest boskie, bo dana społeczność uważa się za potomków zwierzęcego przodka(totemizm - nie występuje w Egipcie!)).
Zoolatria może mieć też uzasadnienie mitologiczne - w opowieściach mitycznych bogowie często przybierają postać zwierząt. Zoolatria przejawia się w kulcie. Określone żywe zwierzę jest nietykalne, oddaje mu się cześć i składa przed nim ofiary, traktując je podobnie jak wizerunek bóstwa. W ikonografii bóstwa przedstawione są w postaci zwierząt(zoomorfizm), w postaci ludzi z głowami zwierząt(zoocefalizm, np.: Sachmet - bogini z głową lwicy - bogini dzikich sił natury) lub bóstwa przedstawione są jako zwierzęta z głowami ludzkimi(zoomorfizm antropocefaliczny).
Inną cechą zoolatrii egipskiej była ogromna rozmaitość zwierząt związanych z sacrum. Czcią otaczano nie tylko zwierzęta domowe i hodowlane(np. byki, krowy, barany, kozy, gęsi, psy i koty), lecz również dzikie(lwy, pantery, pawiany, hipopotamy, wilki, ichneumony, zające, sokoły, kanie, sępy, skorpiony, a nawet stonogi! - bóg opiekuńczy Sepa). Zoolatria była bardzo zróżnicowana(podział na grupy)
Pierwszą grupę stanowiły egzemplarze wybrane z danego gatunku i uważane za wcielone bóstwa(np. święte byki: Apis, Mnewis, Buchis - rozpoznawane były wśród setek tysięcy cieląt po białych znamionach i zachowaniu).
Druga grupa to święte egzemplarze czczone lokalnie: krokodyl boga Sobka(czczony w Szedit), kozioł Banebdżeda(Mendes), baran Amon(Teby), baran Harsafes(Herakleopolis).
Trzecią grupę zoolatryczną tworzyły zwierzęta pojmowane jako symbole władzy, których wizerunki umieszczano na insygniach królewskich lub do zapisu królewskiej tytulatury(sokół - wizerunek Horusa, sęp - wizerunek bogini Mut, kobra - wizerunek „Oka Słonecznego”).
Czwarta grupa to zwierzęta uważane za dusze bogów - powszechnie otaczano je całkowitą ochroną(np. kot - samce uznawane za wizerunek Re, a kocice za wcielenie Bastet, a także krowa, pawian, gęś nilowa, skarabeusz).
Piątą grupę, największą, tworzą zwierzęta czczone lokalnie(nietykalne w swych miastach, ale zabijane i zjadane w innych regionach(krokodyle święte w Fajum, hipopotamy, pies faraona, wilk, a także orły, kozły, lwy, lamparty i inne).
Szósta grupa to zwierzęta nieczyste - nie jedzono ich, nieczystym stawał się nawet ten, kto je dotknął. Do tej grup zaliczał się wąż, zajęczyca(przynosiła nieszczęście), ryba oxyrynchos(to ta co zjadła siusiaka Ozyrysa;)oraz czarna świnia, gazela i osioł, uważane za ziemskie postacie Setha(Pana Pustyni, symbol Zła).
Siódma grupa to zwierzęta, które pojawiły się w Egipcie za późno i nie dostąpiły procesu sakralizacji: słoń, koń, wielbłąd, niedźwiedź, żyrafa.
I wreszcie ósma: inne stwory, np. zwierzę Setha(ma cechy świni, osła i hipopotama), gryf, feniks i ptak benu(podobny do czapli).
Teologiczne uwarunkowanie konserwatyzmu Egipcjan str. 18-19
Konserwatyzm wynikał z przyjętej przez Egipcjan czasowej wizji rozwoju świata. Epoka, w której żyli była umieszczana w kulminacyjnym punkcie dziejów bytu. Zatem rzeczywistości nie można było polepszyć, gdyż nie da się poprawić najdoskonalszego - natomiast każda ingerencja w istniejący model mogła przyspieszyć zagładę świata. Stąd uporczywe trzymanie się raz ustalonych formuł rytualnych, kanonów i form społecznych. Ceniono ład świata, trwałość, wieczność, wierność i lojalność, obawiano się natomiast chęci zmian, wszelkie przemijania i zmienności uczuć.