Przedmiot: PSYCHOLOGIA KREATYWNOŚCI
Prowadząca: mgr Ewa Wiśniewska
Kontakt: ewa.wisniewska@interia.eu
Termin zajęć: semestr letni 2010/11 - 30h
Dyżury: wtorek: 12.15-13.15, środa 15.00-16.00 (sala 3414)
Warunki zaliczenia:
Obecność na zajęciach [max 2 nieobecności]
Udział w zajęciach (premiowana aktywność)
Zaliczenie zadań domowych
Pozytywna ocena z kolokwium
Kryteria brane pod uwagę przy ocenianiu:
Oceny z kolokwium
Punkty z zadań domowych (np. projekty, prezentacje)
Aktywność na zajęciach premiowana punktami
Obecność na zajęciach
Punkty zdobyte w trakcie ćwiczeń będą brane pod uwagę przy ocenie końcowej egzaminu. Dr M. Galewska - Kustra poda szczegóły w trakcie wykładu.
Zagadnienia:
1. Wstęp do psychologii twórczości
- Kwestie organizacyjne. Przestawienie programu zajęć, wymagań i zasad zaliczenia.
- Wprowadzenie w problematykę zajęć: Potoczne rozumienie terminu twórczość, kreatywność, kreacja. Pojęcia, definicje. Domeny twórczości i rodzaje wartości. Ujecie triadowe twórczości: osoba - proces - produkt. Paradygmat 4P. Ekspansja znaczeniowa pojęć. Potrzeba twórczość. Społeczno - kulturowe czynniki wartościujące działania człowieka ze względu na umieszczenie na dymensji: twórczy - nietwórczy. Twórczość, jako samorealizacja.
2. Twórczość - podstawowe pojęcia.
- Potoczna wiedza o twórczości vs naukowa. Mity o twórczości i twórcach.
Kreatywność na rynku pracy - analiza
- Podejście elitarne i egalitarne.
- Atrybucyjne podejście do twórczości - badania Kasofa.
- Koncepcje Taylora, J. Kozieleckiego, M. Boden i M.A. Runco.
- Poziomy twórczości wg E. Nęcki.
- Twórczość a kreatywność.
- Kreatywność na rynku pracy - analiza
Nęcka, E. (2001). Psychologia twórczości. Gdańsk: GWP.
- rozdział 1.1 „Pojęcia twórczości" str. 11-24
- rozdział 10 „Próba syntezy" str. 215-225
Karwowski, M. (2008). Spory wokół pojęcia kreatywności w pedagogice twórczości. Ruch Pedagogiczny, 5/6, 5-18.
3. Kryteria twórczości.
- Kryteria wybitnych osiągnięć. Psychobiografia i historiometria. Podejście Simontona. Specyfika dziedziny czy ogólne wskaźniki?
- Kryteria emocjonalne (ocena własnych wytworów)
- Skale ocen. Zastosowanie skal w praktyce. (Skala semantyczna dzieł twórczych S. Bessemer, K. O'Quin; Technika oceny konsensualnej T. Amabile).
- Przykładowe testy twórczego myślenia. Twórczość, jako myślenie dywergencyjne (Test Kół Torrance'a TCTT)
- Kryteria dotyczące osoby (Model postawy twórczej - Kwestionariusz Twórczego Zachowania KANH Popka)
- Kryteria dotyczące otoczenia (Kwestionariusz Kreatywnego Klimatu KKK M. Karwowskiego)
- Społeczny odbiór twórczości. Ocenianie twórczości - perspektywa: dorosły - dziecko, autor - obserwator, ze względu na kryterium oceny. Znaczenie oceny i myślenia krytycznego w procesie twórczym.
Ocena jako stymulator czy inhibitor?
Nęcka, E. (2001). Psychologia twórczości. Gdańsk: GWP.
- rozdział 1 „Pojęcia i kryteria twórczości" str. 24-34
- rozdział „Społeczny odbiór twórczości” str.159 - 167
4. Procesy emocjonalne
- Funkcje emocji w procesie twórczym. Pobudzenie emocjonalne. Emocje sprzyjające i zakłócające proces twórczy. Emocje w grupowym rozwiązywaniu problemów. Koszty emocjonalne twórczości.
- Humor i jego związki z twórczością
Nęcka, E. (2001). Psychologii twórczości. Gdańsk: GWP.
- rozdział IV "Emocje i motywacje w twórczości" str. 77-86. (część o emocjach)
5. Procesy motywacyjne
- Motywacja wewnętrzna, zewnętrzna, autoteliczna, celowa. Stan „flow” wg M. Csikszentmihalyi. Ciekawość i motywacja poznawcza. Motywacja hubrystyczna. Potrzeba osiągnięć. Synergia motywacyjna. Poznawcza perspektywa Amabile. Behawiorystyczne podejście R. Eisenbergera.
Jak pobudzać do działalności twórczej? Jak nawiązywać do motywacji wewnętrznej uczniów? Rywalizacja - szkodzi czy pomaga twórczości? W jaki sposób korzystać z zachęt zewnętrznych? Jak wzbogacać tradycyjne schematy dydaktyczne? Motywacja do nauki.
Podział na 3 grupy:
Brophy, J. (2002). Motywowanie uczniów do nauki. Warszawa: PWN.
1 grupa - rozdział 5 „Zachęty zewnętrzne” str. 108-126
2 grupa - rozdział 6 „Nawiązywanie do motywacji wewnętrznej uczniów” str. 127-158
3 grupa - część rozdziału 7 „Wzbudzanie motywacji do nauki” str. 166-197
Nęcka, E. (2001). Psychologii twórczości. Gdańsk: GWP.
- rozdział IV "Emocje i motywacje w twórczości" str. 86-96 (część o motywacji)
6. Komponenty poznawcze w procesie twórczym.
Percepcja, wyobrażenia, wyobraźnia, uwaga, pamięć
Nęcka, E. (2001). Psychologii twórczości. Gdańsk: GWP.
- rozdział IV "Poznawcze składniki procesu twórczego” (tylko część o uwadze, percepcji, wyobraźni)
Referat Pana Tomasza:
Szmidt, K. J. (2003). Dydaktyka twórczości. Kraków: Wydawnictwo Impuls.
- rozdział K. Żyła „Czy pamięć pomaga w twórczym myśleniu?", str. 193-206
7. Komponenty poznawcze w procesie twórczym.
Pamięć, pojęcia, myślenie, metapoznanie, rozwiązywanie problemów.
Nęcka, E. (2001). Psychologii twórczości. Gdańsk: GWP.
- rozdział IV "Poznawcze składniki procesu twórczego”, (część o pojęciach, myśleniu, metapoznaniu)
Referat dla 2-3 osób chętnych:
Szmidt, K. J. (2003). Dydaktyka twórczości. Kraków: Wydawnictwo Impuls.
- rozdział A. Słabosz „Twórczość a metapoznanie" str. 179-192
8. Kolokwium 5 IV
Twórczość w wymiarze jednostkowym.
Projekcja filmu dokumentalnego. Dyskusja.
9. Twórczość w cyklu życia
Charakterystyka poszczególnych faz rozwoju człowieka w oparciu o koncepcje E. Eriksona. Szanse i zagrożenia dla twórczego rozwoju w cyklu życia. Zadania rozwojowe, osoby znaczące, podstawowe czynniki społeczne, kryzysy.
Nalaskowski, A. (1998). Społeczne uwarunkowania twórczego rozwoju jednostki. Warszawa: WSiP.
- rozdział „Twórczość jako uniwersalny filar witalności - próba zastosowania koncepcji E. Eriksona”, str. 21 - 39
+ materiały od prowadzącej ćwiczenia
* 10-11. Osobowość twórcza - psychobiografie
Specyfika perspektywy biograficznej w badaniach nad twórczością: metoda narracyjna, dane biograficzne i autobiograficzne - status.
Koncepcje twórczości jako długofalowej, celowej aktywności twórcy na przestrzeni indywidualnego życia - life span (na podstawie koncepcji i badan m.in.: H. Gardnera, H.E. Grubera, D.N. Perkinsa, R. W. Weisberga)
Co wiemy o osobowości ludzi twórczych? Klasyczne badania IPAR.
Charakterystyka cech osób twórczych. Cechy zależne od domeny?
Postawa twórcza. Typy twórczych umysłów. Style i preferencje poznawcze.
Analizy studium przypadku na podstawie wybranych postaci twórców - praca w grupach. Prezentacje na forum grupy.
Nęcka, E. (2001). Psychologii twórczości. Gdańsk: GWP.
- rozdział `Indywidualne cechy twórców' str. 121 - 143
Dla zainteresowanych:
Simonton, D. K. (2010). Geniusz. Warszawa: Wydawnictwo APS.
12. Twórczość grupowa a twórczość indywidualna.
Grupa. Twórczy potencjał w pracy grupowej. Efekt synergii. Stymulatory i inhibitory twórczości w grupie. Aspekty poznawcze i społeczne. Model efektywnej grupy twórczo działającej. Badania nad efektywnością metod twórczego rozwiązywania problemów. Zasady psychodydaktyczne. Metody pracy grupowej. Metody twórczego rozwiązywania problemów.
Brocławik, K. (1991). Model efektywnej grupy inwentycznej. W: Tokarz, A. (red.). Stymulatory i inhibitory aktywności twórczej. Poznań: SAWW.
13. Rozwój twórczości plastycznej: okresy i fazy. Analiza wytworów.
Kryzysy w rozwoju twórczości plastycznej i zapobieganie im. Rozwój wyobraźni. Ekspresja a twórczość plastyczna.
Popek, S. (2010). Psychologia twórczości plastycznej. Kraków: Wydawnictwo IMPULS. str. 241-292 (podział na grupy)
14. Twórczość a inne zdolności.
Potoczne i profesjonalne koncepcje zdolności. Egalitaryzm czy elitaryzm. Talent. Geniusz. Syndrom Savant. Wspomaganie wybitnie zdolnych czy wspieranie zdolności? Wieloaspektowe ujęcie zdolności. Wybrane modele zdolności.
Uczeń zdolny i nauczyciel ucznia zdolnego. Zdolności a sukcesy w szkole i życiu. Syndrom Nieadekwatnych osiągnięć. Inteligencja a twórczość.
Czy zdolności da się rozwijać?
Limont, W. (2010) Uczeń zdolny. Jak go rozpoznać i jak z nim pracować. Gdańsk: GWP.
Dla zainteresowanych:
Simonton, D. K. (2010). Geniusz. Warszawa: Wydawnictwo APS.
15. Powtórzenie
Kolokwium
Literatura podstawowa:
Nęcka, E. (2001). Psychologia twórczości. Gdańsk: GWP.
Brocławik, K. (1991). Model efektywnej grupy inwentycznej. W: Tokarz, A. (red.) Stymulatory i inhibitory aktywności twórczej. Poznań: SAWW.
Brophy, J. (2002). Motywowanie uczniów do nauki. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Karwowski, M. (2008). Spory wokół pojęcia kreatywności w pedagogice twórczości. Ruch Pedagogiczny, 5/6, 5-18.
Nalaskowski, A. (1998). Społeczne uwarunkowania twórczego rozwoju jednostki. Warszawa: WSiP.
Limont, W. (2010) Uczeń zdolny. Jak go rozpoznać i jak z nim pracować. Gdańsk: GWP.
Popek, S. (2010). Psychologia twórczości plastycznej. Kraków: Wydawnictwo IMPULS.
Simonton, D. K. (2010). Geniusz. Warszawa: Wydawnictwo APS.
Szmidt, K. J. (2003) (red.) Dydaktyka twórczości. Kraków: Impuls.