PRZEWÓD POKARMOWY:

Jama ustna - zadania: rozdrobnienie pokarmu, wymieszanie ze śliną, rozpoznanie smaku pożywienia, uformowanie pokarmu w kęsy. W jamie ustnej znajdują się ujścia gruczołów ślinowych, do których należą: ślinianki przyuszne, podżuchwowe i podjęzykowe. W jamie ustnej rozpoczyna się trawienie niektórych składników pokarmowych.

Przełyk - rura o średnicy 1,5-2,5cm i długości 25-30cm. Wnętrze przełyku wyścielone jest błoną śluzową. Zakończony jest dolnym zwieraczem przełyku, który zapobiega cofaniu się treści pokarmowej z żołądka.

Żołądek - worek mięśniowy, ma najgrubsze ściany, kształt zależy od stopnia wypełnienia pokarmem. Górna część żołądka łączy się z przełykiem otworem zwanym wpustem. Natomiast otwór łączący żołądek z dwunastnicą nazywa się odźwiernikiem. Wnętrze żołądka wyścieła błona śluzowa zawierająca gruczoły wytwarzające sok żołądkowy, który zawiera śluz, kwas solny i enzymy trawienne. Podstawową funkcją żołądka jest gromadzenie pokarmu, jego rozcieranie i mieszanie treści pokarmowych z sokiem żołądkowym. W pustym żołądku błona śluzowa jest silnie pofałdowana

Jelito cienkie - ma średnicę 3-4cm i długość ok.3m. Składa się z odcinków: dwunastnica, jelito czcze i jelito kręte. Całą powierzchnię jelita cienkiego wyścieła silnie pofałdowana błona śluzowa. Na powierzchni fałdów są kosmki jelitowe, co zwiększa powierzchnię wchłaniania (200m²). Końcowy odcinek jelita krętego przechodzi w zastawkę krętniczo-kątniczą, stanowiącą granicę między jelitem cienkim, a grubym. Otwiera się ona z chwilą wzrostu ciśnienia w jelicie cienkim i zapobiega cofaniu się zawartości jelita grubego do cienkiego.

Dwunastnica - kształt podkowy o dł. 25cm , a mierzona palcami - 12 palców, stąd jej nazwa. Do dwunastnicy uchodzą przewody wprowadzające soki wydzielane przez wątrobę (żółć) i trzustkę (sok trzustkowy).

Jelito grube - ok. 100cm, odpowiedzialne głównie za absorpcję wody i składników mineralnych. Zbudowane z jelita ślepego, od którego odchodzi wyrostek robaczkowy i okrężnicy, która dzieli się na część wstępującą (wstępnicę), esicę i odbytnicę. Śluz wydzielany w jelicie grubym ma działanie alkalizujące i ochronne w odniesieniu do ściany jelita i scala masy kałowe.

Wątroba - największy gruczoł, ok.1,5kg. Składa się z dwóch płatów: prawego i lewego. Wytwarza żółć uwalnianą z komórek wątrobowych do przewodów żółciowych i dalej do dwunastnicy. W okresie między posiłkami żółć jest magazynowana w woreczku żółciowym. Oprócz wytwarzania żółci wątroba bierze udział w gospodarce cukrowców, przemianie białkowej i tłuszczowej. Gromadzi i uwalnia węglowodany, wytwarza białka osocza, bierze udział w metabolizmie cholesterolu, inaktywuje niektóre hormony, syntetyzuje prowitaminę witaminy D oraz powoduje detoksykację różnych substancji.

Trzustka - długi (10-20cm) i wąski gruczoł, położony zaotrzewnowo, o masie 70-100g i budowie zrazikowatej, barwy szaroróżowej lub żółtoróżowej. Jest gruczołem wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego. Wydziela hormon insulinę i glukagon oraz sok trzustkowy zwierający enzymy trawiące tłuszcze, białka, węglowodany i kwasy nukleinowe.

TRAWIENIE I WCHŁANIANIE:

Trawienie - rozkład składników pokarmowych do związków prostych dla umożliwiania wchłaniania.

1. CUKRY

1. Nazwa ogólna enzymów: glikolityczne,

2. Sposób działania: hydrolizują wiązania glikozydowe

3. Produkty trawienia: monosacharydy (ostateczne)

4. Przykłady i miejsce działania:

- amylaza ślinowa, trawi wielocukry np. skrobię; jama ustna (pH 7)

- amylaza trzustkowa, trawi wielocukry, jelito cienkie (pH 7,1-8,5)

- maltaza, laktaza, sacharaza, trawią dwucukry, jelito cienkie

2. BIAŁKA

1. Nazwa ogólna enzymów: proteolityczne, proteolazy,

2. Sposób działania: hydrolizują wiązania peptydowe, wydzielane w postaci nieaktywnej, aktywowane przez HCl w żołądku oraz enterokinazę w jelicie cienkim

3. Produkty trawienia: aminokwasy (ostateczne)

4. Przykłady i miejsce działania:

- pepsyna (postać nieaktywna pepsynogen), rozbija długie łańcuchy białkowe na krótsze, jest endopeptydazą (działa wewnątrz łańcucha białkowego), żołądek

- podpuszczka, ścina białko mleka, kazeinę, umożliwiając jego dalsze trawienie, żołądek (młodych ssaków)

- endopeptydazy trzustkowe: trypsyna, chymotrypsyna (postać nieaktywna trypsynogen, chymotrypsynogen), działają podobnie jak pepsyna, jelito cienkie

- egzopeptydazy trzustkowe: aminopeptydaza i karboksypeptydaza (postać nieaktywna proaminopeptydaza, prokarboksypeptydaza), odcinają od końców łańcuchów peptydowych dwu- i trójpeptydy

- dwu- i trójpeptydazy: rozbijają dwu- i trójpeptydy na aminokwasy

3. TŁUSZCZE

1. Nazwa ogólna enzymów: lipolityczne, lipazy

2. Sposób działania: hydrolizują wiązania estrowe, ich działanie wspomaga żółć (nie jest enzymem!), która emulguje tłuszcze, czyli rozbija duże cząstki tłuszczu na mniejsze zwiększając w ten sposób powierzchnię działania lipaz

3. Produkty trawienia: dwuglicerydy, monoglicerydy, glicerol, kwasy tłuszczowe

4. Przykłady i miejsce działania:

- lipaza żołądkowa (niewielkie znaczenie w trawieniu

- lipaza trzustkowa hydrolizuje kolejne wiązania estrowe w cząsteczce tłuszczu, jelito cienkie

4. KWASY NUKLEINOWE

1. Nazwa enzymu: nulkeolazy

2. Produkt trawienia: nukleotyd

3. Produkowane przez gruczoły jelita cienkiego

---