System Gee.

Pierwszy projekt hiperbolicznego systemu nawigacyjnego powstał w 1937 roku z inicjatywy Roberta Dippy z Telecommunications Research Establishment. Proponowany system miał służyć do wspomagania lądowania przy ograniczonej widoczności. Pomysłodawca postulował wykorzystanie pasma częstotliwości powyżej 30 MHz i nadawanie impulsowe, co wówczas zostało ocenione jako pomysł dość futurystyczny. Uznane autorytety były zdania że fale radiowe z tego zakresu mają zasięg do horyzntu optycznego, i ani kroku dalej.
Zastosowanie fali ciągłej wymusiło znacznie niższą częstotliwość, co znacznie pogorszyło dokładność. Na dodatek wynik pomiaru stał się zależny od wszelkich zjawisk związanych z propagacją fal średnich. Ostatnim gwoździem do trumny była podła jakość ówczesnych lamp oscyloskopowych, na ekranach których optycznie mierzono różnicę faz sygnałów z radiolatarni.
Pomysł odgrzano w 1941 roku w wyniku słabych efektów nalotów RAF na Niemcy. Nikt już nie protestował przeciwko wysokim częstotliwościom. Wykryty w czasie słynnej "bitwy o Anglię" niemiecki system naprowadzania Knickebein pracował w okolicy 30 MHz. Udowodnił on swoją skuteczność dość dobitnie, pomimo że wiązki prowadzące były emitowane z odległych miejsc w okupowanej Francji.

Nowy system naprowadzania samolotów bombowych nazwano Gee od pierwszej litery słowa grid - siatka.
Składał się z trzech radiolatarni naziemnych, jednej głównej (master) i dwóch podległych (slaves) oddalonych od siebie o około 160 km. Stacje nadawały impulsowo na częstotliwości 30 MHz. Później częstotliwość podwyższono do 80 MHz. Sygnał stacji głównej, nazwanej A, wyzwalał nadawanie stacji podległych. Stacja B odpowiadała pojedyńczym impulsem, natomiast trzecia, D, impulsem podwójnym.
Koncepcja Gee od razu przewidywała istnienie więcej niż jednego łańcucha stacji. Identyfikacja łańcucha była rozwiązana dość pomysłowo. Otóz stacja A każdego łańcucha nadawała sygnały podwójnie. Stacje podległe miały pewną stałą czasową, czyli bezwładność, dzięki której odpowiadły tylko na pierwszy impuls. Drugi impuls, nazywany duchem, był kluczowany w sposób właściwy dla danego łańcucha.

Nawigator obserwował impulsy stacji na ekranie oscyloskopu. Odbiornik Gee był instalowany na pokładzie lekkich bombowców naprowadzających, tzw. pathfinders. (najczęściej De Havilland Mosquito). Rodziny hiperbol były nazywane "czerwona" i "niebieska" i takimi też kolorami rysowane na mapach. Hiperbolom w obrębie rodzin nadano numery. Zasięg Gee wynosił do 400 km, dokładność na 1.6 do 3 km w odległości rzędu 300 NM. Do ostatecznego naprowadzania na cel używano precyzyjnego systemu Oboe.

Gee ze zrozumiałych przyczyn był otoczony ścisłą tajemnicą. W ramach dezinformacji prowokowano niedyskrecje, sugerujące że jego nazwa, wymawiana dżi, pochodzi od Jerry - pogardliwego określenia Niemca. Miało to sugerować niemieckie pochodzenie nowego systemu naprowadzania. Najzabawniejsze jest to, że sygnały Gee miały gdzieś tę wojnę i rozłaziły się gdzie chciały. Otóż wiadomo że Niemcy z powodzeniem używali odbiorników nawigacyjnych wydobytych z zestrzelonych samolotów brytyjskich.

System był używany długo po wojnie. W roku 1946 zaproponowano oddanie go PICAO (Provisional International Civil Aviation Organization - tymczasowe ICAO) jako standardowy cywilny system nawigacji. W Wielkiej Brytanii pracowały wówczas cztery łańcuchy Gee, we Francji dwa, i jeden w brytyjskiej strefie okupacyjnej w Niemczech.
Pomimo skonstruowania ulepszonych odbiorników i urządzeń wskaźnikowych bez oscylokopu prowadzenie nawigacji było trudne i pracochłonne. Konieczne było m.in. kreślenie na specjalnych mapach hiperbolicznych. Tym niemniej, system był używany przez samoloty wojskowe i okręty. Ostatni łańcuch stacji Gee zamilkł koło roku 1970.

Początek formularza

Dół formularza

Jacek Tomczak - Janowski

01-Jul-1998
Akt. 10-12-2000

---