Sekrety CIA
Przedstawiony podczas zajęć materiał filmowy traktował o akcjach CIA w krajach „trzeciego świata” podczas zimnej wojny, a w szczególności o konfliktach w Kongu i na Kubie. Były one częścią rozgrywek między amerykańską agencją wywiadowczą i jej radzieckim odpowiednikiem - KGB.
Kiedy 30 czerwca 1960 roku Belgia uznała niepodległość Konga, wybuchł jeden na najgwałtowniejszych konfliktów czasów zimnej wojny, podczas którego rozróżne grupy zmagały się o władzę. Bogate w surowce naturalne prowincja Katanga i Kensai szybko ogłosiły secesję.
Administracja Eisehowera wsparła brutalną, belgijską interwencję w prowincji Katanga. Z powodu protestów krajów afrykańskich i azjatyckich Organizacja Narodów Zjednoczonych uchwaliła wkrótce wycofanie wojsk Belgii i zastąpienie ich oddziałami ONZ. Dowodzący misją byli Amerykanami.
Nie mogąc opanować sytuacji w kraju premier Lumumba zwrócił się bezskutecznie o pomoc do ONZ i USA, a w końcu do ZSRR. W Kongu dalej panował chaos.
We wrześniu tego samego roku ambasada amerykańska poinformowała CIA, że podejrzewa się, iż komuniści starają się przejąć kontrolę nad kongijskim rządem. Dyrektor agencji Allen Dulles natychmiast autoryzował plan, mający na celu zastąpienie rządy Patrice'a Lumumby bardziej „pro-zachodnim”. 5 września prezydent Joseph Kasavubu, który zgodnie z amerykańską dyplomacją był sympatykiem USA, zdymisjonował Lumubę.
Patrice Lumumba nie dał jednak za wygraną i wkrótce został ponownie wybrany przez obie izby parlamentu na premiera. Jednakże już 14 września stracił władzę, gdy Joseph Mobutu dokonał puczu wojskowego.
Pod imieniem Sese Seko Mobutu został dyktatorem. Mimo to William Atwood, ambasador USA w Kenii w latach 1964-65, uważa, iż Stany Zjednoczone odegrały pozytywną rolę w Kongu: „Ciężko było skłonić ludzi, by uwierzyli, że zapewniliśmy Kongu 420 mln dolarów pomocy od czasu zyskania niepodległości tylko po to, by zapobiec chaosowi. Nie mogli uwierzyć, że jakiekolwiek państwo mogłoby być tak altruistyczne”.
Podobny wydźwięk mają wypowiedzi Davida Holma [którego relacja na temat pobytu w Kongu zdominowała film i której jednakże nie zamierzam poświęcać uwagi] i jego kolegów z CIA, którzy wystąpili w filmie. Dostrzegają oni dobro w konflikcie kongijskim, jako części planu, który zapobiegł trzeciej wojnie światowej.
Nie inaczej miało być w przypadku Kuby. Wkrótce po przejęciu władzy na wyspie przez Fidela Castro w 1959, spotkał się on z prezydentem USA Richardem Nixonem. Amerykanie uznali Castro za komunistę i natychmiast postanowili odsunąć go od władzy.
Rozpoczęli od embargo handlowego. Kuba, która utrzymywała się ze sprzedaży cukru popadła w poważne problemy ekonomiczne. Pomoc zaproponowało jej ZSRR chętne wykupić cały eksport wyspy po cenach wyższych niż rynkowe. Nawiązana tak współpraca jeszcze bardziej zaniepokoiła amerykański rząd, co zaowocowało organizacją inwazji w Zatoce Świń w kwietniu 1961 roku. Ten desant kubańskich dysydentów okazał się zupełnym fiaskiem - amerykański atak lotniczy nie powiódł się i atakujących Kubańczyków pozostawiono samym sobie.
Podczas gdy Stany Zjednoczone oficjalnie zerwały wszelkie stosunki dyplomatyczne z Kubą, CIA produkowało rozmaite plany, których celem było wzniecenie zamieszek na wyspie, zniszczenie jej gospodarki, czy też po prostu zamordowanie Fidela Castro. M. in. Rozpowszechniano ulotki nawołujące do sabotażu i instruujące przyszłych zamachowców, planowano wysadzić fabryki cukru. Działania te szczególnie nasiliły się w okresie kryzysu kubańskiego, który o mało co nie doprowadził do wybuchu trzeciej wojny światowej.
Pomimo entuzjastycznych wypowiedzi agentów, którzy wystąpili w przedstawionym filmie, mój stosunek do działalności CIA na terenie krajów trzeciego świata jest raczej ambiwalentny.
Z jednej strony nie można nie cieszyć się, że trzecia wojna światowa nigdy nie miała miejsca. Nie umiem przy tym ocenić, czy gdyby nie działania agencji wywiadowczej w Kongu na Kubie, byłoby odwrotnie. Nie zmienia to jednakże faktu, iż wykorzystanie państw o niestabilnej sytuacji politycznej do rozgrywek między światowymi potęgami, wydaje się wątpliwe moralnie. Można snuć przypuszczenia, że gdyby nie alergiczna reakcja administracji Nixona na poglądy Fidela Castro, nigdy nie nawiązałby on kontaktów z ZSRR i nie uzależnił od nich gospodarki swego kraju. Nie sposób już sprawdzić, jak wyglądałaby rzeczywistość Kinszasy i Hawany, gdyby nie rozgrywki KGB i CIA.
Anna Włodarska, filozofia: komunikacja społeczna