Podsystem monitoringu promieniowania jonizującego
Na podstawie materiałów uzyskanych z DMOiP GIOS
Pojęcia podstawowe
aktywność - ilość przemian lub rozpadów zachodzących w danej masie substancji promieniotwórczej
• dawka pochłonięta: ilość energii promieniowania pochłonięta w jednostce masy ;
• dawka skuteczna: obliczana z dawki pochłoniętej z uwzględnieniem współczynników wagowych rodzaju promieniowania i tkanki lub narządu; określa całkowite ryzyko związane z napromieniowaniem;
Jednostki
Bekerel: jednostka aktywności (jedna przemiana lub rozpad na sekundę (symbol Bq)
• Siwert: jednostka dawki skutecznej (symbol Sv)
• Grej: jednostka dawki pochłoniętej, czyli ilość energii przekazanej przez promieniowanie absorbującej je materii (1 Gy = 1 dżul na kilogram)
• Rentgen na godzinę: jednostka mocy dawki (R/h lub pochodne mR/h, μR/h)
Podstawy prawne
Prawo ochrony środowiska 27.04.2001 - włączenie w zakres PMŚ informacji dot. promieniowania jonizującego
Prawo atomowe 29.11.2000 - dokonywanie systematycznej oceny sytuacji radiacyjnej kraju - kompetencje PAA
rozporządzenie RM 17.12.2002 w sprawie stacji wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych
Historia
Do 2002 roku
podsystem monitoringu promieniowania jonizującego realizował pomiary skażeń promieniotwórczych w sieci wczesnego wykrywania oraz badania zawartości radionuklidów w środowisku.
Wykonywane pomiary w sieci wczesnego wykrywania miały charakter alarmowy i stanowiły podstawę bezpieczeństwa radiologicznego kraju. Nie miały charakteru pomiarów monitoringowych ale z uwagi na ich wagę zostały włączone do programu PMŚ.
Generalnymi zadaniami realizowanymi przez monitoring promieniowania jonizującego jest :
wykonywanie pomiarów stężeń izotopów promieniotwórczych w poszczególnych komponentach środowiska,
natychmiastowe wykrywanie wzrostu poziomów skażeń promieniotwórczych w środowisku i alarmowanie w sytuacji awaryjnej,
gromadzenie informacji o sytuacji radiologicznej w środowisku i śledzenie długookresowych zmian w poziomie skażenia promieniotwórczego środowiska.
Program podsystemu monitoringu promieniowania jonizującego obejmuje następujące zadania cząstkowe:
Wykonywanie pomiarów na stacjach wczesnego wykrywania skażeń
Badania zawartości sztucznych izotopów a oraz b promieniotwórczych w powietrzu;
Badanie 137Cs w glebie;
Badania wybranych radionuklidów (Cs, Sr, Pu) w śródlądowych wodach powierzchniowych i osadach dennych
Zadanie: Wykonywanie pomiarów na stacjach wczesnego wykrywania skażeń
Sieć IMGW wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych obejmuje 9 stacji pomiarowych: w Warszawie, Gdyni, Włodawie, Świnoujściu, Gorzowie, Lesku, Zakopanem, Legnicy i Mikołajkach - część systemu oceny sytuacji radiacyjnej kraju.
W roku 2006 w ramach sieci IMGW wykonywane były:
- ciągły pomiar mocy dawki promieniowania g (zakres 50nGy/godz.- 100mGy/h oraz 43 nGy/godz-850mGy/h) na wysokości 1 m od podłoża
ciągły pomiar koncentracji aktywności izotopów naturalnych a-promieniotwórczych oraz izotopów sztucznych a i b promieniotwórczych w aerozolach powietrza
aktywność b próbek dobowych i miesięcznych opadu całkowitego
aktywność wybranych radioizotopów g promieniotwórczych w próbkach zbiorczych miesięcznego opadu
aktywności izotopu strontu Sr-90 oznaczanego w próbkach zbiorczych miesięcznego opadu całkowitego
Zadanie: Monitoring 137Cs w glebie
Program pomiarowy tego zadania przewiduje pomiary metoda spektrofotometryczna próbek gleby pobranej w punktach zlokalizowanych w stacjach i posterunkach IMGW
Zadanie: Pomiary skażeń promieniotwórczych wód powierzchniowych i osadów dennych.
Program pomiarowy obejmuje monitorowanie środowiska wodnego pod względem zawartości najważniejszych radionuklidów, Dla rzek i jezior pomiary stężeń 137Cs, 90Sr oraz dla osadów dennych stężeń 137Cs i izotopów plutonu 238Pu, 239Pu, 240Pu.
Badania prowadzi Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej (CLOR).
Wyniki monitoringu
średnia moc dawki promieniowania g w roku 2005 : 91nGy/h, (42-139 nGy/h),
stężenie Cs137 w wodach powierzchniowych w roku 2005:
-1,31 mBq/dm3 w Annopolu (Wisła)
- 6,30 mBq/dm3 (Odra) i zmniejszyło się
stężenie Sr 90 w wodach powierzchniowych w roku
2005 (z awarii EJ) było wyższe niż stężenie Cs 137 i wynosiło od 3,32mBq/l w Bugu (Wyszków) do 6,78 mBq/l w Głogowie (Odra),
stężenie radioizotopów Pu w osadach dennych wskazuje, że oprócz opadu po katastrofie czarnobylskiej w osadach obecny jest pluton z próbnych wybuchów jądrowych.
Stan zagrożenia w Polsce
niski poziom narażenia ludności kraju, ze względu na sztuczne izotopy promieniotwórcze w środowisku i w żywności - kilka procent wartości dawki granicznej dla ogółu ludności, (dawka graniczna 1 mSv w ciągu roku);
bardzo małe narażenie radiacyjne, jako następstwo promieniowania sztucznych radionuklidów, statystycznego mieszkańca Polski w roku 2005;