TATRY:
1.Słowacja - Polska
Tatry to najwyższe wypiętrzenie Karpat; 75 km grzbiet główny
Gerlach 2655; Ławnica 2634; Rysy 2499- granica; Kasprowy Wierch 2291-całkowicie w polsce
2.Budowa geologiczna
-skały krystaliczne, które powstały w okresie karbonu jako intruzja magmowa, główny trzon tatr z granitów
-rzeźba jest zróżnicowana jest to krajobraz alpejski
-tatry wysokie (wsch) silnie przekształcone przez lodowiec
-tatry zach. łagodniejsze z formami krystalicznymi (Giewont), zalesione zbocza, liczne skały wapienne z jaskiniami (dolina Kościeliska jaskinia Śnieżna 814 m głęb)
3. sieć wodna
-dużo jezior, najw Mor Oko 50m głęb, Wlk Staw 79 głęb (3 w pol);
-wszystkie jez w Tatrach są pochodzenia lodowcowego
-wody: ubogie w plankton, mało ryb, duża przeźrocz;
-rzeki Tatrzańskie należą do dorzecza Dunajca
-powierzchniowe; woda zimna 10C
-Wywierzysko w dolinie Kościeliskiej-wydajne źródło krasowe 6000l/sek - najobfitsze wywierzysko Bystrej
-w tatrach wysokich większy spływ powierzchniowy, większa stromość stoków
-w tatrach ZACH. większe wsiąkanie, szczeliny skalne
-podziemne cieplice Autałówka +38C, Jaszczurówka +19C
*przeszłość geologiczna
4.klimat
-zmienność pogody, ciepła i pogodna jesień, obfite opady (1200- 1700), co 100 m temp. spada o 0,6C; długa,ostra zima(poł Paźdź do końc Kwietn); Lato krótkie,śr słonecz (Czerw do końc Sierp); najładniejsza jesień- ciepła, pogodna
Lipiec-najciepl; Luty-najchłod
-opady 1200-1700mm;Max-czer; Min-Wrześ
-śr temp 0,8C Kaspr Wierch
-wiatr- maj pn-wsch- silne i porywiste wiatry (68r-75m/s). halny- odp. Fenu pd 10 m/s
-widmo Brockenu- powstały przy niskim położeniu słońca nad Horyz podczas mgły lub chmur, tyłem do Słońca widzisz swój cień
-halo-świetlisty krąg wokół słońca lub ksieżyca, przejść chmury typu cirrus
5.fauna i flora
symbol tatr - kozica, świstaki, orzeł
-kozice, niedźwiedzie, świstaki, rysie, orzeł przednik
-1300 gat. (400 gór)
-endemity- gat. występujące w tylko jednym m-scu na kuli ziemskiej: ostróżka tatrzańska, modrzew polski, świetlik bezostny
-relikty- pozostałe gatunki dawnych epok klimatycznych, wierzba zielna, dębik ośmiopłatkowy
6. podział na piętra
-regiel dolny- 800-1200 m, las mieszany
-regiel górny 1200-1550, bory świerkowe
-kosodrzewina (subalpejskie) 1550- 1800, krzewy skarłow, rośl iglaste
-hale 1800- 2300, łąki wysokogórskie (endemity)
-turnie> 2300, mchy, porosty
7.znaczenie
-turystka
-sporty zimowe
WYŻYNA SANDOMIERSKA
1.Połozenie- jest częścią wyżyny Kielecko- Sandomierskiej, między Nidą a Kamienną, wzdłuż Wisły
-1140 km2
-wyżyna Kiel-Sand. składa się z w. Kieleckiej na PN i Sandomierskiej na PD, przez środek z pn-zach. na pd-wsch. biegną góry Świętokrzyskie zbudowane ze starych skał paleozoicznych
2.Budowa
-skały lessowe spod których wynurzające się łupki kambryjskie do wys. 60 m stanowią one odizolowane wzniesienia, nazwano je górami pieprzowymi. Duża część pieprzowych jest rezerwatem (skamieniałości, fauna i flora)
3.Lessy- powstały w okresie zlodowacenia bałtyckiego, kiedy w klimacie tundrowym wiatr przenosił pyły znad gór Świętokrzyskich. Najgrubsza miąższość w okolicach Sandomierza (30 m)
4.Sieć rzeczna- rzeki spływające z gór świętokrzyskich do Wisły płyną w głębokich wąwozach (Pokrzywianka, Czarna)
-wody deszczowe rozmywają less tworząc wąwozy, niektóre z nich są ścisłymi rezerwatami. Woda deszczowa wsiąkając w less powoduje jego rozmywanie od wew. jest to sufozja, w wyniku której teren się rozpada i powstają wymoki (zagłebienia)
5. Gleby- bardzo dobre stąd silnie rozwinięte rolnictwo 80% grunty orne, uprawiana pszenica, buraki cukrowe. Z roślinności naturalnej występują tu murawy stepowe z roślinnością sucholubną (100 mszk/km2)
GÓRY ŚWIĘTOKRZYSKIE - nazwane od św. Krzyża
1.Leżą w środkowej częsci wyżyny Kielecko- Sand., składają się z trzonu paleozoicznego i osłony mezozoicznej . Powstały w orogenezie Hercyńskiej, zbudowane z prekambru, staropaleozoicznych łupków ilastych i kwarcytów. Są wapienie, marmury, piaskowce i margle. Góry silnie zniszczone (zdenudowane) . Na pow. wyst osady polodowcowe. Pasma górskie biegną równolegle do siebie.
-Najwyższe to Łysogóry- Łysica 612, występuję tu gołoborza (rumowiska skalne z okresu lodowcowego- efekt wietrzenia mrozowego)
2.Śieć rzeczna- w dorzeczu Wisły, rzeki przecinają pas gór i tworzą doliny przełomowe. Rzeki przecinając te pasma, przechwyt wody II rzeki płynącej w drugiej dolinie- kaptaż rzeczny
3.Klimat- surowszy niż na nizinach, (1-2C) wyższe opady, krótszy okres wegetacji 1-3 tygodni
4.Roślinność- na roślinność wpływa rodzaj podłoża, mały wpływ wysokości; W górach dużo lasów liściastych - modrzew polski
bory, lasy bukowo- dębowe, jodły. Występują relikty z epoki lodowcowej, a lasy zniszczone przez hutnictwo. Środkowa cz. to Świętokrzyski Park Narodowy. W 2 wieku n.e. wytapiano rudę żelaza
NIZINA MAZOWIECKA
1.W dorzeczu Wisły, największa kraina jest niecką mezozoiczną wypełnioną osadami młodszymi. Niecka ma charakter artezyjski z wodami artezyjskimi (200m) wody oligoceńskie. Ukształtowana przez lodowiec środkowopolski i procesy denudacyjne po lodowcu co wystąpił. Środkową cz. zajmuje kotlina warszawska
Formy rzeźby
-wysoczyzny morenowe- wysoczyzna Błońska i Ciechanowska
-pradoliny
-sandry
-wydmy śródlądowe
-zabagnione niecki - obniżenie
-stożki napływowe i doliny rzeczne -leżą w głębokich obniżeniach -jarach
2.Klimat
-więcej cech kontynentalnych (wsch-b.Kontynentalny; na zach bardź Morski)
-mało opadów Legionów 420mm
-gleby słabe, bielicowe, w dolinach rzek mady
-największe obszary bagienne (bagna nad Biebrzą - Czerwone Bagno, B Ławki)
-b. słabe zalesienie - fragm danwych puszcz Kampinowsk, Kurpiowsk, Biała, Zielona, P. Kozielicka
-dobre gleby to czarne ziemie (wsch od W-wy)
-w okresie Holoceńskim wiatr utworzył wydmy w kotl W-wskiej, Kurpiowskiej
3.Sieć rzeczna
-ukł. promienisty
-różnice termiczne
-powierzchniowe-do środka krainy, zgodnie z nachyleniem
-podziemne-spływają warstwami przepuszczalnymi do środka niziny, efekt artezyjski i subartezyjski
POJEZIERZE SUWALSKIE
1.Jeden z najmniej przekształconych regionów. Fragment poj. Mazurskiego
Cechy charakt pojezierza:
- powst w wyniku działalności lądolodu skandynawskiego
-w rzeźbie wyróżniamy wzgórza i pagóry moren czołowych o dużych wysokościach względnych i stromych zboczach
-wysoczyzny moren dennych z zagłębieniami gdzie są jeziora, oczka wytopiskowe
-wąskie, głębokie rynny lodowcowe w których są jez. Sandrowe
-płaskie, rozległe równiny sandrowe
-liczne i zróżnicowane zagłębienia bezodpływowe
-cz. PN b. zróżnicowana pod względem wys. bezwzględnych
298-Wiżajny; 309- Szeskie Wzgórza
-cz. PD jest wyrównana są to pola sandrowe i rozległe tereny bagienne, PD część określ jest jako równina Augustowska. Na pograniczu tych jednostek leży Wigry- 73 głęb
2.Wody- większa cz. leży w dorzeczu Niemna, PD część w dorzeczu Wisły; rzeki mają duży spadek, płyną szybko, krótkie przez prawie 100 dni zlodzone (ustrój rzeczny); 300 jeź o pow>1ha; Hańcza 108,5m głęb i Wigry; jest dużo oczek wytopiskowych
3.Klimat- kontynentalny, długa zima(100dni), późno wiosna, wcześnie jesień,(brak przedWioś i przedZimia) śnieg leży długo, opady w okresie letnim, najkrószy okres wegetac w pol: 180-190dni, b. niska śr. roczna temp. 6C, duże amplitudy roczne 23C
4.Gleby-wykształciły się na osadach polodowcowych. Pn.- brunatne i zbielicowane na glinach morenowych.
Pd.- bielicowa, piaski, żwiry, gleby bagienne; występ gleby bagienne w zagłębień bezodpływowych
5.Roślinność- organiczna, słabe zalesienie; w PN częsci puszcza Romincka, na pd puszcza Augustowska. Dominuj gat to: Sosna, modrzew, brzoza, nie ma buku, modrzew rzadko.
-2 parki narodowe- Wigierski i Biebrzyński (na PD wkracza pszcza Knyszyńska)
-zielone płuca polski (b. dużo gat zwierząt, najczystszy obszar polski)
-park krajobrazowy-Suwalski
-b. dużo rezerwatów przyrody 5000km2 obszaru chronionego
6.Gospodarka- rolnictwo i rybactwo
ŻUŁAWY WIŚLANE
1.Najmłodsza kraina geograficzna, w delcie Wisły, w skład wchodzi Mierzeja Wiślana. Pow 2000km2, powstały w Holocenie, Wisła nanosiła materiał aż do zatoki Gdańskiej Najbardziej przekształcony region, na pn wykształciła się mierzeja
2.Sieć rzeczna b. gęsta- 3500 km kanałów, 11000 km rowów melioracyjnych, 600 km obwałowań
-Wisła dzieli się na dwa ramiona: lewe- Leniwka i prawe Nogat.
-Są cofki dlatego słone wody
-deficyt wody pitnej
3.Gleby
-85% to mady 1 i 2 klasa bonitacyjna
-wyst również bielice i gl. torfowe
-lasy łęgowe i łąki łęgowe na terenach nadrzecznych. Rosną drzewa które nie boją się wilgoci. Na PD wyst las Olchowy i wlk rezerwat przyrody.
4.Klimat- chłodne lato, łagodna zima, wpływ Bałtyku, silne wiatry, duża wilgotność powietrza, pokrywa śnieżna 60 dni
-w rzeźbie terenu wyst depresje -30% Żuław, Wieś Raczki -1,8 m koło jeziora Drużna. Ujście Wisły jest sztuczne przekopane w 1895r dziś Wisła uchodzi do Morza pod mscowością Świbną