Klasyczne systemy radionawigacyjne.

Pod hasłem "systemy klasyczne" ująłem tradycyjne lotnicze pomoce radionawigacyjne średniego i bliskiego zasięgu, podstawowe dla nawigacji na obszarach dużego zagęszczenia dróg powietrznych i lotnisk. Systemy te wywodzą się w prostej linii od pierwszych, historycznych już, radiowych pomocy nawigacyjnych. Mamy w nich naziemne radiolatarnie, umieszczone z reguły w osi dróg lotniczych albo w punktach wyznaczających podejścia do lądowania, oraz radiotechniczne urządzenia pokładowe, zaopatrzone w różnego rodzaju wskaźniki mierzonych parametrów nawigacyjnych.
Pod względem wyznaczanych parametrów nawigacyjnych systemy te wyznaczają kąt albo odległość statku powietrznego od radiolatarni. Kąt zaś może być, w zależności od typu systemu, kątem kursowym radiolatarni lub kątem radionamiaru.

Różnica między radionamiarem a kątem kursowym polega na tym, do czego odnosimy kierunek na radiolatarnię; kąt kursowy radiolatarni jest mierzony do rzeczywistej linii drogi statku powietrznego, natomiast radionamiar odnosimy do północnego kierunku południka magnetycznego, przechodzącego przez aktualną pozycję statku powietrznego. Dlatego też radionamiar prawidłowo powinno się nazywać radionamiarem magnetycznym.
W praktyce lotniczej często operuje się kątem radionamiaru od radiolatarni na samolot, powszechnie nazywanym radialem.

Pomimo że w dobie nawigacji satelitarnej klasyczne pomoce nawigacyjne uważa się za przestarzałe, nadal są one podstawą nawigacji nad obszarami lądowymi. Rozpowszechnienie i niezła dokładność tradycyjnych systemów radionawigacyjnych wróży im jeszcze długie życie. Nie bez znaczenia jest także ich odporność na zakłócenia, zarówno przemysłowe i te związane z propagacją fal radiowych.
Klasyczne systemy wykorzystują różne zakresy fal radiowych i pracują na zasadzie pomiaru różnych ich parametrów. Pokładowe radiokompasy określają kierunek na stare, średniofalowe radiolatarnie NDB (Non - directional Beacon) na zasadzie klasycznej goniometrii - przy użyciu anteny kierunkowej. Podobnie pracują naziemne radionamierniki, z tym że wykorzystują do tego pasmo fal ultrakrótkich. Ponadto nie wymagają współpracy specjalnych urządzeń na pokładzie statku powietrznego; wystarczy zwykła radiostacja komunikacyjna.
Znacznie nowocześniejszy system kątowy VOR także wykorzystuje zakres ultrakrótkofalowy. Radiolatarnie VOR (VHF Omnidirectional Beacon) same informują odbiornik na pokładzie statku powietrznego o kącie radionamiaru magnetycznego od radiolatarni. VOR jest tak rozpowszechniony że jego urządzenie odbiorcze nazywa się po prostu odbiornikiem nawigacyjnym.
System VOR wzbogacony o radioodległościomierz tworzy kątowo - odległościowy system nawigacyjny VOR/DME, do dziś podstawowy system radionawigacyjny średniego zasięgu.
Nawiasem mówiąc, odległościowa część VOR/DME, Distance Measurement Equipment (DME) zapewne najdłużej używanym z systemów klasycznych.

Podstawowym kątowo - odległościowym systemem nawigacyjnym dla wojsk NATO jest TACAN (Tactical Air Navigation). Ze względu na dokładność lepszą od VOR/DME i dużą ilość radiolatarni z TACANa korzystają także cywilne statki powietrzne. Istnieje także odmiana konstrukcyjna standaryzowana przez ICAO.
Dzięki pracy impulsowej system jest w dużym stopniu niezależny od warunków terenowych; radiolatarnie mogą być przewoźne, rozwijane w dowolnym miejscu. Powszechnie używa się także radiolatarni okrętowych.
"Wschodnim" odpowiednikiem TACANa jest rosyjski system RSBN-4/. Pod względem dokładności RSBN-4 jest porównywalny z TACANem, jednak jego rozwój zatrzymał się w czasach świetności Związku Radzieckiego. Poza tym nie jest kompatybilny z jakimikolwiek systemami cywilnymi i był używany tylko lotnictwie wojskowym. Można go jeszcze spotkać w wojskach lotniczych krajów świętej pamięci Układu Warszawskiego - u nas też.

Od wielu lat mówi się o wycofaniu z użycia klasycznych pomocy nawigacyjnych. Jako główny powód podaje sie wysokie koszty ich instalacji i utrzymania. No cóż, fakt niezaprzeczalny; większość tych urządzeń wymaga częstych kontroli i konserwacji. Aneks 10 ICAO stawia ostre wymagania techniczne i nakłada obowiązek wykonywania okresowych kontroli z powietrza. Tym niemniej jak dotąd brak jest solidnej konkurencji; wymagana jest pewność działania bliska stuprocentowej, a dotychczasowe systemy satelitarne tego nie zapewniają. Nadal więc podstawą nawigacji lotniczej pozostają stare VORy i NDB. Nawet bardzo zaawansowane zintegrowane systemy zarządzania lotem nowoczesnych samolotów komunikacyjnych wymagają do korekcji wskazań dobrego odbioru radiolatarni VOR/DME. I przed uruchomieniem wielosystemowego i międzynarodowego GNSS (lub tego, co z niego wyniknie) nie należy spodziewać sie jakiejś znaczącej rewolucji.

Radionamiernik VHF

Radiolatarnie NDB

System VOR

System VOR/DME

System TACAN

System RSBN-4

Początek formularza

Dół formularza

Jacek Tomczak - Janowski.

09-07-2002

---