Zdrowie seksualne i jego moduły

„Być istotą ludzką oznacza być istota seksualną”

Sfera seksualna jest sferą bardzo indywidualną i o poziomie reaktywności seksualnej decydują indywidualne predyspozycje seksualne. Poziom reaktywności seksualnej (libido) jest uwarunkowany szeregiem różnych czynników. Są to czynniki indywidualne, właściwe stężenie różnych substancji (feromony). Człowiek staje się istota seksualną od życia płodowego i początki ludzkiej seksualności wiążą się z 6 tyg życia płodowego, rozwijają się wtedy w podwzgórzu centra seksualne odpowiedzialne za:

- potrzebę seksualną

- poziom reaktywności seksualnej (poziom libido)

- ośrodek orientacji seksualnej

Seksualność człowieka trwa przez całe życie i różne są przejawy tej seksualności. Wyróżniamy u człowieka 3 podstawowe orientacje seksualne, które są niezależne od woli człowieka, kształtują się w życiu płodowym

1. heteroseksualizm - 55-60% populacji - kontakt seksualny K+M, M+K

2. biseksualizm - od 25- 35% populacji - kontakt seksualny K+M+K, M+K+M

Pierwsze badania nad biseksualizmem przeprowadzone przez Alfreda Kinsleya sugerowały, że osoba biseksualna w 50% odczuwa chęć realizowania kontaktu seksualnego z osobnikiem płci tej samej i w drugiej połowie z osobnikiem płci przeciwnej. W świetle obecnej wiedzy osoba biseksualna charakteryzuje się różnym nasileniem hetero lub homoseksualizmu.

3. homoseksualizm - ok. 10% populacji

- kobiety - lesbijka (safonizm, tybadia)

- mężczyźni - gej od 1969 roku są to mężczyźni, którzy akceptują swoją orientację seksualną. W świetle obecnych badań naukowych wyróżnia się biologiczne podstawy homoseksualizmu, które są skupione w 4 grupach czynników:

1. grupa czynników genetycznych

2. grupa czynników mózgowych

3. czynniki hormonalne

4. 4.feromony

Na przestrzeni lat próbowano wyjaśnić homoseksualizm podając czynniki psychologiczne takiej jak:

• - nadopiekuńczość i dominacja matki

• - brak ojca

• - zjawisko uwiedzenia

• - rodzaj zatrzymania się w rozwoju pycho-seksualnym

Od 1970 roku WHO wykreśliła homoseksualizm z kategorii chorób, wcześniej uczyniło to Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne . powszechnie występuje homoseksualizm w świecie zwierzęcym do dziś potwierdzono homoseksualizm u 1,5 tys gatunków zwierząt począwszy od owadów, ryby, płazy, gady, ptaki, ssaki. Występowanie homoseksualizmu w świecie zwierzęcym świadczy o jego naturalności w przyrodzie ponieważ gdyby był niepotrzebny doszłoby do jego eliminowania w toku ewolucji przez dobór naturalny

Zdrowie seksualne wg WHO - jest to połączeniem biologicznych, emocjonalnych, intelektualnych i społecznych aspektów życia seksualnego, ważnych dla pozytywnego rozwoju osobowości, porozumienia i miłości.

1. Udostępnienie metod sterowania płodnością (dotyczy antykoncepcji)

2. Prewencja STPS (infekcje przenoszone drogą płciową)

3. Przeciwdziałanie przemocy seksualnej ( formy przymusu )

4. Kreowanie pozytywnych postaw wg seksualności

5. Przeciwdziałanie wszelkim formom dyskryminacji izolacji i segregacji seksualnych

1. Mniejszość biseksualna

2. Osoby homoseksualne

3. Osoby transseksualne

4. Transwestyci ( przebieractwo)

6. Dążenie do stworzenia regulacji prawnych gwarantujących dostęp do poradnictwa terapii seksualnej

7. Likwidacje dyskryminacji z powodu płci, orientacj seksualnej, niepełnosprawności fizycznej intelektualnej czy stanu zdrowia

8. Równoważność wszystkich trzech orientacji seksualnych

9. Propagowanie monogamicznego modelu więzi seksualnej

Humanizacja seksualna - dążenia w stosunkach międzyludzkich i relacjach erotycznych były honorowane zasady moralne w zależności od tego jaka koncepcja człowieka w sensie filozoficznym lezy u podstaw danego poglądu i tego co uważa za ludzkie i godne.

Wprowadzenie zagadnienia zdrowia i choroby

Salus - zdrowie, Morbus - choroba

Zdrowie - dobrostan fizyczny, psychiczny, socjalny w którym czynność wszystkich narządów i układów wykazuje równowagę biologiczną - homeostaza. Rozważając zdrowie fizyczne rozpatrujemy je na poziomie komórkowym. Zdrowie psychiczne to unikanie złych emocji. W trakcie snu organizm produkuje różnorodne środki odpornościowe, które bronią organizm przed patogenami.

Zdrowie społeczne zapewnienie odpowiednich warunków (mieszkanie, głośność, temperatura).

Cechy zdrowia:

- równoczesny dobrostan psychiczny, fizyczny i socjalny

- chęć wykazywania nauki i pracy

- aktywny stosunek do życia nie dopuszcza do rozwoju chorób i wstrzymuje procesy starzenia.

Bardzo często stan zdrowia jest zależny od działań profilaktycznych podjętych przez człowieka. Człowiek w wieku produktywnym jest w stanie ograniczyć potencjalnie zagrażające mu patogeny. W populacji ludzkiej od zarania dziejów istnieją pewne mechanizmy ewolucyjne, które zabezpieczają pewna niewielką grupę populacji przed całkowitym wyginięciem.

Choroba - morbus - zaburzenie dotychczasowej homeostazy. Jest to wypadkowa przeciwstawnych procesów

- proces obronny (immunologiczny)

- proces chorobowy (patologiczny)

1. Proces obronny organizmu - jest jednoznaczny z pracą układu odpornościowego. Podejmuje walkę z patogenami wysyłając różne komórki odpornościowe. Z drugiej strony organizm wyposażony jest w bariery immunologiczne.

• Bariery fizyczne - złuszczanie naskórka, woskowina uszna - która chroni ucho wewnętrzne przed bakteriami, ruch rzęsek, układ moczowy

• Bariery chemiczne - lizozm - enzym w ślinie i łzach pełni funkcję bakteriostatyczną i bakteriobójczą, H2NaCl - kwas solny 0,5-1%, kwas mlekowy - nie dopuszcza do rozmnażania grzybów

Bakterie sympatyczne stanowią konkurencję dla bakterii chorobotwórczych (jama ustna, odbyt, jelito grube, pochwa). Przy osłabionej odporności organizmu (braku odporności) flora bakteryjna fizjologiczna może przejść z patologiczną.

2. Proces patologiczny - wniknięcie do organizmu patogenów:

• Bakterie

• Chlomydie ( układ płciowy, oddechowy)

• Wirusy

• Grzyby chorobotwórcze produkują mykozy

• Pierwotniaki (toxoplasmosis gonduli)

• Obleńce

• Pasożyty zewnętrzne (pchły, wszy)

• Priony - zakażone białka powodują zmiany gąbczaste

Mimo istnienia tak wielu jednostek chorobowych cechą wspólną jest istnienie 4 okresów choroby. Czas ich trwania może być różny w chorobach zakaźnych okresy w krótkim czasie nakładają się na siebie, w chorobach przewlekłych mogą być wydłużone

1. Okres utajony - wybrany czynnik chorobotwórczy wnika do organizmu wcześniej zdrowego i bardzo intensywnie się rozmnaża lub namnaża (wirusy) natomiast nie jest sprawdzony droga testów laboratoryjnych. W przypadku wirusów dość długo może utrzymywać się okienko serologiczne (ok. 3 m-ce) okienko serologiczne - moment wejścia patogenu do momentu wytwarzania przeciwciał, które SA sprawdzane testami laboratoryjnymi - pacjent może być nieświadomy i może stwarzać potencjalne źródło zakażenia

W ODNIESIENIU DO BAKTERII, WIRUSÓW, GRZYBÓW - UŻYWA SIĘ POJĘCIA - ZAKAŻENIE

W ODNIESIENIU DO PASOŻYTÓW - ZARAŻENIE

2. Okres zwiastunów - wstępne objawy bardzo podobne w wielu jednostkach chorobowych, trudno jednoznacznie postawić diagnozę (np. ból głowy). Pacjent odczuwa osłabienie, przemęczenie, może odczuwać podwyższoną temperaturę, bóle mięśniowe, wysypka plamista, zaczerwienienia

3. Okres objawów subiektywnych i obiektywnych

• Obiektywne - badanie lekarskie, osłuchanie, opukiwanie, badanie palpacyjne,

• Tkliwość - stopień wrażliwości - nieprzyjemny

• Badania laboratoryjne - krew, limfa, płyn mózgowo-rdzeniowy, plwocina, sperma, kał, ślina, wymiociny, woskowina uszna, śluz z pochwy, wymaz z nosa, stymulacja prostaty

• Badania specjalistyczne - RTG, KG, EEG, USG, tomografia, rezonans, endoskopia, gastroskopia

Okres późnego wyzdrowienia lub śmierć

Choroby zakaźne śmiertelne: AIDS - HIV, choroby prionowe, Gorączki krwotoczne, dżuma, ospa, trąd, sepsa - ogólnoustrojowe zakażenie organizmu

Hemolityczne, choroby cywilizacyjne - zawał mienia sercowego, broń biologiczna - wąglik.

Wirus HIV - AIDS

Grupy ryzyka - nie funkcjonuje, zostało zastąpione pojęciem - ryzykowne zachowania

Żyjący z HIV, wczesno i pełnoobjawowy z AIDS.

Międzynarodowym symbolem solidarności z osobami żyjącymi z wirusem i chorobą jest czerwona wstążka.

• Kolor czerwony - krew, namiętność seksualna w trakcie której zapomina się o prezerwatywie - oznacza solidarność i miłość w odniesieniu do osób zakażonych

• Odwrócona litera V oznacza że nie odniesiono jeszcze zwycięstwa nad AIDS od 1988 roku - problem przybrał charakter pandemii.

Wirus określany jest skrótem angielskim - HIV (ludzki wirus upośledzenia odporności) jest to wirus ludzki ni nie można się nim zakazić od zwierząt - nie ma możliwości zaadoptowania się w tych organizmach.

AIDS - zespół nabytego upośledzenia odporności - zespół nabywany, nie defekt genetyczny.

Wybrane fakty historyczne związane z HIV - AIDS

• 1981 rok - w L.A. u 5 homoseksualistów pojawiły się nietypowe zapalenia płuc wywołane przez pierwotniaki , kandydoza - czyli grzybica obejmująca język i jamę ustną, mięsak Kapossiego (nowotwór nietypowy). Na początku niesłusznie oskarżano gejów o ryzyko szerzenia wirusa i od samego początku można zaobserwować w tej grupie społecznej podjęcie badań profilaktycznych co zaowocowało na przestrzeni lat obniżeniem nowej liczby zakażeń o 70%. Działania profilaktyczne podjęte przed gejów w walce z HIV

• Dokładne poznanie dróg i mechanizmu zakażenia

• Zmiana zachowań seksualnych z ryzykownych na bezpieczne - powszechny w latach 80-tych kontakt analny zostaje zastąpiony wzajemną masturbacją i pieszczotami całego ciała

• Częste wykonywanie testów w kierunku HIV

• Różnicowanie zachowań ryzykownych i bezpiecznych

• Wprowadzenie zasad safer sex - zmniejszenie liczby partnerów seksualnych, używanie prezerwatyw

• 1982 rok - choroba zostaje nazwana AIDS - CDC - organizacja która zajmuje się chorobami stwarza pierwsza definicję AIDS

• 1983 rok francuski uczony Montagier L. izoluje wirusa z przewlekłą limfogenopatją ( powiększone węzły chłonne poza pachwinowymi przez okres ok. 3 m-cy) LOVE , Gallo wyizolował wirus który nazwał HTLV3

• 1985 rok - zarejestrowanie pierwszego testu - TEST ELISA i równocześnie definicja AIDS została poszerzona o zakażenia oportunistyczne - takie jednostki chorobowe, które w przypadku osób o prawidłowej odporności kończą się wyzdrowieniem, natomiast w przypadku osób z obniżonym poziomem odporności kończy się to śmiercią

• 1985 rok - Minister Zdrowia powołuje pełnomocnika - prof. Zofia Kuratowska - nestorka profilaktyki HIV, AIDS - zakładała pierwsze domy razem z Kotańskim, dr Irena Głowaczewska, dr Maria Dziedzic - wymusiła na Ministrze obowiązkowe badania krwi w kierunku HIV , co zmniejszyło ryzyko zakażenia na drodze transfuzji

• 1986 rok - odkrycie drugiej postaci wirusa

• Francuzi - LOVE-2

• Amerykanie - HTLV 4 - ujednolicenie tych nazw w jedną wspólną - HIV z podziałem na HIV1 i HIV2. Istnieje bardzo wiele podtypów i można mówić o zjawisku nadważenia

• 1987 rok - pierwszy preparat AZT (retrovir zidovudine) wirostatyczny - był stosowany w mono-terapii - hamowanie enzymów wirusowych

Wirus należy do retrowirusów należy do rodziny wirusów powolnych. Po przedostaniu się do organizmu człowieka musi napotkać na komórki permisywne - zezwalające na wniknięcie. Są to najczęściej komórki układu odpornościowego głównie limfocyty CD4, monocyty, makrofagi

Komórki atakowane przez HIV - komórki nerwowe, komórki folikularne, komórki glejowe, komórki siatkówki oka, szyjki macicy.

Budowa wirusa HIV

Retrowirus (dwie nici RNA) średnica ok. 100 nm. Genom wirusa (wnętrze) stanowią dwie nici kwasu RNA ponadto geny wirusowe i trzy istotne enzymy:

• Odwrotna transkryptaza

• Integraza

• Proteaza

Na zewnątrz występuje otoczka glikoproteinowa a najważniejszym białkiem otoczki jest GP160 (glikoproteina 160) białko to odgrywa istotna role w rozkładaniu HIV z otoczki.

Cykl życiowy wirusa

W cyklu życiowym wirusa można wyróżnić następujące etapy

• etap 1 - wirus po wniknięciu do organizmu próbuje napotkać na komórkę permisywną i przyłączyć się do niej. Niezbędnym warunkiem tego przyłączenia jest korelacja między receptorem a ko receptorem.

• Etap 2 - fuzja wirusa z błonka komórkową i rozbieranie HIV z otoczki

• Etap 3 - przechodzenie wirusa (genomu) do komórki permisywnej

• Etap 4 - odwrotna transkryptaza czyli zamiana wirusowego RNA na DNA przy udziale pro wirusa przy udziale enzymu odwrotna transkryptaza.

• Etap 5 - Integracja - wbudowanie pro wirusa do DNA komórki gospodarza (niezbędnym warunkiem jest enzym integraza)

• Etap 6 - transkrypcja i translacja - jest to etap wytwarzania RNA wirusowego i produkcja wirusowych białek

• Etap 7 - białka wirusowe przecinane są przez proteazę

• Etap 8 - paczkowanie - składanie nowego wirusa

• Etap 9 - powstanie winionu - postać ostateczna

Płyny ustrojowe o niskim i wysokim mianie HIV

1. Płyny o mianie wysokim:

1. Krew (również menstruacyjna), limfa, płyn mózgowo-rdzeniowy, sperma, preejakulat, mleko kobiece, wszelkie wydzieliny ciała z wyraźną domieszką krwi, ślina z krwią, plwocina, krwiomocz.

2. Płyny o niskim mianie HIV

1. Ślina, pot, łzy, śluz z jamy nosowej, fizjologiczny mocz, masy stałe - kał, woskowina uszna

Drogi zakażenia HIV

1. Ryzykowny kontakt seksualny - z nieznanym partnerem seksualnym bez zabezpieczenia barierowego, kontakt seksualny zbiorowy (triolizm - 2K+M, 2M+K, 3K, 3M), pluralizm seksualny (kontakt seksualny 4 lub więcej osób). Najwyższe ryzyko zakażenia stanowi kontakt

• Waginalny

• Analny

• Mniejsze ryzyko stanowi kontakt oralny (oral sex)

• Mineta

• Fellatio

• Pozycja 69 kontakt oralno genitalny aktywny

Ryzyko związane z zakażeniem HIV wzrasta w momencie wytrysku spermy do jamy ustnej

• Sperma ma wysokie miano HIV

• Mikro urazy błony śluzowej jamy ustnej

zachowania seksualne bezpieczne i bezpieczniejsze w kontekście AIDS.

• Masturbacja solo

• Masturbacja wzajemna

• Masturbacja zbiorowa (niebezpieczne)

• Seks hiszpański (penis między piersiami - warunek żeby sperma nie trafiła do gałki ocznej)

• Kontakt między udowy (interfemoralny)

• Kontakt miedzy pośladkowy

• Masaż erotyczny - z wyjątkiem rosyjskiego (polega na roztarciu spermy po ciele partnera)

• Pieszczoty

• Pocałunek z języczkiem - Kissing

• Necting

• Petting

• Głaskanie

• S/M - seks sadomasochistyczny

• Kontakt z partnerem o znanym statusie serologicznym

Kobiety na drodze seksualnej zakażają się 5-6 krotnie częściej ze względu na:

• Specyficzną budowę układu rozrodczego bogatego w duże pole śluzówkowe

• Opóźnioną lubrykację (nawilżenie pochwy), które kształtuje się po 30 roku życia

• Opóźnioną odporność miejscową w układzie rozrodczym - dziewictwo immunologiczne

• Ryzykowny kontakt waginalny z wytryskiem nasienia do pochwy

• Promiskuityzm - częsta zmiana partnerów seksualnych

• Prostytucja - seks płatny

• Konsumpcjonizm seksualny - dotyczy kobiet nie biorących zapłaty za seks a częsta zmiana partnera sprawia im ogromną satysfakcję.

Najwięcej zakażeń na drodze seksualnej dotyczy kontaktów heteroseksualnych mniej biseksualnych i najmniej u osób homoseksualnych

2. Zakażenia przez krew

• Narkomania dożylna

• Transfuzja krwi - od 1987 roku zakażenie mało prawdopodobne dotyczy Polski, krajów Europy Zachodniej i USA, gdzie wprowadzono reżim sanitarny tzn. że krew jest badana. Nadal ryzyko zakażenia na drodze transfuzji dotyczy krajów byłego ZSRR krajów Afryki, Azji i Rumunii.

• Zabrudzony krwią sprzęt medyczny, stomatologiczny, do wykonywania tatuażu, kosmetyczny

• Transplantacja narządów silnie ukrwionych serce, nerki, naczyniówka

• Przypadkowy kontakt z krwią nieznaną podczas katastrof i wypadków

3. Zakażenie z matki na dziecko - droga wertykalną - droga pionowa

• W czasie ciąży przez łożysko

• W trakcie porodu

• W trakcie laktacji

Test na obecność wirusa HIV

Po pobraniu krwi rozmowa przed testowa.

Okienko serologiczne - czas od wniknięcia wirusa do wytworzenia przeciwciał przeciwko temu wirusowi i wynosi 3 miesiące.

Obligatoryjnie na całym świecie w pierwszym etapie wykonuje się test ELISA - immunoenzymatyczny - polega na zmianie barwnej. Przy wyniku dodatnim przeprowadza się taki test ponownie przy ponownym wyniku dodatnim wykonuje się test potwierdzający szczegółowy WESTERN BLOT dodatni wynik tego testu potwierdza ostatecznie zakażenie wirusem

WESTERN BLOT - polega na elektroforetycznym rozdziale białek wirusowych

Przy wyniku ujemnym kolejny test powtórkowy robimy po 6 miesiącach.

Naturalna droga rozwoju AIDS

W naturalnej drodze rozwoju AIDS rozróżniamy cztery następujące po sobie etapy.

1. Ostra retro wiroza - występuje kilka tygodni po zakażeniu , są to objawy podobne do grypy - tzw. Para grypowe. Często może wystąpić zespół objawów przypominających chorobę wirusową gardła - czyli mononukleozę zakaźną (choroba pocałunków) ponadto może przejściowo wystąpić wysypka plamista tzw. Osutka. Pacjent może mieć powiększone obwodowe węzły chłonne

2. Okres bezobjawowy - utajony - w trakcie którego stopniowo powiększają się węzły chłonne i pojawia się uogólniona limfodenopatia (powiększenie węzłów chłonnych przez okres ok. 3 miesięcy i dłużej w dwóch obszarach ciała poza pachwinowymi, najczęściej ulegają powiększeniu węzły przed i za uszne, szyjne, karkowe, podżuchwowe, pachowe. U 1/5 pacjentów ulega powiększeniu śledziona

3. Zakażenie wczesno objawowe - gorączka ok. 37-38 stopni C uczucie osłabienia, zmęczenia, potliwość nocna i dzienna, biegunka utrzymująca się kilka tygodni, liczne zmiany na skórze - wysypki zmiany owrzodzeniowe, trudno gojące się rany

4. Zakażenie pełnoobjawowe - występują w momencie kiedy pojawi się co najmniej jedna choroba wskaźnikowa (zakażenia oportunistyczne)

• PCP - nietypowe zapalenie płuc wywołane przez pneumocistis carinii

• CM V - wirus cytomegalii ludzkiej powoduje zmiany w mózgu i siatkówce oka

• HSV - wirus opryszczki lokalizacja wielonarządowa

• MAC - zakażenia prątkiem gruźlicy ptasiej

• TBC - gruźlica - dotyczy płuc, węzłów chłonnych wątroby, nerek, kości i skóry

• KS - mięsak kapossiego

Na świecie osób zakażonych jest ponad 46 mln w Polsce szacuje się że ok. 25-35 tys. A potwierdzonych przypadków przez PZH ok. 13 tys. Około 7 tys. Młodych ludzi między 10 a 24 rokiem życia ulega zakażeniu HIV każdego dnia. W każdej minucie na świecie zakaża się na HIV 5 młodych ludzi ( 15-30 lat). Od kilkunastu lat każdego roku obserwuje się, że w różnych regionach świata kobiety stanowią ok. 47-57% wszystkich zakażonych. Przed zakażeniem HIV na drodze seksualnej chroni abstynencja seksualna, trwały związek z jednym niezakażonym partnerem zachowując całkowitą wierność a zmniejsza zakażenie opóźniona inicjacja seksualna i stosowanie prezerwatyw.

Ekspozycja zawodowa

Potencjalny kontakt z wirusem w odniesieniu do pracowników służby zdrowia nazywamy ekspozycją zawodową w odniesieniu do przypadkowych osób nazywamy ekspozycją. Kontakt z materiałem biologicznym żyjącego z HIV

• Natychmiast po ekspozycji należy przemyć skórę wodą z roztworem mydła - gdyby był kontakt z krwią,

Zanieczyszczone błony śluzowe - wodą, śluzówkę oka roztworem soli fizjologicznej

• Krwotoku nie tamujemy - natychmiast pod strumień zimnej wody, należy rozważyć również zakażenie HBV, HCV, HBS, tężec - szczepionka HBV, i anatoksyna tężcowa

• Należy rozważyć potrzebę profilaktyki po ekspozycyjnej najlepiej między 1 a 2 godzinami od kontaktu z wirusem (200-300 mg AZT)

Kuracja początkowo 4 tygodnie, następnie 6-tygodniowa kuracja, w 3,6,12 miesiącu. Przed wznowieniem kuracji badanie testem ELISA, co 2 tygodnie badanie krwi, moczu, test ciążowy, wdrożenie kuracji najlepiej od 24-36 godzin po ekspozycji

Leki antyretrowirusowe: dawki:

• Podstawowy schemat postępowania -

2NRTi (inhibitory odwrotnej transkryptazy) - AZT 200 mg co 8 godzin + 3TC 150 mg co 12 godzin

Preparat złożony COMBIVIR ( 300 mg AZT + 150 mg 3TC)

• Schemat rozszerzony -

2NRTi Pi - COMBIVIR ( 150 mg ) co 12 godzin + INDINAWIR (800 mg ) 1 godzinę przed posiłkiem lub 2 godziny po posiłku z dużą ilością wody. Nie można łączyć INDINAWIRU Z DIDANOZYNĄ.

Cel leczenia antyretrowirusowego

• Poprawa jakości życia i jego przedłużenie

• Wydłużenie okresu wolnego od choroby

• Długotrwałe obniżenie wiremii

• Odbudowa sprawności układu immunologicznego i ochrona komórek wrażliwych przed zakażeniem

Stosowana jest Terapia HARD lub 3-terapia w najcięższych przypadkach terapia MEGA HARD

Łączenie inhibitorów 3 enzymów ( 3-terapia)

Częściej stosowana jest terapia HARD.

---