NARKOTYCZNE LEKI PRZECIWBÓLOWE

Narkotycznymi lekami przeciwbólowymi nazywamy analgetyki o właściwościach narkotycznych, tzn. wywołujące w odpowiednio dużej dawce stan zwany snem narkotycznym. Leki te działają sil­nie przeciwbólowo, jednak równocześnie, w dawkach efektywnych analgetycznie, wywierają działanie hamujące na inne części ośrodkowego układu nerwowego. Wywołują one m.in. charakterystyczne stany euforyczne (euforia — błogostan) oraz zaburzenia czynności ośrodków autonomicznych. Dłuższe ich podawanie wywołuje tolerancję i lekozależność, stwa­rzając niebezpieczeństwo narkomanii. Z tego powodu leki te stoso­wane są wyłącznie doraźnie lub w przypadku bólów nie dających się uśmierzyć nienarkotycznymi lekami przeciwbólowymi. Niemniej leki te nie tylko zmniejszają cierpienia chorych, lecz wręcz ratują im życie, np. w przypadku ciężkich urazów, gdy podanie morfiny może zapobiec wstrząsowi pourazowemu.

MORFINA

Alkaloid opium; silny opioid zaliczany do krótko działających leków przeciwbólowych. Działanie przeciwbólowe wzrasta wraz z dawką. Wywołuje uzależnienie psychiczne i fizyczne.

Działanie na korę mózgu.

Morfina jest narkotykiem — działa sil­nie hamująco na ośrodkowy układ nerwowy, zwłaszcza na okolicę czuciową kory mózgu oraz na ośrodki autonomiczne, jest silnym lekiem prze­ciwbólowym. Pod wpływem morfiny kora mózgu staje się niewra­żliwa na dochodzące z obwodu impulsy bólowe, znika zatem wra­żenia bólu. Morfina usuwa oprócz tego uczucie głodu, zmęczenia oraz pamięć i świadomość przykrych przeżyć psychicznych, takich jak rozpacz, smutek, strach i in. W następstwie tego działania po­wstaje stan błogości, czy tzw. euforia.

Morfina użyta w małych dawkach prawie nie upośledza proce­sów myślowych, podobnie jak i czynności ruchowych. W większych dawkach zmniejsza wrażliwość kory mózgu na wszystkie bodźce zewnętrzne i wewnętrzne i ułatwia występowanie snu. Bar­dzo duże dawki morfiny wywołują głęboki sen narkotyczny z zaburzeniami czynności ośrodków autonomicznych.

Działanie na ośrodki autonomiczne. już w małych daw­kach wpływa hamująco na ośrodki autonomiczne - zmniejsza wrażliwość ośrodka oddechowego, co prowadzi do powierzchownego, zwolnionego oddychania; hamuje czynność ośrodka kaszlu (działa przeciwkaszlowo) i ośrodka naczynioruchowego (powoduje rozsze­rzenie naczyń skórnych i obniżenie ciśnienia krwi). Morfina pobu­dza ośrodek wymiotny i powoduje nudności oraz wymioty.

Działanie na przewód pokarmowy. Morfina hamuje wydzielenie gruczołów, szczególnie silnie gruczołów trawiennych przewody po­karmowego. Hamuje również przesuwanie się i wydalanie treści pokarmowej, wywołując wzmożenie napięcia ścian jelit i silny skurcz zwieraczy, co doprowadza do długotrwałego zaparcia. Mor­fina wzmaga również napięcie zwieracza pęcherza moczowego, pę­cherzyka żółciowego i innych narządów zbudowanych z mięsni gładkich.

Wyraźnie zwęża źrenice.

Zatrucie ostro. Przedawkowanie morfiny (często w celach samobójczych) wywołuje głęboki sen narkotyczny. Źrenice są bardzo zwężone, skóra zimna, blada lub sina, tętno wolne, słabo napięte. ciśnienie krwi niskie, oddechy płytkie, nieregularne, z okresami bezdechu (oddech Cheyna-Stokesa). Śmierć następuje przez porażenie ośrodka oddechowego.

Zatrucie przewlekłe. Opracować jako praca domowa

Ratowanie zatrutego. W celu przeciwdziałania ośrodkowemu depresyjnemu dziłaniu morfiny stosuje się wyłącznie związki działające antagonistycznie w stosunku do morfiny na ośrodek oddechowa jest to Nalokson -dorośli dawka początkowa 0,4-2 mg, następnie w razie konieczności dawki powtarza się co 2-3 min, aż do uzyskania zadowalającej poprawy klinicznej. W razie niemożności podania leku dożylnie można stosować domięśniowo lub podskórnie. Dzieciom w dawce początkowej 10 µg/kg mc.; jeśli jest konieczne, można ją zwiększyć do 100 µg/kg mc. Podstawowe jednak znaczenie w ratowaniu zatrutego morfiną ma sztuczne oddychanie mieszanką tlenu z dwutlenkiem węgla. Należy ponadto wykonać (jeśli od za­życia morfiny nie upłynęło więcej niż 2—3 h) płukanie żołądku 1% roztworem nadmanganianu potasowego, w celu usunięcia i rozło­żenia jeszcze nie wchłoniętej morfiny, oraz podać środki przeczy­szczające i węgiel aktywowany.

Wskazania. Morfina jest stosowana w zwalczaniu bólu zarówno ostrego, jak i przewlekłego; po ciężkich urazach aby nie doszło do wstrząsu pourazowego; w zawale m. sercowego, w zwalczaniu duszności i kaszlu w zaawansowanej chorobie nowotworowej; u pacjentów poddanych sztucznej wentylacji w celu sedacji i tłumienia własnego oddechu. Jest lekiem z wyboru w leczeniu silnych bólów nowotworowych. Stosowana również jako składnik znieczulenia złożonego. Kobie­tom karmiącym można, jeżeli to konieczne, podać morfinę, ponieważ praktycznie nie wydala się ona z mlekiem.

Przeciwwskazania. Nadciśnienie wewnątrzczaszkowe u pacjentów oddychających samodzielnie. Nadciśnienie w drogach żółciowych, ostre zapalenie trzustki. Astma oskrzelowa. Należy zachować ostrożność w niewydolności nerek. Ciąża (kat. C). Stosować jedynie w wypadku, gdy korzyść dla matki jest większa niż potencjalne zagrożenie dla płodu. Przeciwwskazaniem do stosowania morfiny jest ostra niewydolność oddechowa, nadczynność tarczycy, tzw. „ostry brzuch" i cor pulmonule.

Morfiny nie wolno podawać niemowlętom i kobietom w ciąży, zwłasz­cza bezpośrednio przed porodem, ponieważ małe dzieci, a tym bardziej płód są specjalnie wrażliwe na morfinę. Osobom w podeszłym wieku, osłabionym i wyczerpanym, należy podawać ją bardzo ostrożnie.

Interakcje. Morfina nasila działanie:

• innych środków działających depresyjnie na o.u.n. (etanol, barbiturany, benzodiazepiny, neuroleptyki, opioidy, anestetyki wziewne).

Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne nasilają działanie przeciwbólowe morfiny.

Celowe jest łączenie z analgetykami nieopioidowymi, w celu zwiększenia działania przeciwbólowego, natomiast niecelowe jest łączenie ze słabymi opioidami. Fizostygmina w dawce 13-33 µg/kg mc. odwraca działanie depresyjne na układ oddechowy i nasenne morfiny, nie wpływając na analgezję.

Działania niepożądane. Zwiększenie napięcia zwieracza Oddiego i podwyższenie ciśnienia w drogach żółciowych. Bradykardia, niedociśnienie tętnicze, senność, nudności, wymioty, rzadko splątanie, zaparcie, suchość w jamie ustnej, pocenie, trudności w oddawaniu moczu, zaburzenia sprawności umysłowej, objawy psychotyczne, zaburzenia oddechowe (silniejsze po podaniu dożylnym niż doustnym). Podczas podawania zewnątrzoponowego i podpajęczynówkowego mogą występować:

nudności, swędzenie skóry, retencja moczu oraz rzadko depresja oddychania.

Dawkowanie. Dawkę należy zawsze dostosować indywidualnie u każdego pacjenta. Dawka optymalna to taka, która znosi ból bez wywoływania objawów przedawkowania. Doustnie podaje się morfinę regularnie co 4 h (preparat o przedłużonym działaniu podaje się co 12 h). Nie wolno skracać odstępów czasu między dawkami. W zawale m. sercowego stosuje się dożylnie w małych powtarzanych dawkach 2-5 mg.

Zewnątrzoponowo stosuje się u dorosłych 3-10 mg, u dzieci 50 µg/kg mc, co 12 h. Podpajęczynówkowo podaje się dorosłym 0,5-2 mg. Uwaga. Do podawania zo. i pp. należy stosować preparaty nie zawierające środków konserwujących. Podczas terapii morfiną podawaną zewnątrzoponowo lub podpajęczynówkowo nie wolno równocześnie podawać inną drogą agonistów opioidowych.

Antidota. Nalokson.

Preparaty

1. Morphinum hydrochluricum - ampułki 0,01 g/l ml i 0,02 g/l do wstrzyknięć podskórnych oraz dożylnie.,

2. MST Continus - siarczan morfiny, preparat o przedłużonym działaniu, stosuje się doustnie w dawkach dobranych indywidualnie w odstępach co 12 godz.

PETYDYNA

Działanie. Syntetyczny lek przeciwbólowy z grupy opioidów. Działa przeciwbólowo, przeciwkaszlowo i depresyjnie na oddychanie. Działanie przeciwbólowe w porównaniu z morfiną jest ok. 10-krotnie słabsze, rozpoczyna się nieco szybciej - 1 min. i.v. i trwa krócej 2-4 g. Dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego. Zmniejsza objętość oddechową ma także umiarkowane działanie miolityczne (wskazana w kolkach). W odróżnieniu od innych opioidów może powodować rozszerzenie źrenic. Norpetydyna działa pobudzająco na o.u.n., może wywoływać omamy, drżenia, skurcze mięśni, wygórowanie odruchów, drgawki i depresję oddechową. W dawkach 2-2,5 mg/kg lub większych wywiera bezpośredni inotropowo ujemny wpływ na m. sercowy. Podana dożylnie zmniejsza pojemność minutową serca o 20% i powoduje tachykardię. Jest bezpieczniejsza od morfiny rzadziej prowadzi do lekozależności.

Wskazania. Petydyna jest stosowana w premedykacji, analgezji, w leczeniu dreszczy występujących po przetoczeniu preparatów krwi, po znieczuleniu ogólnym i w hipotermii.

Silne bóle w kolce nerkowej, wątrobowej w łagodzeniu bólów porodowych

Przeciwwskazania. Należy zachować ostrożność u pacjentów z astmą oskrzelową, wzmożonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym, tachykardią nadkomorową, niewydolnością nerek, marskością wątroby; nie nadaje się do stosowania długotrwałego; nie nadaje się do stosowania w dużych dawkach podczas znieczulenia ogólnego.

Działania niepożądane. Niedociśnienie tętnicze, depresja oddechowa, kurcz głośni, euforia, dysforia, sedacja, drgawki, zależność psychiczna, nudności, wymioty, zaparcie, skurcz dróg żółciowych, sztywność klatki piersiowej, wysypka, stosowana podczas porodu może powodować depresję oddechową u noworodka.

Interakcje. Nasila depresyjne działanie na o.u.n. innych opioidów, leków uspokajających, anestetyków wziewnych, trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych. Dawkowanie. Dorośli. W premedykacji i analgezji - dożylnie, domięśniowo, podskórnie 1- 1,5 mg/kg mc. co 4 h, - dożylnie 0,5-1 mg/kg mc. Uwaga. Podawanie 100 mg petydyny domięśniowo co 4 h nie zapewnia stałego poziomu analgezji, z tego powodu metoda ta (mimo swojej popularności) nie jest polecana. Dzieciom powyżej 3. mż. 1-2 mg/kg mc. domięśniowo co 3-4 h. Antidota. Naloxon. Preparaty:

DOLARGAN 0,05g/1 ml, 0,1g/2ml

Uwagi. nie poleca się stosowania i.m. obecnie u dzieci podawania analgetyków tą drogą (dotyczy to także tzw. mieszanki litycznej o składzie: petydyna, chlorpromazyna, prometazyna).

PENTAZOCYNA

Działanie. Syntetyczny analgetyk opioidowy, analgezja i sedacja - 4-krotnie słabsza niż morfina, oraz psychomimetyczne i dysforyczne, działanie p/bólowe jest krótkotrwałe 2-3h, powoduje sedację (uspokojenie) i depresję oddechową. Nie zwęża źrenic, przyspiesza czynność serca, podwyższa RR, oraz podwyższa poziom endogennych amin katecholowych, powodując zwiększenie oporu obwodowego. Długotrwałe stos może prowadzić do fizycznego uzależnienia, Nagłe odstawienie leku po długotrwałym stosowaniu powoduje silne objawy abstynencji; w niewielkiej ilości przenika on przez barierę łożyska jest zatem lekiem względnie bezpiecznym w okresie przedporodowym, oprócz tego nie hamuje aktywności porodowej, a wręcz może zwiększać wrażliwość na oksytocynę.

Wskazania. Pentazocynę stosuje się do analgezji w bólach o słabym i umiarkowanym nasileniu w kolkach i zap.pech. żółciowego. Obecnie nie jest polecana z uwagi na niepożądane objawy dysforyczne i krążeniowe oraz słabe działanie przeciwbólowe. Nie powinna być stosowana w leczeniu bólu nowotworowego.

Przeciwwskazania. Nadwrażliwość na pentazocynę, nie należy podawać chorym ze świeżym zawałem (za wyjątkiem osób z bradykardią i hipotensją) lub z niewydolnością serca, nadciśnieniem śródczaszkowym oraz pacjentom leczonym morfiną, metadonem, ostrożnie u pacjentów z upośledzoną czynnością układu oddechowego Ciąża (kat. C).

Działania niepożądane. Depresja oddechowa. dysforia, omamy, dziwaczne sny- koszmary, lęk, depersonalizacja, częściej u osób starszych oraz otrzymujących duże dawki leku, zawroty głowy, senność, euforia, obfite pocenie się. Działa drażniąco na tkanki - mogą wystąpić zmiany włókniste w miejscach wstrzyknięć.

Interakcje. u pacjentów leczonych morfiną może znieść efekt przeciwbólowy i wywołać objawy zespołu abstynencji u osób otrzymujących duże dawki morfiny. Może działać synergicznie z innymi opioidami, np. fentanylem, powodując depresję oddychania. Nasila działanie barbituranów i innych leków działających depresyjnie na o.u.n.

Dawkowanie. Dorośli. Doustnie 50 mg co 4 h. s.c., i.m. ,i.v. 30 mg co 4 h. Max. działanie p/bólowe i depresyjne na oddychanie (tzw. efekt pułapowy) występuje po podaniu dawki 60 mg osobie o masie ciała 70 kg. Dzieci nie podawać p.o.

Antidota. Naloxon.

Preparaty:

FORTRAL, DOLAPENT, PENTAZOCINUM 0.03g/1 ml

FENTANYL

Działanie. Krótko działający syntetyczny lek opioidowy (30 min.). Agonista receptorów opioidowych. Działa silniej (przeciwbólowo 75-125-krotnie silniej niż morfina) i szybciej niż morfina co spowodowane jest łatwiejszym przenikaniem przez barierę krew-mózg. Podany dożylnie zaczyna działać po 30 s. Powtarzanie dawek lub ciągły wlew prowadzi do długotrwałej analgezji oraz depresja oddychania. Fentanyl wywiera stosunkowo słaby wpływ na układ krążenia, nawet w dużych dawkach, zapewnia zatem dobrą stabilizację układu krążenia, minimalne działa inotropowo ujemnie nie działa depresyjnie na m. sercowy. Nieznacznie wpływa na przepływ mózgowy. W dużych dawkach powoduje sen i niepamięć wsteczną i typowe dla opioidów zmniejszenie wrazliwości ośrodka oddechowego, nudności i wymioty.

Wskazania. Fentanyl jest stosowany podczas wprowadzenia do znieczulenia ogólnego oraz jako jego składnik i w neuroneptoanalgezji; w dużych dawkach jako jedyny środek w kardioanestezji. W dużych dawkach w ostrych bólach w leczeniu zamkniętym i w tłumienu oddechu u wentylowanych mechanicznie.

Przeciwwskazania. Nadwrażliwość na fentanyl, nie stosować w położnictwie do wydobycia płodu, gdy nie ma wentylacji mechanicznej w schorzeniach oddechowych, karmienie piersią

Działania niepożądane. Działanie depresyjne na układ oddechowy stanowi główny problem w okresie pooperacyjnym, gdyż efekt może być opóźniony do kilku godzin podwyższa ciśnienie w drogach żółciowych, może powodować bradykardię i sztywność mięśni, a także nudności i wymioty. Opisano reakcję anafilaktyczną na fentanyl. W dużych dawkach wywołuje niewielkąż sztywność mięśni kl.piersiowej co może utrudniać sztuczną wentylację

Interakcje. Nasila działanie innych środków działających depresyjnie na o.u.n. (ketaminy, barbiturany, benzodiazepiny, neuroleptyki, opioidy, anestetyki, alkohol).

Dawkowanie. wprowadzenie do znieczulenia dawka -150 µg/kg mc. i.v.(0,05-0,2mg). Dawka podtrzymująca wynosi 25-150 µg/kg mc./h w ciągłym wlewie dożylnym. U dzieci jako główny anestetyk jest stosowany w dawce 150-200 µg/kg mc., jako składnik znieczulenia złożonego - 1-3 µg/kg mc./min

Antidota. Nalokson.

Preparaty

FENTANYL 0,1 mg/2ml; 0,05/1ml

ALFENTANYL

Pochodna fentanylu o podobnym lecz 3-krotnie słabszym działaniu, nie wywiera również niepożądanego działania na ukł. krążenia

Stosuje się go w kardio- i neurochirurgi

Preparaty i dawkowanie:

RAPIFEN - i.v. - 12-20 цg/kg lub 10 min wlew 50-100 цg/kg

SUFENTANYL

Syntetyczny lek p/ból o 10-krotnie silniejszym działaniu z mniejszymi niepożądanymi działaniami.

Stosuje się go w anestezji oraz leczeniu bólów pooperacyjnych

Preparaty i dawkowanie:

SUFENTA- i.v. , i.m., 0,2-0,5 цg/kg

ANTIDOTA ŚRODKÓW NARKOTYCZNYCH

Naloxone

Działanie. Antagonista receptorów opioidów. Znosi depresyjne działanie na układ oddechowy, działanie zwężające źrenicę oraz przeciwbólowe opioidów. Działanie lecznicze naloksonu zależy od dawki i rodzaju opioidu oraz od czasu, jaki upłynął od jego podania. Po podaniu dożylnym działa po 0,5-2 min, a po podaniu domięśniowym lub podskórnym po 3 min. Przenika przez barierę krew-mózg i barierę łożyskową.

Nalokson odpowiednio dawkowany może znosić działania niepożądane morfiny, nie znosząc analgezji.

Nalokson i glukagon przeciwdziałają skurczowi zwieracza Oddiego.

Wskazania. Nalokson jest stosowany w leczeniu depresji oddechowej i zatruć spowodowanych opioidami.

Przeciwwskazania. Nadwrażliwość na nalokson. Ostrożnie stosować w poważnych schorzeniach sercowo-naczyniowych. Ciąża (kat. B). Stosować jedynie w razie zdecydowanej konieczności. Karmienie piersią. Stosować ostrożnie.

Działania niepożądane. Dreszcze, hiperwentylacja, nudności i wymioty, nadciśnienie tętnicze, arytmie serca, obrzęk płuc, drgawki.

Interakcje. Unikać jednoczesnego podawania opioidów ze względu na możliwość wystąpienia ostrego zatrucia.

Dawkowanie.

W leczeniu zatrucia opioidami, ściśle indywidualne, i.v., sporadycznie i.m., lub s.c. - dorosłym zwykle 0,4-2 mg, w razie konieczności dawki powtarza się co 2-3 min, aż do uzyskania poprawy klinicznej. Dzieciom w dawce początkowej 10 µg/kg mc.; jeśli jest konieczne, można ją zwiększyć do 100 µg/kg mc.

Zatrucie przewlekłe morfiną. U ludzi zażywających morfinę przez dłuższy czas wytwarza się nałóg, jest to narkomania morfinowa (morfinizm). Już po 7—10 dniach podawania morfiny może się pojawić głód morfinowy — najpierw psychiczny, później tkankowy. Chorzy zaczynają coraz bardziej pożądać euforycznych wrażeń pomorfinowych. Morfina staje się poza tym niezbędnym składnikiem przemiany materii narkomana. Prze­rwanie podawania morfiny powoduje wiele zaburzeń, tzw. objawów abstynencyjnych, jak wymioty, biegunka, pobudzenie psychiczne, zaburze­nia oddychania, niedomoga krążenia, co może być nawet przyczyną śmier­ci. Tkanki przyzwyczajają się do morfiny - stają się mniej wrażliwe na jej działanie i rozkładają ją szybciej. Do wywołania tego samego efektu prze­ciwbólowego i euforycznego potrzebne są coraz większe dawki morfiny, dochodzące nawet do grama i więcej dziennie.

Morfinizmowi ulegają najczęściej ludzie, którzy mają łatwy dostęp do morfiny, poza tym chorzy, u których stosowano morfinę przez dłuższy czas. Jednak stosowanie morfiny nie u wszystkich ludzi jednakowo łatwo prowadzi do morfinizmu - konieczna jest pewna konstytucjonalna skłonność. Łatwiej ulegają temu nałogowi ludzie nerwowi, niezrównoważeni, o słabej woli.

Chroniczne zatrucie morfiną prowadzi do ciężkich zaburzeń psychicz­nych, przy czym dochodzi przede wszystkim do zmian charakterologicz­nych - zaniku etyki, woli. Morfiniści stają się egocentryczni, kłamliwi, następuje zanik hamulców moralnych, zdolni są popełnić każde przestęp­stwo w celu zdobycia narkotyku (fałszowanie recept, kradzieże, szpiegos­two). Inteligencja i zdolność do pracy umysłowej pozostają przez długi czas nie upośledzone. Zainteresowania morfinisty są zwykle wyraźnie zawężone - niekiedy wszystko przesłania jego szaleńcze pożądanie narkotyku, pogoń za jego zdobyciem i obłędny stracił przed objawami abstynencji. Dołącza się do tego zmienność nastrojów - chwilowe podniecenie po zażyciu narkotyku (paradoksalna reakcja narkomana na morfinę) i następowe okresy depresji zabarwione wyrzutami sumienia i świadomości swego upadku.

Zatrucie chroniczne morfiną doprowadza do zaburzeń czynności i zwy­rodnień narządów wewnętrznych. Uporczywe zaparcie, przewlekły nieżyt błony śluzowej przewodu pokarmowego, zmniejszenie wydzielania soków trawiennych i w związku z tym brak łaknienia prowadzi do dużego wy­chudzenia. Dochodzi również do niemocy płciowej u mężczyzn i zaburzeń miesiączkowania oraz bezpłodności u kobiet. Zmniejsza się odporność na choroby zakaźne, wypadają włosy, skóra staje się sucha, blada i cienka.

Morfinizm prowadzi zwykle do krańcowego wyniszczenia fizycznego i poważnych zmian psychicznych. Wyłącza zatem dane jednostki ze spo­łeczeństwa i zmusza do opieki nad nimi. Każdy pracownik służby zdrowia, który ma dostęp do narkotyków i możność dysponowania nimi, powinien mieć pełna świadomość odpowiedzialności, jaka na nim ciąży. Lekkomyślne szafowanie morfina, próbowanie z cie­kawości niejednokrotnie wywołuje wręcz tragiczne skutki.

Leczenie odbywa się w zakładach zamkniętych i polega na stopniowym zmniejszaniu ilości podawanej morfiny, przy równoczesnym leczeniu ogól­nym i psychoterapii. Objawy abstynencji łagodzi się insulina, ACTH, glikokortykosteroidami, oraz lekami kojącymi i neuroleptycznymi, zwłaszcza pochodnymi fenotiazyny. Trzeba jednak zazna­czyć, że leczenie morfinizmu jest niesłychanie trudne. Wielu pozornie wyleczonych wraca ponownie do tego nałogu.

Działanie opium jest wynikiem działania wszystkich jego alkaloidów, głównie zaś morfiny i papaweryny. Ze względu na dużą zawartość morfiny (10%) opium działa silnie narkotycznie, przeciwbólowe, nasennie, przeciwkaszlowo; zmniejsza ponadto wrażliwość ośrodka oddechowego. Ze względu na zawartość papaweryny opium hamuje skurcze mięśni gładkich. Alkaloidy izochinolinowe przeciwdziałają poza tym w pewnym stopniu depresyjnemu działaniu morfiny na ośrodek oddechowy. We wszystkich rodzajach kolki opium działa skuteczniej aniżeli sama morfina i sama papaweryna. Szczególnie silne działanie wywiera opium na przewód po­karmowy -hamuje jego skurcze i wywołuje długotrwałe zaparcia.

---