Zasady racjonalnego żywienia:

- urozmaicanie potraw i posiłków

- właściwy dobór produktów

- równoważenie bilansu energetycznego

- regularne i odpowiednio częste jedzenie

Jadłospis - całodzienny zestaw posiłków

Etapy planowania żywienia:

- dla kogo

- ile i jakich produktów

- ile to będzie kosztowało

- czy można to wykonać w danych warunkach

- co trzeba poprawić

- gotowy jadłospis

Rodzaj posiłku	Liczba posiłków
		3	4	5
I śniadanie	30-35%	25-30%	25-30%
II śniadanie	-	5-10%	5-10%
Obiad	35-40%	35-40%	35-40%
Podwieczorek	-	-	5-10%
Kolacja	25-30%	25-30%	15-20%

I śniadanie:

- zupa mleczna lub napój mleczny

- pieczywo mieszane

- produkt białkowy

- warzywa lub owoce

II śniadanie:

- pieczywo mieszane (inne niż przy I śniadaniu)

- produkt białkowy

- owoc lub warzywo

Obiad:

- urozmaicony

- produkt białkowy

- warzywa, owoce

- deser

Podwieczorek:

- napój mleczny

- deser mleczny

- ciasta

- owoce

- soki

Kolacja: (co najmniej 2 godziny przed snem)

- łatwo stawna

- niezbyt obfita

- białko pełnowartościowe

- warzywa

- owoce

Ocena punktowa - punktowanie wybranych charakterystyk jadłospisów. Uzyskaną liczbę punktów porównuje się z przyjętą skalą

Przedmiot oceny	Liczba punktów do uzyskania	Liczba punktów uzyskanych
Ile posiłków spożywano - 4 lub 5 - 3 - mniej niż 3 W ilu posiłkach w ciągu tygodnia występował produkt dostarczający białka zwierzęcego - we wszystkich posiłkach - w 75% posiłków - rzadziej Jak często spożywano mleko lub przetwory mleczne - codziennie w co najmniej 2 posiłkach - codziennie w co najmniej 1 posiłku - rzadziej Jak często spożywano warzywa i owoce - codziennie w co najmniej w 3 posiłkach - codziennie w co najmniej 2 posiłkach - rzadziej Jak często spożywano surówki z warzyw i owoców - codziennie - w 75% dni - rzadziej Jak często występowało w posiłkach pieczywo razowe, kasze, strączkowe suche - codziennie co najmniej jeden z wymienionych produktów - w 75% dni jeden z wymienionych produktów - rzadziej	5 2 0 5 2 0 5 2 0 5 2 0 5 2 0 5 2 0
Razem	Max. 30 punktów
Skala ocen Jadłospis dobry - bez błędów Jadłospis dostateczny - błędy można wyeliminować Zaledwie dostateczny - duże błędy Zły - nie nadaje się do poprawienia	30 21-27 12-20 (bez ocen 0) <12

ŻYWIENIE POSZCZEGÓLNYCH GRUP LUDNOŚCI

1. Niemowląt i dzieci do 3 roku życia

- głównie mleko

- u dzieci od 1 do 3 lat uwzględniać też mięso i jaja, masło, śmietana, warzywa i owoce (2x na dzień)

- ważne: wapń, żelazo, białko

2. Dzieci w wieku przedszkolnym

- dostarczać wapnia, białka, żelaza

- produkty: mleko, przetwory mleczne, mięso, owoce, warzywa

- unikać potraw: bardzo słodkich, słonych, kwaśnych, duszonych, smażonych, tłustych ciast

3. Dzieci i młodzieży w wieku szkolnym

- produkty: mleko, sery, chude mięso, podroby, drób, produkty skrobiowe, warzywa, owoce

- dostarczać białka, wapnia, żelaza i witamin

- uwaga na anoreksję (szczególnie u dziewcząt 13-15 lat)

4. Młodzieży w wieku 16-20 lat

- różnice w żywieniu dziewcząt i chłopców

- chłopcy - wysokie zapotrzebowanie na energię - produkty węglowodanowe (makarony, kasze, pieczywo mieszane - jasne i ciemne, warzywa, owoce)

5. Dorosłych

- różne w zależności od płci i pracy

- praca lekka - dieta lekko strawna (chude mięsa, wędliny, jaja, sery, mleko, warzywa, owoce)

- praca umiarkowana - dieta o wyższej wartości energetycznej

- praca ciężka - dieta wysokoenergetyczna, potrawy sycące, mogą być trudniej strawne (produkty skrobiowe, tłuste mięsa, ryby, mleko i jego przetwory, warzywa, owoce)

6. Kobiet w ciąży i karmiących

- ważne: wapń, żelazo, witaminy, składniki mineralne, białko

- produkty: mleko i przetwory, chude mięso, jaja, ryby, warzywa

- ograniczyć: cukier, słodycze, kawa, herbata, ostre przyprawy, strączkowe, kapustne

- żadnego alkoholu

7. Ludzi starszych

- 6 posiłków

- ograniczenie ilości spożywanych tłuszczów

- ograniczenie spożywania cukru

- spożywanie cukrowców w postaci produktów zbożowych

- zwiększenie ilości białka w diecie, przy zachowaniu 50%udziału białka pełnowartościowego

- spożywanie mleka i serów

- uwzględnianie owoców i warzyw

- potrawy powinny być rozdrobnione, smaczne, dobrane kolorystycznie, estetycznie podane

- przede wszystkim gotowane

- ograniczone a następnie wykluczone smażenie i duszenie

- wskazane stosowanie przypraw naturalnych

---