Tezy opracowane przez studentów kulturoznawstwa (wersja robocza). Zacznij działać i TY. Podziel się swoimi materiałami, pomóż innym w pracy.
1. Sytuacja w Arabii przed islamem.
SYTUACJA W ARABII PRZED ISLAMEM. 5-6 w. Mieszkańcy: 1) koczownicy(BEDUINI), zamieszek. płn.-zach. i centralną część płw.
2) ludność osiadła, zamieszk. część płd.
DŻAHILIJA - (tłum. czas nieświadomości, czas barbarzyństwa) -okres przed islamem. Poeta miał duży prestiż. Był uczonym, znawcą folkloru, genealogii, praw szczepowych. Brak pisma nie hamował rozwoju poezji. Pokrewieństwo można nabyć poprzez pakt krwi lub podzielenie się posiłkiem. Klan, szczep. PRAWO ZEMSTY- krewni zamordowanego będą szukać zemsty wśród krewnych mordercy. Szejk - reprezentował klan, „1szy między równymi”. Częste spory o pastwiska i dostęp do wody. Ideał czł-ka doskonałego: * umiejętność wyrażania się w prozie i poezji. *strzelania z łuku i obchodzenia się z końmi *męstwo, odwaga, honor *prawo gościnności- gość- zawsze należało mu pomóc. Utrzymywano kontakty z chrześcijańską Abisynią, od płn. wpływy perskie, Hajbar- miasto zamieszk. przez żydowskie grupy. Czczone BÓSTWA: 1) Al -Lat 2) Al.- Uzza
3) Mana. najbardziej popularny był kult Al.-Kaby
Organizacja w społecznościach była patriarchalna. Pokrewieństwo- w linii matki. < 1, 11 ,12 - miesiące na pielgrzymki>
2. Muhammad i jego działalność.
MUHAMMAD ur. ok. 570r. w Mekce. VIIIw.- 1sza biografia M. „Sirat rasul allah” autor: Ibn Ishak. M. Nie miał rodzeństwa, po śmierci rodziców wychowywał go dziadek, kiedy dziadek zmarł, opiekował się M. jego stryj. Kiedy miał 25 lat prowadziła karawany, a jego żoną została Bogata Chadidża, mieli 6 dzieci.
M. ok. 610r. miał doświadczenie natury mistycznej. Przesłanie: >bóg jest jedyny >poddanie się bogu >ludzie mają obowiązek dbać o innych. Do M. przychodzi archanioł Gabriel (wynika to z tradycji, nie z Koranu) i mówi M. co ma powiedzieć. M. ujawnia całe zdarzenie po3 latach. Grupa jego zwolenników rośnie. Arystokracja stara się zbojkotować klan mahometański. Szukają sposobu, by pozbyć się M. ( ale prawo zemsty ich powstrzymuje) 619r.- szejk cofa ochronę Muhammada 613/622r. - incydent szatańskich wersetów i bliższe kontakty z Abisynią. HIDŻRA- czyli uci
3. Koran - księga zesłana z nieba? Zarys nauczania zawartego w Koranie.
Koran (arab.czytanie, recytacja) - święta księga islamu, słowo Allaha. Powstała 610-632. objawiony Mahometowi przez Archanioła Gabriela. objawiony w formie ustnej. Cytowany w rożnych wersjach. kilka wersji Koranu. Ok IX w pełna wersja. Za właściwy uznano tekst medycejski.. dopuszczono 7 wersji Koranu +7potwierdzen .składa się z 114 sur (rozdziałów) każda sura nazwana od słowa kluczowego, sury dzielą się na aje (wersety). dzielą się na 90surmekenskich(krótkie dynamiczne) 24medynejskie. rozpoczynają się formułą basmali- w imię boga miłosiernego Nauka Koranu :istnienie boga pewne, bóg miłościwy miłosierny największe zło -bałwochwalstwo, 99 imion boga, istnienie aniołów i dżinów demonów, człowiek bożym stworzeniem, sługą boga, całkowite poddanie się bogu .Dzień sadu-niebo i piekło ważenie uczynków, nakazy: modlitwa post jałmużna, pielgrzymka, prawo małżeńskie, dziedziczenia, rozwodów, zakazy np. spożywania wina. Koran Uznaje 24 proroków biblijnych Koran napisany poetyckim językiem. Do recytacji.
4. Życie religijne muzułmanów: filary religii, praktyki pobożnościowe, problemy teologiczne
5 filarów religii:
1.wyznaie wiary- szahada
2. modlitwa (salat)-> przed modlitwą obmycie wodą lub piaskiem, wypowiadanie formuły „Bóg jest wielki”, skłonienie ciała do modlitwy.
-wymówienie 1. sury Koranu, pokłon
-odmawianie modlitwy 5 razy dziennie
-w pt modlitwa jest modlitwa wspólnotowa
modlitwie przewodniczy Imam
po modlitwie ktoś wygłasza przemówienie
-do modlitwy nawołuje z Minaretu Mueyin
3.Post
9-ty miesiąc roku księżycowego jest mies. postu- ramadanu
dot wszystkich prócz chorych, kobiet w ciąży- zwolnienie tymczasowe i muszą podjąć post w innym czasie. Nie wolno jeść i pić od wschodu do zachodu, zakaz używek i uprawiania sexu. Trwa to 30 dni. Post jest wyrazem adoracji Boga i solidarności z innymi.
4.Jamłużna (zakat)
nakaz płacenia podatku na rzecz biednych i państwa. Moralny obowiązek wspierania biednych.
1/10 wolnego majątku należy złożyć bo jest częścią Boga.
5.Pielgrzymka
przynajmniej raz w życiu pielgrzymka do Mekki
istnieją dwa rdz pielgrzymek: hadżdż- pielgrz większa w ost miesiąc roku księżycowego
-umran- pielgrzymka mniejsza
pierwsza pielgrzymka prowadzona przez Muhamada w 632
6.Dżihad (Jihad) -dodawany przez etremistyczne grupy
tłum. Zmaganie się ze swymi słabościami lub działanie zbrojne. Dla Muhamada walka zbrojna nie była czymś absolutnym- ni być najeźdźcami ale też nie dać się najeżdżać.22:25:37Praktyki pobożnościowe:
Kult jest ściśle regulowany przez prawo, ale cały rytuał ma małą wartość jeśli brak intencji. Dominującym el obrzędowości jest modlitwa- czł sam staje wobec Boga, brak kapłanów ale ceremonią kieruje Imam wybierany przez społeczność.. Nie ma żednych wizerunków Boga ani muzyki (rozwój innych sztuk).
Święta:
-na zakończenie Ramadanu- Id-al Fitr -symbol powrotu do normalnego życia
-”wielkie święto”- id-al Adha- kończy pielgrzymkę w Mecce
-Maulid al-nabi -urodziny proroka, obchodzone od 1207 r. (Wahhabici go nie obchodzą)
-Miradż- upamiętnia niebiańską podróż proroka
- szczególne znaczenia ma też kilka osta
5. Organizacja przestrzeni społeczno-politycznej: wczesny kalifat i pierwsze podziały.
Natychmiast po śmierci Muhammada powstalo niebezpieczeństwo rozłamu w panstwie arabskim na tle walk o kalifat, czyli o następstwo po Proroku. Muhammad nie pozostawil po sobie syna ani tez nie wyznaczyl następcy. Zreszta plemiona arabskie nie mialy tradycji dziedziczenia władzy. Od razu wyłoniły się stronnictwa. Jedni reprezentowali zasade demokratyczna, wymagajaca wolnego wyboru następcy przez ogolne zgromadzenie wiernych- zwani sunnitami, drudzy byli zwolennikami zasady dziedziczności, wedle której godność kalifa powinna przypasc najbliższemu krewniakowi Muhammada- szyici. Napieta sytuacje rozładował wybor Abu Bekra na kalifa (632-634). W 634r. wybrano Omara na nastepce ( był kalifem przez 10 lat). W 636r arabowie pokonali bizantyjska armie, w rok pozniej pokonano Persow. W 638r Arabowie zajmuja Jerozolime, a w 640r zaczyna się podboj Egiptu. Podboje arabskie początkowo nie mialy nic wspolnego z religia, nadanie im sankcji religijnych było pozniejsze. Umar uchodzil za człowieka poboznego i surowego. Kalikowanie przypłacił zyciem w 644. Jego nastepca był Usman z ommajadow, który był wpływowy. Zostal oskarżony o nepotyzm. Dalej prowadzil podboje ( Libia, Armenia, Azerbejdżan). Z powodu ekspansji rosnie niezadowolenie społeczeństwa i ze strony Medyny. W 656r przybawa grupa żołnierzy z Egiptu i morduje Usmana. Buntownicy ogłosili nowym kalifem Alego w 656r.
Pierwsi czterej kalifowie z wyboru: Abu Bekr, Omar, Osman i wreszcie Ali zostali nazwani KALIFAMI SPRAWIEDLIWYMI.
6. Umajjadzi : dalsze podboje, konsolidacja imperium, wewnętrzne podziały.
Imperium Umajjadów obejmowało bardzo rozległe regiony Syro-Palestyny, Egiptu, Półwyspu Arabskiego, Mezopotamii i większości ziem Iranu. Pod rządami dynastii muzułmanie kontynuowali ekspansję.
Umajjadzi przekształcili kalifat w monarchię absolutną. Mu'awija I doprowadził do wyboru swojego syna, Jazida, na kalifa jeszcze za swojego życia. Tym sposobem godność kalifacka stała się dziedziczna.
Umajjadzi ;
-oparli swe rządy na arabskich szejkach, członkach własnego klanu oraz dawnej perskiej i bizantyjskiej arystokracji, wciągając wszystkich w system wyzysku poddanych.
-zintensyfikowali ucisk podatkowy, stosowali praktykę sprzedaży urzędów.
-tworzyli system komunikacji pocztowej, zaczęli bić jednolitą monetę
-wprowadzili język arabski jako urzędowy we wszystkich prowincjach.
Pobożny i niechętny luksusom dworskim Umar Ibn Abd al-Aziz starał się narzucić społeczeństwu ścisłe przestrzeganie przepisów religijnych i kierowanie się normami szariatu w życiu społecznym. Polityka konsolidacyjna oraz nadużycia administracji doprowadziły jednak Umajjadów do upadku, bo pobudzała nastroje opozycyjne.
Założycielem hiszpańskiej linii Umajjadów panującej w Kordobie był Abd ar-Rahman I. Po przewrocie Abbasydów uniknął śmierci i udał się do Hiszpanii, gdzie przejął władzę jako emir Kordoby. Panujący w latach 912-929 emir Abd ar-Rahman III przyjął tytuł kalifa.
Za panowania Umajjadów państwo arabskie rozszerzyło swoje terytorium (od Pirenejów i Sahary po Kaukaz, Tien-szan, Indus), wzmocniło się wewnętrznie. Opracowano nowy system administracyjny, przeprowadzono reformę walutową i podatkową. W armii zastosowano wzory bizantyjskie.
Zostali obaleni na wschodzie przez Abbasydów w 750r.
7. Abbasydzi: rozkwit muzułmańskiej cywilizacji
Dynastia Abbasydów (750-1258)
dynastia 37 kalifów
Abbasydzi swoje pochodzenie wywodzili od Al-Abbasa, stryja Mahometa; założycielem dynastii i pierwszym władcą abbasydzkim był As-Saffah, który przejął rządy po obaleniu dyn. Umajjadów
4 okresy:
- 750-786, umacnianie się dynastii Abbasydów (rządy kalifów As-Saffaha, Al-Mansura[założył Bagdad], Al-Mahdiego)
- 786-861, rozkwit potęgi Abbasydów (kalifowie: Harun ar-Raszid, Al-Mamun
- 861-945, stopniowa utrata kontroli Abbasydów nad prowincjami imperium
- 945-1258, rozpad kalifatu i ostateczne zniszczenie dynastii Abbasydów przez Mongołów
Otoczony dworem kalif stał się niedostępny dla swych poddanych. Do największego znaczenia kalifat bagdadzki doszedł w latach 786-809 za panowania Haruna al-Raszida (znanego z Baśni tysiąca i jednej nocy). Mimo zwycięskich wojen z Bizancjum, już wówczas rozpoczął się jednak rozkład państwa.
Abbasydzi zreorganizowali państwo; kalif był najwyższym zwierzchnikiem religijnym (nazywali siebie kalifami, zastępcami Boga)
Kalif- cień Boga na ziemi, poddani padali na kolana przed kalifem, zagwarantował sobie stanowisko największego sędziego, mianował wezyra.
Wezyr (w imieniu kalifa) nadzorował administrację i urzędy centr., emir — administrację i wojsko prowincji. Rozkwit gosp. na przeł. VIII i IX w. sprzyjał rozwojowi kultury i sztuki; dzięki umiejętnemu przyswojeniu i rozwinięciu dziedzictwa cywilizacji hellenistycznej i ind.-pers. ukształtowała się oryginalna cywilizacja islamu.
Cały IX w. wypełniły walki wewnętrzne, powstania szyickie oraz systematyczne usamodzielnianie się prowincjonalnych dynastii ( np. Tahirydów w Chorasanie). Doprowadziło to do politycznego upadku kalifów, których rola zaczęła sprowadzać się odtąd do duchowego przywództwa islamu, podczas gdy kierowanie państwem spoczywało w rękach Amira al-Umara (Wielkiego Emira - od 936 r.). Wkrótce tytuł ten przyjęła większość książąt z dynastii, które usamodzielniły się od kalifatu.
W latach 945-1256 kalifowie z dynastii Abbasydów nie odgrywali znaczącej roli na scenie politycznej, rzeczywiste rządy sprawowali wezyrowie z pers. rodu Bujjidów, zastąpieni przez tur. dyn. Seldżuków . W 1256 r. Mongołowie dokonali najazdu na Persję. Dwa lata później zaś (1258) zdobyli i zburzyli Bagdad (wojska mong. Hulagu-chana).
8. Życie religijne muzułmanów ; prawo muzułmańskie
„kluczem do raju jest miłość dla maluczkich i biednych”
Istotę islamu stanowi wiara w jednego, osobowego Boga stwórcę, najwyższego sędziego.
Muzułmanin wg prawa Koranu ma prawo posiadania równocześnie 4 żon oraz licznych niewolnic- nałożnic. Obecnie na wielki Harlem strzeżony przez eunuchów mogą sobie pozwolić nieliczni władcy( a współczesne prawo krajów islamskich nie sankcjonuje niewolnictwa) Muzułmanie mogą się pozbywać żony, przez zwykłe wyrażenie swej woli(Dziś chronią kobietę w przypadku rozwodu przepisy prawno- majątkowe ). W wielu krajach kobieta może pokazać publicznie tylko zakrytą twarz. Tak każe tradycja.
Całe życie polityczne i społeczne muzułmanów jest pod wpływem prawa.
Prawo religijne islamu wyróżnia rzeczy czyste i nieczyste. Do rzeczy nieczystych należy np. wieprzowina i wino, których nie wolno spożywać. Przestrzega się obrzezania, które jest zwyczajem Żydów i innych ludów.
O obowiązkach moralnych -ogólnikowo;
-należy czynić dobrze, być uczciwym itp.
-należy miłować prawdę
-być gotowym do pojednania
-przebaczać
-dzielić się z innymi jałmużną
Mahomet mówi o obowiązkach wiernego;
-Aby uniknąć wiecznej kary należy przede wszystkim wierzyć w objawienie
Co to jest iman?
- To Wierzyc w Boga, w Jego Aniołów, w Jego Pisma, w Jego wysłanników, w dzień ostateczny, w modlitwę, przeznaczenie, dobro i zło.
Islam?
-To głosić wyznanie wiary, odprawiać modlitwę, płacić jałmużnę prawną, odbywać hadżdż do Domu Bożego, pościć w czasie ramadanu.
A co to jest ishan?
- To służyć Bogu tak, jakby się Go widziało, bo On nas widzi..
Moralność koraniczna jest boska. Najgorszą zbrodnią jest bezbożność.
Ważne jest „oczyszczanie”- prawo czystości(dzięki zewnętrznym środkom ostrożności i wypowiadaniu pewnych formuł zachowa się ochronę od złych czarów)
Do modlitwy należy przystępować oczyszczonym.
Krwotok ma pochodzenie szatańskie, bo krew to dusza ciała, w czasie miesiączki zakaz jest odbywania stosunków pł.
wierny oczyszcza się poprzez ablucje wodą; pochodzi ona z nieba.
Zakaz zabójstwa, poza wymierzeniem sprawiedliwości i poza dżihadem jest zrozumiały samy przez się. Samobójstwo także jest karana przez Boga.
hudud- zaczątki medyńskiego prawa karnego.
Islam nie do końca rozwinął jeszcze doktrynę kary.
Podstawy tradycji muzułmańskiej; prawo odwetu- kisas- krwawej zemsty w wypadku morderstwa; solidarna grupa społeczna mogła jednak zamiast morderstwa zaakceptować wynagrodzenie- dije, w pieniądzach czy zwierzętach
Morderstwa będącego aktem zemsty nie można dokonać na innej osobie nież rzeczywisty zabójca, ani też na osobie innej kategorii( na mężczyźnie za kobietę, na wolnym za niewolnika, na muzułmaninie za niemuzułmanina).
Kradzież wg Koranu powinno się karać obcięciem ręki .
zakaz ugody lichwiarskiej- nadużycie społeczne
Rodzina; solidarność rodzinną należy zerwać jeśli przeciwstawia się ona wierze.
-żona we władzy męża, ale Bronia jej reguły przed nadużyciami.
Koran ochraniał zgodę kobiety na małżeństwo.
Uczynił ja właścicielką bądź wierzycielka własnego posagu.
Włosy kobiece są objęte specjalnym tabu.
Kobiecie podczas aktu małżeństwa musi towarzysz świadek- opiekun, który potwierdza wyrażoną przez na zgodę, chyba że jest nieletnia, dziewicza, wtedy ojciec ma prawo oddać ją pod przymusem.
Tradycja nakazuje poślubiać dziewice.
Kodyfikacja prawa- szaria
"umm al-kitab" - prawo naturalne
Święty charakter prawa islamu powoduje, że człowiek nie ma możliwości jego zmiany, a może uciekać się jedynie do jego interpretacji.
Muzułmańskie szkoły prawne, tzw. mazhaby, zaczęły powstawać w VII wieku. Początkowo było ich bardzo wiele, ale w wyniku ich rywalizacji ostatecznie ustaliły się w islamie cztery sunnickie szkoły prawa oraz piąta, szyicka, zwana dżafarycką. Cztery szkoły sunnickie to szkoła hanaficka, stworzona przez Abu Hanifę (700-767), malikicka - od Malika Ibn Anasa (715-796), szafilicka, którą założył Asz-Szafili (767-820) oraz hanbalicka (Ahmad Ibn Hanbal, 780-855). Ta ostatnia jest najbardziej reakcyjnym z mazhabów, opierającym się ściśle na literze Koranu i obecnie panuje jedynie w Arabii Saudyjskiej.
Podstawy prawa muzułmańskiego zostały ustalone ostatecznie przez wspomnianego wyżej Asz-Szafiliego, jednego z najwybitniejszych prawników na skalę światową. Owe podstawy to oczywiście Koran i sunna oraz idżma i kijas. Idżma to w interpretacji Asz-Szafiliego zgoda całej wspólnoty w jakiejś sprawie. Istnienie takiej zasady uprawomocnia tradycja, która przypisuje Prorokowi stwierdzenie, że umma, czyli wspólnota muzułmańska jako całość, nie może się mylić.
W tradycji sunnickiej rozwój prawa muzułmańskiego zakończył się wraz z powstaniem i ukształtowaniem się czterech szkół prawa w IX wieku. Do tego czasu trwał w islamie czas tak zwanego idżtihadu, czyli możliwości samodzielnego rozstrzygania kwestii prawnych, teraz zaś nastąpił okres taklidu, czyli naśladownictwa.
Praktyka wymogła jednakże na prawie muzułmańskim stworzenie instytucji muftiego, który rozstrzygał różne szczegółowe elementy szarii wydając tzw. fatwy, które jednak także musiały być w zgodzie z Koranem, sunną, idżmą i kijasem.
9. Mongolski najazd i czasy Tamerlana.
W roku 1231 rozpoczęła się największa seria najazdów Mongołów na tereny muzułmańskie. Miasta upadały po kolei i pierwszym, który powstrzymał agresję był Bajbras, sułtan nowego państwa egipskiego. Mongołowie nie przynosili ze sobą żadnej formy duchowości. Wykazywali się jednak tolerancją wobec wszystkich religii, nie narzucając nikomu buddyzmu, który był im najbliższy. Ich kodeks - jasa - stworzony podobno przez Czyngis-chana był systemem wojskowym i nie odnosił się do ludności cywilnej, dlatego bazowali oni na tradycji danego obszaru. Dlatego na przełomie XIII/XIV wieku, cztery imperia mongolskie przeszły na islam. Niezależnie od religii główną ideologią był mongolizm - gloryfikacja siły i marzeń o zdobywaniu świata. Stolica znajdowała się tam, gdzie przebywał chan ze swoją armią i urzędnikami. Pomimo skomplikowania, kultura obozowa funkcjonowała sprawnie. Dekrety monarchów funkcjonowały tak długo jak rządziła dana dynastia. Inne systemy prawne były zepchnięte na bok. Był to niesamowity kontrast z egalitaryzmem islamskim. Zostały zamknięte bramy idżtihadu - pisania nowych praw. Inwazja mongolska była katastrofą, zniszczono miasta, biblioteki, zamordowano uczonych, lecz później dokonano olbrzymiego dzieła odbudowy. W owym czasie prowadzi działalność Rumi - pijany sufi. Założył bractwo tańczących derwiszy”. Wzywał do mistycyzmu i szukania głębszych świadomości. Uznawał wartość wszystkich religii. W okresie upadku imperium, Turek zwany Timur (kulawy), czyli Tamerlan jak zwano go na zachodzie, ogłosił mongolskie pochodzenie i zaczął zdobywać ziemie. Dorównywał w okrucieństwie, łączył żądzę podbojów z miłością do islamu. Stał się bohaterem ludowym. Wzniósł wspaniałe budowle w Samarkandzie, gdzie znajdował się dwór. Hołdował odmianie islamu pełnej bigoterii, okrucieństwa i przemocy. Uważał sięga bicz boży, zesłany jako kara na muzułmańskich emirów za niesprawiedliwość. W1387 r panował nad górskim Iranem, Mezopotamią, W 1395 r pokonał Złotą Ordę. W 1398 r najechał Indie, gdzie wymordował jeńców hinduskich i zniszczył Delhi. W 1404 wyruszył na Chiny gdzie zginął. Nikt nie potrafił utrzymać tak wielkiego imperium. Na tym miejscu powstały nowe, które wykorzystywały ideologię mongolską z islamem.
10. Nowe muzułmańskie imperia: Turcja Osmańska
Sami Osmanowie pojawili się w Anatolii. Uniknęli losu wielu innych państw, które zostały najechane przez Mogołów, lecz przyjęli zwierzchnictwo mongolskich Ilchanidów. Za początek państwa osmańskiego uważa się pierwszą zwycięską bitwę Osmana. W swoim emiracie bił monety we własnym imieniu co świadczyło o niepodległości. W chwili śmierci - 1324 r siły wzrosły na tyle, że zajęto się zajmowaniem bizantyjskiego miasta Bursa. Synowie i następcy kontynuowali ekspansję ku północy oraz w kierunku Konstantynopola (zajęta Nikea i Nikomedia). Ekspansję zatrzymało przeniesienie się zakonu szpitalników na Rodos. Mimo to emirat Osmanów jako jedyny poszerzał dalej swoje granice co otworzyło drogę do światowego imperium. Po przekroczeniu Dardaneli uzyskali dostęp do handlu dzięki, któremu stali się najbogatszym z emiratów. Zaczęła się także ekspansja na Europę południową. W wyniku przegranej na Kosowym Polu w 1389 r Serbowie weszła do terenów Osmańskich razem z Bułgarią. Bajezyd Błyskawica zdobył Saloniki, oblegał Konstantynopol budując zamek na azjatyckim brzegu Bosforu. Został schwytany przez Timura, który chciał odrodzić imperium Czyngis-chana. Po Bajezydzie, zjednoczenia dokonał Mehmed I. Główną cechąpałacu islamskiego było to, że dworskie oddziały składały się z niewolników (mameluków) pochodzących z ziem niemuzułmańskich. Groźna piechota jeniceri (janczarzy) zdobyli sławę dzięki swej waleczności. Gdy na tronie zasiadł Mehmed II, zapragnął zdobyć Konstantynopol. Wybudowano fortecę na europejskim brzegu Bosforu naprzeciw starej. Przejęto kontrolę nad cieśninami. Atak zaplanowano na wiosnę 1453 r. W oficjalnych nazwach dalej używano nazwy Konstantynopol.
11. Nowe muzułmańskie imperia: Persja Safawidów
Bractwo suficie Safawidów Safawidów Azerbejdżanie przejęło odmianę szyizmu. W roku 1500 szesnastoletni Isma'il osiągnął w bractwie stopień pira i zapragnął pomścić ojca zabitego przez emirów. Rok później podbił Tabriz, a następnie cały Iran. Ogłosił, że szyizm imamicki będzie oficjalną religią nowego imperium. Do tej pory szyici byli w większości Arabami. Przez minione 200 lat panował pokój między sunnitami sunnitami i szyitami. Podjęta przez Isma'ila próba zniszczenia sunnizmu nie powołała się, ale ofensywa w Iranie tak. Pod koniec XVII większość Irańczyków wyznawało szyizm. Szach Isma'il założył państwo militarne, lecz polegające na cywilnych administratorach. Szach Abbas I oczyścił biurokrację ze zwolenników ghulatu i sprowadził z zagranicy arabskich alimów szyickich, mających nauczać bardziej ortodoksyjnie. Za jego rządów imperium osiągnęło szczyt. Stolica - Isfahan przezywała renesans kulturalny, czerpano inspirację z przedislamskiej kultury Persji. W XVII wieku imperium spotkał los wszystkich tych, którzy uzależnili swoje bogactw od rolnictwa. Handel podupadł, zapanowała niestabilność gospodarcza. W roku 1722 Isfahan zostało zaatakowane przez afgańskie plemiona, skapitulowało.
12. Nowe muzułmańskie imperia: Imperium Wielkich Mogołów
Założycielem jest Babur, sojusznik Isma'ila (walczącego z sunnitami). Zdołał przejąć kontrolę nad pozostałościami państwa założonego tam przez Timura. W tradycji arabsko-perskiej Mongołów zwie się Mogołami). Wnuk Banura - Akbar zdołał zintegrować państwo w północnych Indiach. Utworzył sprawną biurokrację, a wojsko stosowało broń palną. Imperium rozwijało się kosztem innych muzułmańskich krajów. Należały do nich Hindustan, Pendżab, Malwa, Dekan. W przeciwieństwie do Isma'ila Akbar nie ciemiężył, ani nie prześladował poddanych. Nie nawracał także siłą. W wiekach XIV/XV hindusi i muzułmanie stworzyli kontemplacyjną formę monoteizmu wyrzekającą się nietolerancji - sikhizm. Głosi jedność i zgodność hinduizmu i islamu (w Koranie mowa jest, że jedyny Bóg może pojawiać siew każdej religii podążającej właściwą drogą). Akbar poważnie traktował tradycję, odnosił się z szacunkiem do hindusów, stał się wegetarianinem, przestał polować, zniósł podatek od zimmich jakie nakazywał szariat. Akbar czuł pociąg do safizmu i falsafy, które są bliskie wizji uniwersalistycznej. Jego historyk nazywa go ideałem króla-filozofa. Szahdżahan - wnuk Akbara wznosi Taż Mahal - łączenie architektury muzułmańskiej z hinduistyczną. Tłumaczono tam m.in. muzułmańskie prace na sanskryt. Z czasem dwory stały się zbyt kosztowne, zaniedbywano rolnictwo. Kryzys sięgną dna za Aurangzeba. Zwiększył dyscyplinę. Zakazano szyickich ceremonii, picia wina, cesarz przestał uczestniczyć w świętach hinduistycznych. Zniszczono wszystkie hinduistyczne świątynie. Mimo wszystko Mogołom udało się utrzymać władzę do 1739.
13. Islamskie przebudzenie: Arabia, Afryka, Indie
islamskie przebudzenie- fala reformatorska przyczyny : utrata indywidualizmu na rzecz chrz, europy, upadek silnej jednostki władczej tendencje fatalistyczne., uznano ze dzieje się źle bo ludzie zeszli z drogi bożej. fala ref. wywodziła się z nurtu mistycyzującego z bractw sufickich - nawoływanie do zawrócenia ze zlej drogi. Pierwotna wspólnota Muchamnada założoną w Medynie normą i ideałem, cel: usunąć wszystkie naleciałości i innowacje w islamie, powrót do źródeł, krytyka muzułmanów związanych z polityka,
Pł Arabski :2 pol. XVIII Muhamed ibn Abd.. biegły w prawie i teologii teza- kryzys spowodowany ignorancja - dzalulia- niewiedza, trzeba odtworzyć zwyczaje pierwotnej wspólnoty, utożsamiał islam z tym co arabskie, krytyka kultu świętych. Unitarianie-trzymali się mocno reguł głosili walkę z tymi którzy myślą inaczej łachabici- radykalna wersja islamu, narzucali swoje przekonania siła, nietolerancyjni dla innowierców, podkreślają talhid- jedność boga.
14. Muzułmański modernizm.
MODERNIZM - był jedna ze strategii jaka instytucje islamu mogły przyjąć w obliczu narastającej siły państwa. Trzeba było szukać kompromisu miedzy instytucjami religii, których sensem istnienia było trwanie, a państwem, którego sensem istnienia była zmiana. Instrumentem osiągnięcia takiego kompromisu były tradycyjne techniki epistemologii muzułmańskiej. Ten kierunek zrodził ciekawe zjawisko jakim stal się modernizm muzułmański, zączał się jeszcze w XIX w. PRZEDSTAWICIELE: Sajjid Ahmad Khan w Indiach, Namik Kemal i Imperium Osmanskim. Dzamal ad Din Afgani i Muhamad Abduch w Egipcie. Konflikt miedzy
religia a modernizującym społeczeństwem polegał na tym, ze prawo muzułmańskie, które szczegółowo reguluje życie każdego wiernego nie sankcjonowało wiele praktyk społecznych i gospodarczych, które chciał wprowadzić państwo(np. działalność bankowa i pobieranie procentów), próbowano brać z zachodu to co można zastosować w świecie muzułmańskim, przede wszystkim technologie. Całkowita sekularyzacja nigdzie się nie powiodła. W turcji gdzie próbowano narzucić świeckość, dziś następuje odrodzenie nurtu muzułmańskiego. Moderniści przyjmują ze islam jest do pogodzenia z nowoczesnością.
15.Islam w świecie współczesnym
- muzułmanie mają tendencję do sprawowania kontroli nad jakimś terytorium czy nad jakąś społecznością.
-muzułmanie dążą do objęcia władzy czy sprawowania kontroli nad jakąś grupą czy terenem, ale to wcale nie musi oznaczać, a w historii w wielu sytuacjach nie oznaczało, że tworzą autorytarną władzę prześladującą wyznawców innych religii.
-wzrost znaczenia wahabitów, którzy działają w wielu zakątkach świata, nie tylko muzułmańskiego. Wahabici to grupa czy sekta, która wywodzi się od Muhammada Ibn Abd al-Wahhaba żyjącego w XVIII wieku, jej znaczenie wzrosło w XX wieku, kiedy sprzymierzyła się z Saudami
-sytuacja kobiet w różnych regionach świata muzułmańskiego jest bardzo zróżnicowana. Na przykład w Turcji czy w zachodniej Europie możemy spotkać muzułmanki, które żyją według europejskich standardów, i równocześnie takie, które stosują się do fundamentalistycznej, skrajnej interpretacji Koranu. Sami muzułmanie podkreślają, że pozycja kobiety jest podrzędna w sprawach społecznych czy politycznych danej społeczności. Zupełnie inaczej wygląda to w domu, gdzie kobieta rządzi, podejmuje wiele decyzji, ma wpływ na mężczyznę.
-Od końca XVIII przez świat muzułmański przechodzi fala różnych ruchów reformatorskich, które próbowały dokonać odnowy. Niestety w wielu miejscach zostały one zduszone przez kolonizatorów.
- od XIII/ XIV w nastąpiło zamkniecie „bram idżtihadu” , dopuszczano jedynie naśladownictwo tego co zostało już wymyślone, w dziedzinach kultury, nauki itp. w obawie przed popełnianiem pewnych błędów.
- dialog z islamem zawsze był ciężki, ale zauważa się pewną tolerancję, chociaż nadal panuje przekonanie muzułman o tym że inne religie nie maja co wnosić do ich wierzeń
-Czołowe organizacje muzułmańskie Indonezji zamierzają utworzyć specjalną grupę starającą się zapobiegać terroryzmowi. "Task Force " - duchowe grupy utworzone przez dwie organizacje: Muhammadia i Nahdlatul Ulama będą głosiły idee umiarkowanego islamu, odbierając w ten sposób ideologiczny grunt islamskim ekstremistom.(2005)
-Islam jest religią, którą wyznaje około miliarda ludzi i wiarą, która szybko rozrasta się - szczególnie w Afryce, ale także na całym świecie.
-W czasach współczesnych zabrakło muzułmanom zwycięstw na polach bitew i powodzenia materialnego. Już w trzynastym stuleciu, kurczenie się islamu i postępy chrześcijaństwa stały się łatwo dostrzegalne.
- Islamizm;
ma trzy główne cechy wyróżniające: wierność wobec świętego prawa (Szariatu), odrzucenie wpływów Zachodu oraz przeistoczenie wiary w ideologię.
Islamizm aspiruje do stworzenia nowego porządku. Pierwszy jest pewien swych racji, drugi - głęboko obronny. Pierwszy odwołuje się do jednostki ludzkiej, drugi do społeczeństwa. Tradycyjny jest wiarą osobową, ten drugi - ideologią polityczną.
-tradycjonaliści boją się Zachodu, podczas gdy islamiści palą się do tego, by rzucić mu wyzwanie
-islamiści spoglądają na państwo jako na główny nośnik w promocji swego programu
-Obecnie islam dzieli się na 3 główne odłamy: sunnicki (90%), szyicki (8%) i charydżycki (ok. 2%)
-Współczesny islam dzieli się na dwa główne nurty modernistów i tradycjonalistów