SYLWETKI PEDAGOGÓW SPECJALNYCH

JANINA DOROSZEWSKA (1900- 1979)- urodziła się 7 kwietnia 1900 w Łodzi. W 1905 przeniosła się wraz z rodzicami do Warszawy. Tam też zmarła w październiku 1979 roku. Jej wychowawczynią i nauczycielka była Stefania Sempołowska.

Dzieciństwo jej było ciężkie, żyła w atmosferze aresztowań, zesłań. Rodzice i Sempołowska uwrażliwili ją na niedolę drugiego człowieka. Pierwsze lata nauki (1905- 1910) odbyła na tajnych kompletach w domu z któregoś z dzieci pod kierunkiem Sempołowskiej. Później uczęszczała do szkoły prowadzonej przez Jadwigę Kowalczykównę i Jadwigę Jawurkównę. Ukończyła ją w 1918 roku maturą ogólnokształcącą. W 1918 roku rozpoczęła naukę na Uniwersytecie warszawskim, gdzie studiowała logikę, psychologię oraz historię sztuki. Stopień doktora uzyskała 26 października 1928 roku. Podziwiała pracę profesora Leona Petrażyckiego.

Uczęszczała również do szkoły Pielęgniarskiej Czerwonego Krzyża, którą ukończyła w 1920 roku. Przez parę miesięcy pracowała w szpitalu, jednak z powodu słabej kondycji fizycznej nie mogła dalej pracować w tym zawodzie. Praca ta jednak była krokiem naprzód ku pedagogice specjalnej. W latach 1927- 1929 pracowała w Paryżu nad historią sztuki, zapoznając się jednocześnie z pracą szkół i przedszkoli. W latach pracowała jako starsza asystentka w zakładzie Historii Sztuki na UW. W ciągu następnych dziewięciu lat pracowała naukowo w domu (w tym czasie wyszła za mąż za Witolda Doroszewskiego i urodziła dzieci).

W latach 1937- 1938 przebywała w Ameryce, gdzie zwiedzała szkoły i przedszkola.

Duży wpływ na zainteresowanie się pedagogiką specjalną miało spotkanie Róży Czackiej (założycielki zakładu dla niewidomych w Laskach).

W latach 1940- 1945 objęła kierownictwo wychowawcze w Zakładzie dla niewidomych. Zdobyła tu wiedzę i doświadczenie w pracy nad ludźmi niewidomymi. Zetknęła się tu również z dziećmi niedostosowanymi społecznie.

Pod koniec wojny znalazła się w Zakopanem, gdzie pracowała jako zastępca dyrektora i kierownika szkoły w Prewentorium „Oaza”. Pracowała tu przez dwa lata do 1947 roku, nauczając i wychowując dzieci chore na gruźlicę płuc. W 1947 roku wróciła do Warszawy. M. Grzegorzewska zaproponowała jej zorganizowanie Dziełu Dzieci Przewlekle Chorych i Kalekich. Została wychowawczynią w Szpitalu Dziecięcym imienia Karola i Marii w Warszawie.

Po roku pracy w szpitalu wróciła do pracy w instytucie, organizując Dział Dzieci Chorych i Kalekich i od tego czasu pracowała jako pedagog specjalny. Od 1963 roku była zastępcą dyrektora w PIPS-ie..

Objęła opieką medyczną dział szkolnictwa dla przewlekle chorych i kalekich przy Instytucie Centralnego Ośrodka Metodycznego dla Szkolnictwa Specjalnego. 19 lipca 1957 roku uchwałą Rady Państwa została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski w uznaniu za jej pracę. Uczęszczała w licznych konferencjach i kongresach.

pedagog; doktor filozofii Uniwersytetu Warszawskiego 1928; po 2- letnich studiach we Francji i rocznych w USA pracowała w zakładach specjalnych, a następnie w Instytucie Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, od 1947 profesor i zastępca dyrektora Instytutu Pedagogiki Specjalnej; 1967- 1970 profesor pedagogiki specjalnej Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmowała się głównie problemami pedagogiki leczniczej, profilaktyki i terapii dziecięcej oraz kształceniem nauczycieli dla szkół specjalnych. Do wybuchu wojny pracowała nad zagadnieniami sztuki i zabawy dziecka. Podjęła pracę wykładowcy w PIPS. Prowadziła pracę wychowawczą z dzieckiem leczonym w szpitalu. Zagadnienia opieki pedagogicznej nad dziećmi przewlekle chorymi i kalekimi.

Stworzyła podstawy teoretyczne i praktyczne pedagogiki. Po śmierci Grzegorzewskiej - redaktor naczelny „Szkoły specjalnej”

Główne prace: Terapia wychowawcza 1957); Nauczyciel- wychowawca w zakładzie leczniczym (1963)

Aleksander Hulek - profesor

Urodził się w Biędziemieślu, w luźnych rozmowach podkreślał, że była to wieś o dużych tradycjach społecznych i historycznych. 18.05.1967 jako prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem przyjechał do Rzeszowa w celu udziału w zebraniu założycielskim Oddziału TWK w Rzeszowie. W jego rodzinnej miejscowości kształtowały się poglądy na życie ludzkie, szczególnie w trudnych sytuacjach. Dlatego tez nigdy nie odmawiał nikomu pomocy w znalezieniu najskuteczniejszych form leczenia oraz rehabilitacji- szczególnie w ośrodkach krajowych. Uczęszczał do Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego. Z powodu udziału w strajku egzamin dojrzałości składał w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Tarnowskich Górach.

Był dumny ze swojego chłopskiego pochodzenia, często podkreślał, że z Będziemyśla czerpał swoją siłę życia.

W 1984 roku napisał: Staram się dbać o tę ziemię. Interweniuję w sprawach niepełnosprawnych mieszkańców tej ziemi i okolicy.

Wojewódzka Rada Narodowa w Rzeszowie za te szczególne zasługi nadała mu honorową odznakę „Zasłużony dla województwa Rzeszowskiego”. W latach 1962-1967 był kierownikiem Działu Rehabilitacji Inwalidów przy ONZ w Nowym Jorku. Jego małżonka również zajmowała się osobami niepełnosprawnymi w Iranie.

Profesor Aleksander Hulek żył 77 lat. Cały swój dorobek naukowy, wydawniczy, społeczny i publicystyczny poświęcił ludziom niepełnosprawnym. Upowszechnił ideę, że człowiek niepełnosprawny ma takie same prawa do nauki, pracy, rozwoju- godności osobistej, jak wszyscy inni członkowie społeczeństwa. Głosił, że instytucje rządowe, jak i pozarządowe, różne organizacji społeczne i samorządowe winny wspomagać rozwój niepełnosprawnych jednostek, że nauczanie i wychowanie są ważnymi procesami rozwojowymi dla sprawnych inaczej, ale nie jedynymi.

Jako działach społeczny często podnosił problem jak ma funkcjonować nasze Towarzystwo- Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, że na nasze Towarzystwo zawsze będzie zapotrzebowanie, niezależnie od ustroju; rehabilitacja to proces wielostronny- ludzki, realizujący się w warunkach indywidualnego przeżywania życia- pracy i nauki.

Podkreślał, że w procesie wspomagania rozwoju osobniczego ludzi niepełnosprawnych ważnymi sprawami są np.: rozwiązania prawne, znoszenie różnego rodzaju barier: społecznych, architektonicznych, komunikacyjnych oraz szeroko profilowane kształcenie zawodowe.

Obok prof. Wiktora Degi i Mariana Weissa należy zaliczyć profesora Aleksandra Hulka do wielkiej trójki konstruktorów i autorów nowej dyscypliny naukowej jaką jest polska rehabilitacja- rewalidacja.

Józefa Joteyko - psycholog i pedagog (1866-1928)

Zajmowała się badaniem mięśni, nerwów i ośrodków nerwowych. Podkreślała rolę eksperymentów w badaniach i wychowaniu. Prowadziła badania dotyczące bólu u człowieka. Interesowała się pedagogiką, służyła radą i konsultacjami Grzegorzewskiej. Pracowała na początku i była współtwórczynią Międzynarodowego Fakultetu Pedagogicznego w Brukseli. Poszukiwania nad kształtowaniem mechanizmów biopsychicznych człowieka poprzez oddziaływania pedagogiczne. Przekonanie o wielkim znaczeniu nauczyciela w pracy z dziećmi i młodzieżą. Założyła pierwsze polskie pismo psychologiczne „Polskie Archiwum Psychologii”. Prace z zakresu: psychofizjologii, psychologii rozwojowej, wychowawczej i organizacji szkolnictwa: „Znużenie”, „Metoda testów umysłowych i jej wartość naukowa”

Jakub Falkowski (1775-1848)

Urodził się 29 kwietnia 1775 we wsi Budlewo. Pierwszych lekcji udzielała mu matka. Gdy ukończył 7 lat odesłano go do szkoły w Siemiatyczach, a po roku do Drohiczyna. Po ukończeniu szkoły w 17 r.ż., wstąpił do zgromadzenia pijarów. W wieku 21 lat został nauczycielem szkoły początkowej w Szczuczynie. Pod koniec 1802 mianowano go prefektem szkół szczuczyńskich.

Filantrop i pedagog pisarski; 1817 założyciel i rektor Instytutu Głuchoniemych w Warszawie, pierwszego w Polsce zakładu kształcenia głuchych.

Kirejczyk - surdopedagog

JANINA WYCZESANY

Doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki specjalnej

Kwalifikacje:

- 1966 tytuł nauczyciela szkoły specjalnej;

- 1964 tytuł magistra

- 1975 stopień naukowy doktora

- 1986 stopień naukowy doktora habilitowanego

Przebieg pracy zawodowej:

- 1955-1962 nauczycielka szkoły podstawowej

- 1962-1965 nauczycielka- wychowawczyni w placówce specjalnej

- 1966-1971 wizytatorka kuratorium okręgu szkolnego do spraw szkolnictwa specjalnego

- 1971-1996 st. wykładowca, adiunkt, docent, profesor nadzwyczajny w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie

Pełnione funkcje:

- od 1988 Członek Zespołu Pedagogiki Specjalnej Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk;

- od 1990 członek Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego;

- od 1989 członek Komitetu Redakcyjnego czasopisma „Szkoła Specjalna”;

- od 1994 członek Komitetu Redakcyjnego kwartalnika „Ulga w cierpieniu”;

- od 1993 przewodnicząca Zespołu Pedagogiki Specjalnej Centralnego Ośrodka Metodycznego Studiów Nauczycielskich w Krakowie;

- od 1983 członek komisji do spraw specjalizacji zawodowej;

Udział w kształceniu kadr i organizacji imprez naukowych: promotor prac magisterskich, doktoranckich, recenzent w przewodach doktorskich;

Publikacje:

- 1981 „Wybrane zagadnienia z oligofrenopedagogiki”

- 1985 „Czynniki efektywnego nauczania matematyki w klasach początkowych szkoły specjalnej”

- 1991 „Nauczanie matematyki w klasach 1-3 szkoły specjalnej”

- 1994 „Oligofrenopedagogika”

Ponadto: współautorka pięciu książek, redaktor naukowy książek (prac zbiorowych), autorka artykułów, rozdziałów, doniesień naukowych;

Odznaczenia:

- 1983 Medal Komisji Edukacji Narodowej

- 1986 Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Nagrody Ministra:

- 1980, 1987 Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego;

- 1988 Ministra Edukacji Narodowej

- 1975 Polskiego Zespołu do Badań Naukowych nad Upośledzeniem Umysłowym

URSZULA ECKERT

Doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki specjalnej

Kwalifikacje:

- 1956tytuł nauczyciela szkoły specjalnej

- 1961 tytuł magistra

- 1974 stopień naukowy doktora

- 1982 stopień naukowy doktora habilitowanego

Przebieg pracy zawodowej:

- nauczycielka szkoły specjalnej

- 1956-1974 dyrektorka zakładu dla dzieci głuchych

- 1974-1985 adiunkt w Wyższej Szkole Pedagogiki Specjalnej

- 1985-1990 docent w Wyższej Szkole Pedagogiki Specjalnej

- od 1991 profesor nadzwyczajny w Wyższej Szkole Pedagogiki Specjalnej

Pełnione funkcje:

- 1974-1975 kierownik Zakładu Surdopedagogiki w Wyższej Szkole Pedagogiki Specjalnej

- od 1978 kierownik Podyplomowego Studium Surdopedagogiki

- 1984-1986 prodziekan Wydziału Rewalidacji w Wyższej Szkole Pedagogiki Specjalnej

- 1986-1990 prorektor ds. badań naukowych i współpracy z zagranicą WSPS

- od 1992 kierownik Pracowni Surdopedagogiki w WSPS

- 1974-1984 członek Zespołu Naukowo-Dydaktycznego Pedagogiki Specjalnej przy Ministrze Nauki i Szkolnictwa Wyższego

- 1980-1990 kierownik polskiego zespołu w Międzynarodowym Komitecie Krajó Demokracji Ludowej ds. Słownika Porównawczego Pedagogiki specjalnej w Berlinie

- od 1977 członek Zespołu Pedagogiki Specjalnej Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk

- 1987-1989 członek Komitetu Rehabilitacji przy VI Wydziale Polskiej Akademii Nauk

- od 1995 członek Zespołu Pedagogiki Specjalnej Centralnego Ośrodka Metodycznego Studiów Nauczycielskich

- od 1994 członek Zespołu ds. Zaburzeń Słuchu, Głosu i Komunikacji Językowej przy Cochlear Cener

Udział w kształceniu kadr i organizacji imprez naukowych: organizatorka trzech konferencji naukowych na temat :Metody pracy w klasach początkowych oraz realizacja praktyk szkolnych prze studentów surdopedagogiki” (1979); „Kształcenie integracyjne” (1984); „Problemy słownika pedagogiki specjalnej (polsko-niemieckiego)” (1986). Promotor prza doktoranckich, recenzent w przewodach doktorskich

Publikacje:

- 1982 „Przygotowanie dziecka z wadą słuchu”

- współautor książek

- redaktor naukowy książek (prac zbiorowych)

- autor artykułów i doniesień

Odznaczenia:

- 1983 Krzyż Kawalerski Odrodzenia Polski

- 1974 Złoty Krzyż Zasługi

Nagrody ministra: 1984 Ministra Oświaty i Wychowania

ALEKSANDER HULEK

(1916-1993)

Pedagog specjalny, animator wielorakich działań na rzecz osób niepełnosprawnych

Kwalifikacje:

- 1951 tytuł doktora filozofii za pracę „Dobór zajęć dla inwalidów w przemyśle”

- 1968 stopień doktora habilitowanego z zakresu pedagogiki specjalnej

Przebieg pracy zawodowej:

- pracownik Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej

- 1962-1967 Biuro Spraw Socjalnych ONZ

- 1952-1974 wykładowca w PIPS i Studium Doskonalenia Kadr Lekarskich (Centrum Kształcenia Podyplomowego)

- Wykładowca na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku

Pełnione funkcje:

- od 1952 naczelnik Wydziału Ekspertyzy Zawodowej Inwalidów

- 1962-1967 kierownik Działu Rehabilitacji Inwalidów przy ONZ

- 1973 kierownik Zakładu Pedagogiki Rewalidacyjnej

- członek Komitetu ds. rehabilitacji i Adaptacji Człowieka PAN

- przewodniczący Zespołu Pedagogiki Specjalnej Komitetu nauk pedagogicznych PAN

- współpracownik z UNICEF, UNESCO, WHO

- założyciel oraz prezes Towarzystwa Walki z Kalectwem

- członek komitetów redakcyjnych pism poświęconych problemom niepełnosprawnych

Udział w kształceniu kadr i organizacji imprez naukowych:

Organizował międzynarodowe konferencje poświęcone nowoczesnym ośrodkom rehabilitacyjnych

Publikacje:

- 1961 „Podstawy rehabilitacji inwalidów”

- 1969 „Teoria i praktyka rehabilitacji inwalidów”

- 1977 „Pedagogika rewalidacyjna”

- autor i współautor monografii, artykułów w języku polskim oraz w językach obcych, podręczników akademickich

- inicjator i autor dokumentów dotyczących rehabilitacji

Odznaczenia: honorowa odznaka „Zasłużony dla województwa rzeszowskiego”

KAZIMIERZ KIREJCZYK

(1910-1986)

Kwalifikacje:

- 1929 Seminarium Nauczycielskie

- 1935 Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej

- 1935 magisterium z filozofii

-1964 doktor nauk humanistycznych

- 1968 doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki specjalnej

Przebieg pracy zawodowej:

- nauczyciel szkół specjalnych

- pracownik administracji oświatowej

- wykładowca w Wyższej Szkole Higieny Psychicznej

- wykładowca w PIPS

- nauczyciel w Studium Nauczycielskim

- nauczyciel w Ośrodku Szkoleniowym Pediatrii Społecznej

- wykładowca w Akademii Wychowania Fizycznego

- wykładowca w Instytucie Kształcenia Nauczycieli

Pełnione funkcje:

- kierownik szkoły powszechnej

-aktywista Związku Nauczycielstwa Polskiego

- przewodniczący Komisji Naukowej ds. Głuchoty

- członek Towarzystwa Przyjaciół Dzieci

- członek Zespołu Pedagogiki Specjalnej

- do 1954 wizytator i naczelnik wydziału Szkolnictwa Specjalnego w Ministerstwie Oświaty

- 1964-1973 kierownik w Zakładzie Pedagogiki Leczniczej

- 1954-1973 organizator i prowadzący placówki oświatowe w Instytucie Matki i Dziecka

- 1957-1974 kierownik Sekcji Szkolnictwa Specjalnego ZNP

Udział w kształceniu kadr i organizacji imprez naukowych: badacz problematyki niepełnosprawnych; organizator licznych konferencji nt. kształcenia specjalnego m.in. Seminarium Współczesnych problemów Pedagogiki Specjalnej, był inicjatorem i organizatorem licznych kursów specjalistycznych

Publikacje:

- 1981 „Upośledzenie umysłowe- Pedagogika”

- 1957 „Głusi”

-1964 „Nauczanie dzieci o obniżonej sprawności umysłowej”

- 1974 „Pomoc dzieciom mającym trudności w nauce”

- 1978 „Oligofrenopedagogika”

- autor pozycji publicystycznych, prac zbiorowych

- autor koncepcji „małej i wielkiej reformy” w zakresie kształcenia dzieci z wadą słuchu

- 1971 współautor „Raportu o stanie oświaty”, „Wytycznych w sprawie rozwoju kształcenia specjalnego” (1973)

Odznaczenia: Złota Odznaka Nauczycielstwa Polskiego (1956), Krzyż Kawalerski Orderu odrodzenia Polski (1966), Złota Odznaka Honorowa Polskiego Związku Głuchych (1967), Medal Komisji Edukacji Narodowej (1973), Tytuł Honorowy „Zasłużony Nauczyciel PRL” (1975)

Zainteresowania naukowe K. Kirejczyka koncentrowały się wokół subdyscyplin pedagogiki specjalnej- surdopedagogiki, pedagogiki terapeutycznej, oligofrenopedagogiki.

JANINA DOROSZEWSKA

(1900-1979)

Kwalifikacje:

- 1928 tytuł doktora filozofii

- dyplom pielęgniarki

- 1967 tytuł profesora nadzwyczajnego

Przebieg pracy zawodowej:

- 1921-1923 praca w przedszkolu Langerowej

- 1926-1927 nauczycielka w Państwowej Szkole Zawodowej

- 1923-1933starszy asystent w Katedrze Historii Sztuki

- 1940-1944 wychowawczyni i kierowniczka przedszkoli dla dzieci widzących i niewidzących oraz kierowniczka internatu

- 1944-1945 nauczycielka w Zakładzie dla Ociemniałych w Bukowinie

- 1947 nauczycielka w Dziale Rewalidacji Przewlekle chorych i Kalekich w PIPS

Pełnione funkcje:

- 1946-1947 kierowniczka wychowania i zastępca dyrektora Kolonii Sanatoryjnej

- kierowniczka Zakładu Pedagogiki Leczniczej

- 1958-1967 zastępca redaktora naczelnego „Szkoły Specjalnej”, a od 1967-1975 redaktor naczelny

- 1963-1970 zastępca dyrektora Instytutu Pedagogiki Specjalnej

- członek organizacji społecznych i towarzystw naukowych

- członek Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci

- członek Związku Nauczycielstwa Polskiego, towarzystwa wolnej Wszechnicy, Towarzystwa Walki z Kalectwem, Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego oraz Polskiego Towarzystwa Psychologicznego

Publikacje:

-1957 „terapia wychowawcza”

- 1963 „Nauczyciel wychowawca w zakładzie leczniczym”

- 1981 „Pedagogika specjalna. Podstawowe problemy teorii i praktyki”

Odznaczenia: 1957- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, ponadto „Zasłużony Nauczyciel PRL”, Złota Odznaka TWK i Medalem Komisji Edukacji Narodowej

JÓZEFA JOTEYKO

(1866-1928)

Kwalifikacje:

- 1884 szkoła średnia

- 1888 tytuł z zakresu nauk fizycznych i przyrodniczych

- 1896 doktorat na wydziale medycznym

Przebieg pracy zawodowej:

- 1989 intensywna praca naukowo-badawcza wraz z M. Stefankowską

- 1893-1903 pracownik laboratorium psychofizycznego w uniwersytecie w Brukseli, następnie awans na kierowniczkę

- 1916 profesor w Państwowym Instytucie Pedagogicznym w Warszawie i Wolnej Wszechnicy Polskiej

Udział w kształceniu kadr i organizacji imprez naukowych:

- organizuje pierwszy kongres pedagogiczny w Brukseli

- opracowała dla potrzeb nauczyciela indywidualną kartę dziecka

- inicjator założenia Międzynarodowego Fakultetu Pedagogicznego

- 1901 wykłady z psychologii eksperymentalnej

Publikacje:

- pierwsze polskie pismo psychologiczne „Polskie Archiwum Psychologii”

- „Znużenie”

- „Metoda testów umysłowych i jej wartość naukowa”

- prace z zakresu psychofizjologii, psychologii rozwojowej, wychowawczej

Uważała, że nauka nie może ograniczyć się do laboratorium, musi służyć człowiekowi. Prowadziła badania dotyczące bólu u człowieka. Zajmowała się badaniem mięśni, nerwów i ośrodków nerwowych. Podkreślała rolę eksperymentów w badaniach i wychowaniu.

Inni pedagodzy specjalni:

• Jakub Falkowski:

- założyciel i rektor Instytutu Głuchoniemych w Warszawie 1817

- autor „Izydor książka dla ludu”, „O zacności stanu nauczycielskiego i jego obowiązkach miana”, „O Instytucie Głuchoniemych w Warszawie”, „O trudniącym się nauczaniem głuchoniemych od XVI wieku”, „O początkach i postępie Instytutu Warszawskiego Głuchoniemych oraz niektórych jego urządzeniach”

• Róża Czacka

- założycielka Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi

- od 1922 roku organizowała w Laskach Warszawskich warsztaty pracy dla niewidomych i różnego rodzaju szkoły specjalne

• Jan Papłoński

- dyrektor warszawskiego Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych

- redaktor i wydawca czasopisma „Pamiętnik Warszawskiego Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych”

• Józefa Szczygielski

- Rektor Instytutu Głuchoniemych w Warszawie

- 1857 nominacja na profesora zwyczajnego

- autor: „Elementarz dla Głuchoniemych”, „Głuchoniemych sposobie nauczania głuchoniemych mówić i pisać”

3

---