Happy Landfill - budowane z sercem Bestii z południowych krain
Pierwsza scena filmu Behna Zeitlina przedstawia miasteczko Bathtub, w którym mieszka 6-letnia Hushpuppy. Dziewczynka chwali się, że mają największą ilość świąt. Po chwili przenosimy się w środek przyjęcia pełnego śpiewów, pochodów, alkoholu i fajerwerków. Wszyscy znają się i tworzą społeczność żyjącą w zbudowanych z resztek po powodzi domach. Sposób produkcji filmu pozwala stworzyć podobną wizję wspólnej pracy bliskich osób, które w zniszczonym Nowym Orleanie budują plan i cały film ze zgliszczy po huraganie.
Kolektyw Court 13, stworzony na studiach przez grupę przyjaciół, przeniósł się w zniszczoną przestrzeń Louisiany już w 2007 roku, aby stworzyć krótki film o próbie odzyskania bliskich zaginionych podczas huraganu. Zeitlin przed realizacją Glory at the sea (2008) pracował dla Jana Švankmajera lecz kolejne projekty w Europie sprawiły, że zapragnął tworzyć amerykańskie filmy. Poczucie przynależności do danego miejsca i pozostanie w nim, pomimo wielu przeciwności, jest w Bestiach z południowych krain gloryfikowane. Determinacja i korzystanie z dostępnych na miejscu materiałów wydaje się nie tylko charakteryzować sposób działania bohaterów, ale również ekipy produkującej film. Obsada została stworzona w większości z amatorów, a scenariusz dokładnie dopasowany do ich ekspresji. Bestie z południowych krain sprawiają wrażenie recyklingu dostępnych środków, które nie łączą się lecz nakładają na siebie. Utwór muzyczny „Elysian Fields” skomponowany dla Glory at the sea został ponownie wykorzystany w Bestiach z południowych krain, charakteryzując się natrętną patetycznością i nastawioną na wyciśnięcie łez melodyką, co sprawiło, że chętnie wykorzystano go w kampanii prezydenckiej Baracka Obamy. W Bestiach z południowych krain oglądamy również sceny oraz zabiegi narracyjne, przeniesione z krótkometrażowego filmu. Poczucie fragmentaryczności oraz wtórności nie przeszkadza jednak w oglądaniu dobrze skrojonej baśni.
Tworząc fabułę, Zeithlin wykorzystał sztukę swojej znajomej Lucy Alibar Juicy and Delicious, opowiadającą o chłopcu, którego ojciec umiera na raka. Dla dziecka jest to największa katastrofa, którą, jak huragan Kathrina, musi przetrwać. Powolny proces chylenia się ku przepaści zostaje pokazany w filmie jako temat tabu. Oglądamy w kolejnych scenach, jak dziewczynka patrzy na śpiącego Winka i sprawdza jakie postępy robi choroba. Ciemne i nabrzmiałe naczynia limfatyczne wyglądają jak przerażający pająk pożerający ojca. Wink nie pozwala mówić o chorobie ani okazywać strachu wobec niej. Sytuacja ojca i córki posłużyła jako metafora przywiązania do danego miejsca. Reżyser i dramatopisarka przeszczepili postaci i sytuacje z dramatu, na obszar, którego w czasie huraganu Kathrina większość osób nie opuściła pomimo zagrożenia. Aktorzy amatorzy czytając scenariusz wpływali na kształt dialogów. Choć pojawienie się Quvenzhané Wallis wpłynęło na decyzję o zmianie płci głównego bohatera, Hushpuppy pozostała chłopczycą, która próbuje być tak samo silna i wojownicza jak jej tata.
Zacznijmy od katastrofy
W filmie poznajemy świat, w którym kataklizm stał się swoistym punktem zerowym w dziejach miast. Znikają z mapy, a mieszkańcy zostają porzuceni lub sami rezygnują z ewakuacji. Nikt nie myśli o przyszłości - raczej istnieją w niekończącym się „tu i teraz”. Najważniejsza jest siła pozwalająca na przetrwanie - każdy musi nauczyć się zdobywać pożywienie i dbać o siebie. W Bestiach z południowych krain Wink (Dwight Henry) uczy córkę łowić ryby gołymi rękami oraz nie okazywać strachu. Konieczna jest rezygnacja z emocjonalności i wrażliwości. Najważniejsza jest walka z przeciwnościami. Świat ojca i córki balansuje między siłą a delikatnością, brutalnie wykorzenioną jako bezużyteczna w przetrwaniu. Wymyślone przez Hushpuppy prehistoryczne bestie Aurochs - bezwzględne, krwiożercze istoty - wydają się dziewczynce największym zagrożeniem. Hushpuppy, posiadająca niezwykłą wrażliwość na świat zewnętrzny oraz miłość do bliskich i Ziemi, staje z nimi do walki i wygrywa. Film Zeitlina jest baśnią, w której uczucia zwyciężają i pozwalają rodzinie osiągnąć harmonię między wrażliwością a siłą.
W Bestiach z południowych krain kataklizm to katharsis dla zatomizowanego, podzielonego społeczeństwa. W momencie utraty stabilizacji życiowej, ludzie organizują się we wspólnotę, rodzina staje się najwyższą wartością, celebrującą każdą wspólnie przeżytą chwilę. Hushpuppy na początku filmu opowiada, że miasteczko ma najwięcej świąt. Oglądamy więc pochód maszyn zbudowanych z odpadków, a całe Bathtub świętuje przy muzyce i fajerwerkach kolejny cudowny dzień - scena przypomina klip I Feel It All grupy Feist, wyreżyserowany przez Patricka Daughtersa, który stworzył estetykę teledysków najważniejszych nowojorskich artystów, określanych jako indie (np. Yeah Yeah Yeahs, Grizzly Bear, No Age). Rozmazane, dynamiczne ujęcia o ciepłej kolorystyce, na kilka sekund zatrzymują się na postaci, aby po chwili poruszająca kamera zmieniła je w smugę światła.
Identyczną scenę przyjęcia wydanego przez mieszkańców miasta rozbitków można obejrzeć we wcześniejszym, krótkometrażowym filmie Zeitlina, który opowiada o ofiarach huraganu budujących ze zniszczonych przedmiotów łódź, aby wyłowić swoich bliskich z krainy śmierci. Radość czerpana z każdej chwili jest efektem porzucenia dóbr, które powodowały samotność, apatię i rozbicie rodziny. Zeitlin tworzy folkową utopię w stylu Greenwich Village lat 50., uznawaną za część ruchu Beatników, w której wszyscy ludzie wspólnie tworzą legendy dla przyszłych pokoleń. Zniszczenie pokazywane przez Zeitlina nie oznacza więc degradacji i dezintegracji, ale jest powrotem do naturalnego sposobu życia w gromadzie. Bestie z południowych krain tworzą obraz silnego społeczeństwa-rodziny, potrafiącej przezwyciężyć śmierć, powódź, chorobę, głód, co wydaje się baśnią doskonałą, zwłaszcza dla Stanów Zjednoczonych w dobie kryzysu gospodarczego i niekończących się katastrof naturalnych.
Disney adaptuje patologię
Dla reżysera, wybór miejsca akcji wiąże się z podróżami w dzieciństwie do krainy, w której woda funkcjonuje jako siła organizująca życie mieszkańców. Magiczność miejsc oraz niezwykłość przestrzeni po huraganie sprawiła, że przestrzenie w filmie zdają się magiczne. Bestie z południowych krain przypominają sposób adaptowania baśni Andersena przez wytwórnię Walta Disney'a. W oryginalnej opowieści Mała Syrenka chodząc czuła przenikający ją ból stąpania po ostrzach noży, a na końcu nie tylko traciła księcia, ale i płaciła śmiercią za nieodwzajemnioną miłość. W wersji Disney'a wszystko zostaje przyprószone magią, śpiewem, tańcem i kończy się ślubem. W podobny sposób funkcjonują mieszkańcy Bathtub - w czasie huraganu „przepijają noc”, ale i tak wszystkim jest dane przeżyć. Najsmutniejszy okazuje się otrzeźwiający prysznic - gdy jeden z bohaterów wychodzi rano z domu i wpada do wody, odkrywając, że całe miasteczko zostało zalane.
Bohaterka filmu Zeitlina nie jest osamotniona w swoim fantazyjnym świecie. Cała wioska wspólnie tworzy opowieść, w której sami są rozbitkami, klanem dzielnie walczącym z przeciwnościami. Przypomina to opis kompanii radosnych alkoholików, z powieści Tortilla Flat Johna Steinbecka. Wszyscy istnieli tam jako dzielni bohaterowie kolejnych przygód, a kradzieże, gwałty, morderstwa były przedstawiane jako konieczne w krucjacie o prawdę, dobro i sprawiedliwość. W Bestiach z południowych krain zachowanie i działanie bohaterów także wydaje się zupełnie normalne i wytłumaczalne - wynika bowiem z trudnej sytuacji, biedy, i doświadczenia katastrofy. Reżyser - nie używając zabiegu groteski ani kontrapunktu jak Terry Gilliam w Krainie Traw (2005) lub Steinbeck w Tortilla Flat - przedstawia przesłodzony obraz, pozornie pozbawiony drugiego dna. Wszystko skoncentrowane jest na wywoływaniu emocji podniosłą muzyką, mającą pokazać jak silny jest duch mieszkańców Louisiany, nie odwołując się przy tym do prawdziwych historii i tworząc uniwersalną baśniową opowieść.
W pierwszej scenie Bestii z południowych krain słyszymy głos Hushpuppy opisującej swoje miasteczko oraz ludzi mieszkających w Bathtub. Dziewczynka opowiada, że miasteczko nie powinno istnieć a mieszkańcy mieli zostać przesiedleni, jednak sprzeciwili się temu. Nikt nie ma zamiaru opuścić zagrożonej przestrzeni, w której nie tylko stracił swój dobytek, ale również nie ma szans na stabilizację. Hushpuppy stwierdza, że kiedyś naukowcy usłyszą o niej i miasteczku. Zeitilin zbudował baśniową narrację, chwaloną paradoksalnie za autentyzm. Pokazał kataklizm jako rzeczywistość bezczasową - nowy początek, w którym kształtują się opowieści dla kolejnych pokoleń.
Budujemy autentyzm
Niewątpliwie za znęcanie się nad rodzeństwem, można by uznać pozostawienie własnej siostry w miejscu pohuraganowych zniszczeń i nakazanie jej stworzenia od podstaw całej wioski. Tak stało się w przypadku projektowania planu, którego autorem była siostra reżysera. Zamieszkała ona w zbudowanym przez siebie domu filmowej Hushpuppy, mającym sprawiać wrażenie pobojowiska. W rzeczywistości jednak, było to logicznie rozplanowane i wygodne lokum. Strategia Zeitlina pozwoliła na niezwykle drobiazgową budowę przestrzeni. Osobiste zaangażowanie każdej osoby tworzącej film pozwala na niezwykłe dopracowanie i mnogość pomysłów. Kolektywne tworzenie filmu skupia się na wykorzystaniu wszystkich dostępnych zasobów lokalizacji - od zastanych scenerii po osobiste historie mieszkańców. Każdy element w Bestiach z południowych krain został drobiazgowo przemyślany i dopasowany do indywidualnych potrzeb aktorów oraz planu, tworząc wrażenie autentyczności oraz naturalności gry. Recykling pomysłów, czyli np. ponowne wykorzystanie przez reżysera najciekawszych scen Glory at the sea i sprawdzonych zabiegów, sprawia, że ogląda się precyzję detali, podziwia przemyślane działania lecz nie postrzega się filmu jako spójnego dzieła. Bestie z południowych krain przypominają pokazywane w filmie konstrukcje - domy zbudowane z rozrzuconych i zniszczonych elementów. Sprawia to, że jak na śmietnisku, trudno jest odnaleźć inną logikę konstrukcji całości niż koncepcja rzucenia wszystkiego na jedną kupę.