PSYCHOTERAPIA
ZABURZENIA OSOBOWOŚCI
DEFINICJA OSOBOWOŚCI
jest ORGANIZACJĄ nabytych i wrodzonych DYSPOZYCJI I SCHEMATÓW REAGOWANIA jednostki
jest względnie STAŁA, SPOISTA, SPECYFICZNA dla jednostki
powstaje jako wynik DOJRZEWANIA, UCZENIA SIĘ I PRZYSTOSOWANIA,
determinuje dalszy ROZWÓJ I PRZYSTOSOWANIE jednostki
Psychologia, Podręcznik akademicki, tom 2, pod redakcją Jana Strelau, GWP 2001
OSOBOWOŚĆ („składniki”)
Inteligencja
Charakter
Potrzeby
Temperament
Postawa
Emocje
Zainteresowania
Uczucia
Wartości
OSOBOWOŚĆ
Zasób mechanizmów obronnych.
TEORIE ROZWOJU OSOBOWOŚCI
Teorie TYPOLOGICZNE zakładają biologiczne (dziedziczne i wrodzone) uwarunkowania osobowości
Hipokrates, Galen - dominacja jednego z czterech płynów ustrojowych
sangwinik - krwi
choleryk - żółci
flegmatyk - flegmy
melancholik - czarnej żółci
ZABURZENIA OSOBOWOŚCI
Epidemiologia
2,1-18% populacji; mężczyźni 3 - 10 x częściej
20-70% więźniów; 5-8% chorych leczonych ambulatoryjnie;
7,4-50% hospitalizowanych psychiatrycznie
Etiologia
genetyka
uwarunkowania wrodzone- mikroorganiczne zmiany i opóźnione
dojrzewanie OUN
niedorozwój życia uczuciowego
rodzina
środowisko
ZABURZENIA OSOBOWOŚCI
(definicja ICD-10)
utrwalone wzorce zachowań, przejawiające się mało elastycznymi reakcjami na różne sytuacje indywidualne i społeczne
skrajne lub znaczące odmienności w porównaniu z przeciętnym w danej kulturze sposobem odnoszenia się do innych, spostrzegania, myślenia i odczuwania
początek w dzieciństwie lub okresie pokwitania, trwają nadal w okresie dojrzałości
nie są związane ze znacznym uszkodzeniem czy chorobą mózgu, nie są chorobą psychiczną
ZABURZENIA OSOBOWOŚCI
(DSM IV-OŚ II)
Przewlekle trwający wzorzec patologicznych zachowań i/lub przeżywania manifestujący się w zakresie:
poznawczej
afektywnej
interpersonalnej
kontroli impulsów
Stabilność tych wzorców - sztywność zachowań prowadzi do pogorszenia funkcjonowania
CZYLI:
Zaburzenie osobowości jest stanem psychicznym, w którym następuje częściowa dezintegracja psychiki.
Osobowość może ulec dezintegracji gdy :
- dochodzi do traumatycznych przeżyć osobistych
- uzależnień
- może być jednym z objawów niektórych chorób psychicznych
Zaburzenia osobowości
-początek w dzieciństwie lub okresie pokwitania, trwają nadal w okresie dojrzałości
- nie są związane ze znacznym uszkodzeniem czy chorobą mózgu, nie są chorobą psychiczną
Podział zaburzeń osobowości wg ICD-10
Specyficzne zaburzenia osobowości F60
Osobowość schizoidalna F60.1
Osobowość dyssocjalna F60.2
Osobowość histrioniczna F60.4
Osobowość anankastyczna F60.5
Osobowość lękliwa (unikająca) F60.6
Osobowość zależna F60.7
(numerków na pewno nie musicie znać;)
Osobowość paranoiczna
zaburzenie osobowości, w którym występuje chłód emocjonalny, wycofywanie się z kontaktów z innymi, wrogość, nadmierna podejrzliwość, nadmierna wrażliwość na lekceważenie i krytykę, niezdolność do wybaczania urazy.
Kryteria diagnostyczne ICD 10
wrażliwość na niepowodzenia i odrzucenie
tendencja przeżywania długotrwale przykrości
podejrzliwość, ujmowanie obojętnych działań otoczenia jako wrogich lub pogardliwych
sztywne poczucie własnych praw
podejrzenia dotyczące wierności
przecenianie własnego znaczenia
pochłonięcie wyjaśnieniami wydarzeń
Osobowość schizoidalna
zaburzenie osobowości, w którym występuje wzorzec zachowań zdominowany oderwaniem od relacji międzyludzkich i ograniczonym wyrażaniem emocji w kontaktach interpersonalnych.
Kryteria diagnostyczne ICD-10
brak lub znikome działania służące przyjemności
chłód emocjonalny
ograniczona zdolność wyrażania emocji wobec innych
niezainteresowanie pochwałami i krytyką
brak zainteresowania doświadczeniami seksualnymi
preferencja samotnictwa
pochłonięcie introspekcją
brak bliskich związków
niewrażliwość wobec norm społecznych
osobowość dyssocjalna
Psychopatia = osobowość dyssocjalna (ICD-10- F60.2) = osobowość antyspołeczna
to zaburzenie struktury osobowości o charakterze trwałym, dotyczące 2 - 3% każdej populacji. Zaburzenie to wiąże się z obecnością trzech deficytów psychicznych:
- lęku
- uczenia się
- relacji interpersonalnych
Kryteria diagnostyczne ICD-10
nieliczenie się z uczuciami innych
lekceważenie norm, nieodpowiedzialność
niemożność utrzymania związków
niska tolerancja frustracji, niski próg wyzwalania agresji
niezdolność przeżywania poczucia winy i uczenia się na doświadczeniach
skłonność do obwiniania innych
Osobowość chwiejna emocjonalnie
Osobowość chwiejna emocjonalnie typ impulsywny
lub
Osobowość chwiejna emocjonalnie typ borderline
Typ impulsywny osobowości chwiejnej emocjonalnie
zaburzenie osobowości, w którym występuje wzorzec zachowań gwałtownych, przy braku przewidywania ich konsekwencji.
Kryteria diagnostyczne ICD-10
- niestabilność emocjonalna
- brak kontroli działań impulsywnych
- wybuchy gwałtownych zachowań
Osobowość typu borderline
Pograniczne zaburzenie osobowości lub BPD (ang. Borderline Personality Disorder) - zaburzenia na pograniczu psychozy i nerwicy, w którym występuje wzorzec zachowań zdominowany niestabilnością w relacjach interpersonalnych, ocenie osoby własnej i afektach oraz zaznaczona wybuchowość.
Osobowość typu borderline
Kryteria diagnostyczne ICD-10
zaburzony obraz siebie
uczucie pustki
intensywne związki
lęk przed porzuceniem
samouszkodzenia
Osobowość histrioniczna
zaburzenie osobowości, w którym występuje wzorzec zachowań zdominowany przesadnym wyrazem emocjonalnym, teatralnością zachowań, staraniami o zwrócenie na siebie uwagi i prowokacyjną seksualnością.
Kryteria diagnostyczne ICD-10
teatralność
sugestywność
płytka uczuciowość
poszukiwanie docenienia (bycie w centrum)
niestosowna uwodzicielskość
koncentracja na atrakcyjności fizycznej
Osobowość anankastyczna
zaburzenie osobowości, w którym występuje wzorzec zachowań zdominowany dbałością o porządek, perfekcjonizmem, kontrolą umysłową i w kontaktach interpersonalnych, kosztem elastyczności, otwartości i efektywności.
Osobowość anankastyczna
Kryteria diagnostyczne ICD-10
nadmiar wątpliwości
pochłonięcie przez szczegóły
perfekcjonizm (przeszkadza w wypełnianiu zadań)
nadmierna sumienność z zaniedbaniem przyjemności i relacji
pedanteria, uległość wobec konwencji
sztywność i upór
sądzenie, że inni podporządkują sposoby działania własnemu
natarczywe myśli i impulsy
Osobowość lękliwa (unikająca)
Zaburzenie osobowości, w którym na pierwszy plan wysuwają się trudności w kontaktach społecznych i unikanie ich (skrajna introwewrsja), mimo dążenia do bycia akceptowanym i pragnienia relacji interpersonalnych oraz zaniżona nieprawidłowa samoocena.
W odróżnieniu od osobowości schizoidalnej i schizotypowej - przeżywane jest cierpienie z powodu braku umiejętnosci wiązania się z innymi ludźmi i wycofywania się z relacji.
Kryteria diagnostyczne ICD-10
stałe napięcie i niepokój
poczucie nieatrakcyjności indywidualnej
koncentracja na krytyce
niechęć do wchodzenia w związki
ograniczony styl życia - zapewnianie sobie fizycznego bezpieczeństwa
unikanie kontaktów społecznych z obawy przed krytyką, nieakceptacja, odrzuceniem
Osobowość asteniczna
Zaburzenia osobowości charakteryzujące się:
szeregiem wątpliwości i wahań, oraz trudnościami w podejmowaniu decyzji.
niewielka dynamika życiowa (aktywność ukierunkowana na zewnątrz)
niepewność i nieśmiałość w kontaktach społecznych, przy jednoczesnym pragnieniu bliskości
skłonność do introspekcji,
bogate zainteresowania intelektualne i estetyczne, wrażliwość i empatia
zaniżona samoocena
Osobowość zależna
zaburzenie osobowości, w którym występuje przesadna potrzeba bycia pod opieką, która prowadzi do zachowań nacechowanych uległością oraz strachem przed opuszczeniem.
Osobowość zależna
Kryteria diagnostyczne ICD-10
dozwalanie innym na przejmowanie odpowiedzialności za swoje decyzje
podporządkowywanie potrzeb potrzebom innych
niechęć do stawiania wymagań osobom, od których jest się zależnym
obawa przed niezdolnością do zatroszczenia się o siebie wynikająca z osamotnienia, powodujące dyskomfort
obawa przed opuszczeniem
ograniczona zdolność podejmowania decyzji bez radzenia się innych
Osobowość narcystyczna
zaburzenie osobowości, w którym występuje wzorzec zachowań zdominowany nastawieniem wielkościowym (w wyobraźni lub na jawie), potrzebą bycia podziwianym, brakiem empatii i niezdolnością do przyjęcia perspektywy innych osób.