MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI EKONOMICZNE
WYKŁAD - 14.04.2002
TEORIE ROZWOJU MIĘDZYNARODOWEGO PODZIAŁU PRACY W UJĘCIU HISTORYCZNYM.
STAROŻYTNOŚĆ - wtedy celem wojny było zdobycie towaru, dóbr.
Pierwszą teorią w starożytności była „Psychoza lęku przed brakiem towaru”. W społeczeństwie panowała totalna nędza, brakowało różnych dóbr. Jeśli była okazja zdobycia jakiegoś towaru, to robiło się to maksymalnie, gromadzono maksymalną ilość towarów. Była to mentalność człowieka biednego, obsesja lęku, że czegoś zabraknie. Cała starożytność handlowała w ten sposób, aby uzyskać maksymalny import, a oddać minimum. Zasada max importu. A min. Exportu. Receptą na sukces było słowo „rabunek” - zabrać, odebrać. Jeśli brakowało towaru, to szykowano wyprawę wojenną w celu zdobycia towaru, broni, żywności, czasami miało to charakter napadu zbrojnego w celu rabunku, a nie było to wojną. Rabunek jest kluczem w tej teorii.
ŚREDNIOWIECZE - ciemne mroki średniowiecza, wieki ubóstwa, kontynuacja zasad wojennych, ale panuje teoria wywodząca się z dominującej wtedy teorii - była to religijność chrześcijańska, wszystkie teorie wiązały się z teologią, nauką Chrystusa, teoria pokoju. Teoria św. Tomasza z Akwinu panowała w średniowieczu. Św. Tomasz z Akwinu był bardzo mądrym filozofem. Napisał książki, które są tłumaczone na różne języki świata, między innymi na polski. Zajmował się teoriami filozoficznymi w zakresie ekonomii i zwrócił uwagę na pewne zachowania ekonomiczne np. oszukanie swojego partnera w handlu, za grzeszne. Stworzył teorię zwaną „Dogmat słusznej ceny”. Stwierdził, że należy przestrzegać słusznej ceny, nie wolno sprzedawać powyżej tej ceny. Słuszna cena - była to cena, która wynikała z kosztu produkcji. Jest to tzw. Cena sprawiedliwa. Jeśli dany człowiek wytwarza towar w przeciągu miesiąca, to trzeba mu zapłacić czymś co też jest wykonane prze 1 człowieka prze 1 miesiąc, lub 30 ludzi w 1 dzień. Trzeba liczyć relacje między wykonanie towaru. Św. Tomasz zwalczał lichwiarstwo. Lichwę (pożyczkę pieniędzy na wysoki procent) uważał za grzech. Był pierwszym filozofem - ekonomistą, który zwrócił uwagę na sprawiedliwość i zachowania związane z nadużywaniem (kombinowaniem), spekulowaniem uważał za grzech.
POCZĄTEK CZASÓW NOWOŻYTNYCH, KONIEC 18, POCZĄTEK 19 WIEKU - istniała gospodarka, zaczęły powstawać manufaktury. Pierwszą teorią na przełomie tych wieków, która pojawiła się w kilku krajach - Anglia, Niemcy, Francja była doktryna merkantylizmu (teorie rynkowe). Miała ona na celu wskazanie na rolę handlu w gospodarce. Pojawiły się teorie, które mówiły, że „ląd żywi, a morze bogaci”. Jeżeli kraj chce być bogaty, to nie ma innego sposobu jak handel. Stwierdzono, że bogactwo narodu polega na wymianie gospodarczej. Pierwsza zasada tej teorii - bilans wyrażony musi być dodatni i kluczem do bogactwa jest gromadzenie skarbu (złoto, srebro, monety, drogie kamienie, biżuteria, porcelana, jedwab). Te wszystkie działania handlowe polegały na gromadzeniu bogactwa. Potem pojawiła się teoria i nazwisko A. Smith. Sformułował teorię, że źródłem korzyści narodu jest fakt występowania różnic w bezwzględnych kosztach wytwarzania między krajami. Można zmierzyć wartość każdego produktu kosztami pracy, jaka jest włożona w ten produkt. Korzyści osiąga ten, który robi to taniej. Np. jeżeli A produkuje produkt X, a B produkt Y, to nie znaczy, że oni produkują tylko ten produkt, ale jeśli A produkuje X taniej, albo B produkuje Y taniej, to obydwa kraje muszą wybrać ten produkt, który produkują najtaniej i powinni się tym produktem wymienić. Wtedy dwa kraje osiągną korzyść, np. Wielka Brytania - owoce (sukno), a USA - stal. Kraj wtedy rozsądnie gospodaruje (Teorie kosztów bezwzględnych).
RICARDO 1817r - kontynuował sposób myślenia Smitha i powiedział, że jego recepta jest podstawą, ale sformułował teorię kosztów komparatywnych (porównawczych) - trzeb porównać koszty względne produktów przy wymianie i każdy kraj powinien produkować to co produkuje najtaniej. Wynika to z porównania. Najtańszy produkt przeznacza się na export. Tworzy się nadwyżki najtaniej wyprodukowanych towarów i sprzedaje się je.
A. Marshall 1919r - zgadzał się z poprzednimi teoriami, stworzył on pojęcie „koszyka podstawowych, reprezentatywnych towarów”. Dla każdego kraju można stworzyć taki koszyk i wypromować je na rynkach światowych, jako najbardziej nadające się do handlu. Koszyk podstawowych produktów może tworzyć podstawową masę towarową, która stanowi o gospodarce danego kraju, np. Polska to: szynka, bekon - to już inne kraje znały. Koszyk jest podstawą bogactwa kraju.
V. Pareto - jego zasługą było to, że po raz pierwszy zwrócił uwagę na popyt i podaż (opierał się na wcześniejszych teoriach). Stwierdził, że na całym świecie istnieje powiązanie popytu i podaży między krajami. Porównywanie popytu i podaży jest źródłem korzyści. Sformułował teorię „system ogólnej równowagi”. Polegał na tym, że popyt i podaż mają tendencję do wyrównywania się z upływem czasu. Istnieje równowaga między popytem a podażą, nie może bez przerwy trwać ten sam popyt i ta sama podaż. Trzeba badać popyt i podaż w różnych obszarach i zmieniać strategię, nie można tej samej naukowej koncepcji realizować bez końca. Bogactwo narodu trzeba budować, szukając nowych produktów i rynków zbytu oraz obserwować co się dzieje na rynkach światowych.
Naberler - stwierdził, że istnieje teoria obfitości zasobów. Uzasadnił, że czasem jest konieczność zrezygnowania z produkcji A, aby zwiększyć produkcję B, albo zrezygnować z B i przestawić się na produkcję C i przyczyną tego jest pogłębianie się specjalizacji międzynarodowej. Kraj powinien specjalizować się w takich dziedzinach, gdzie jego koszty są najmniejsze. Powiedział, że można produkować towary: liczyć krzywe substytucji i transformacji dla każdego towaru, uwzględnić koszty i wtedy dopiero podjąć decyzję co się opłaca, a co nie.
WSPÓŁCZESNOŚĆ (LATA 60, 70 XX WIEKU)
Teorie neotechnologiczne - neotechnologia zaczęła dominować w nauce. Teorie neotechnologiczne: * „korzyści skali” - można czegoś wyprodukować w wielkiej skali i te produkty stają się coraz tańsze, przy każdej następnej jednostce nasze koszty spadają. Teorie neotechnologiczne dotyczą malejących kosztów produkcji i maksymalizacji zysku ze sprzedaży. Jak długo mamy popyt, tak długo nasze korzyści rosną.
Teorie popytowo - podażowe - wiążą się z postępem marketingu. Chodzi o to aby badać strukturę popytu i dostosowywać się do niej. Wg tych teorii opłaca się sprzedawać produkt, który jest na naszym rynku i sprzedawać produkt, który jest na innym rynku. Powinno w tej chwili pojawić się zapotrzebowanie na różnorodność produktu, lepiej zaspokojony potrzeby klientów, stwarzamy mu szerszą ofertę. Opłacalny jest jednocześnie import i export tych samych towarów. Poprzez powiększanie oferty handlowej zyskuje się przychody coraz większe.
HANDEL MIĘDZYNARODOWY A WZROST GOSPODARCZY
W handlu występują dobra i usługi. Światowy handel usługami rozwinął się później.
USŁUGI KOMPLEMENTARNE (uzupełniające) - transport, ubezpieczenia - usługa komplementarna do towaru;
USŁUG CZYNNIKÓW PRZEPŁYWU PRODUKCJI - usługa bankowa, usługa kapitałowa, kapitał możemy wypożyczać, zarobić na nim, usługa zarabiania na kapitale;
USŁUGA Z PRZEMIESZCZANIEM NA RYNKU - transfer pracy;
Handel jest to narzędzie transformacji struktury dochodu narodowego. Przy pomocy handlu możemy zmienić dochód narodowy, możemy również dostosować go do potrzeb kraju. Jeżeli w kraju zaistnieje jakaś potrzeba, to możemy ją zaspokoić poprzez handel. Przy pomocy handlu możemy zwiększyć asortyment naszej konsumpcji. Bez handlu występują zaburzenia na rynku produkcji, zaburzenia w inwestycjach, kryzysy, nadpodaż towarów i brak rynków na których można by to było sprzedać. Nie może pojawić się taka klęska urodzaju, jest to błąd w ekonomii. Handel powinien być tak przygotowany, aby zapobiec takim klęskom urodzaju.
REDYSTRYBUCJA (podział) - dochód narodowy dzieli się na akumulację i konsumpcję. Handel pozwala zmieniać proporcję pomiędzy akumulacją i konsumpcją. Handel umożliwia nam inwestycje, dzięki nim więcej oszczędzamy.
Dzięki handlowi możemy zmienić strukturę importu i możemy nastawić się na import inwestycyjny. Mieć import takich produktów, które pozwolą rozwinąć naszą produkcję np. import, maszyn, technologii. Dzięki handlowi możemy rozwinąć import, który podnosi nasz standard życia, gdyż import pozwala nam wybierać dobra i usługi, które nie były dla nas dostępne np. sprowadzanie owoców cytrusowych, win francuskich, butów włoskich. Jeżeli kraj na pierwszym miejscu stawia zaspokojenie potrzeb poprzez import, a na drugim miejscu import inwestycyjny to dochodzi do załamania gospodarki.
Export powoduje zjawisko stałego dysponowania pewnymi towarami, idzie za tym strategia przedsiębiorstw, które są też nastawione na zaspokojenie popytu w innym kraju, są to przedsiębiorstwa exportowe, mają zabezpieczonego konsumenta, odbiorcę.
Są kraje nastawione na gospodarkę zamkniętą (działanie wewnątrz kraju). W takiej gospodarce na pierwszym miejscu stoi zaspokojenie własnej konsumpcji, wydatki rządowe, budżetowe i inwestycje idą w kierunku zaspokojenia tych 3 sfer. Kraje takie skazane są na permanentne ubóstwo.
W gospodarce otwartej nie myśli się w kategoriach własnych konsumentów, wydatków, tylko myśli się w kategoriach priorytetowych, czyli export i import. Gospodarka otwarta jest gospodarką gdzie na pierwszym miejscu stawia się handel. Wtedy zaspokaja się konsumenta i jego potrzeby. Im większa przewaga exportu nad importem, tym większe korzyści. Jeżeli nawet jest przewaga importu nad exportem, ale jest to import inwestycyjny, to też jest dynamiczna gospodarka otwarta.
Handel jako zjawisko ma wpływ na kształtowanie się popytu globalnego. Handel zawsze zwiększa popyt i w ten sposób polepsza sytuację kraju. Dzięki handlowi kreuje się popyt na nowe produkty np. pampersy.
Export zwiększa popyt na towary i usługi ze strony zagranicy. Nadwyżka exportu nad importem podnosi wartość dochodu narodowego.
Teorie handlu zagranicznego (mówią o jego znaczeniu);
Mnożnik inwestycyjny;
Mnożnik exportowy;
Supermnożnik;
Ad. 1 Mnożnik inwestycyjny - teoria, która ma pokazać w jaki sposób handel zagraniczny wpływa na rozwój regionu, rozwój gospodarczy. Mnożnik ten to impuls - trzeba na przykład wprowadzić jakąś inwestycję w tym regionie np. wziąć kredyt i wybudować w tym regionie fabrykę, aby polepszyć sytuację tych mieszkańców. Trzeba zainwestować w jakiś obiekt. Ten impuls polega na tym, że jest to mnożnik, a nie zwrot nakładu, np. pożyczka 1 mln $, a zwrot to kilka min $. Mnożnik inwestycyjny polega na tym, że ludzie zaczynają zarabiać, stają się konsumentami i zaczynają pojawiać się potrzeby, a z nimi sfera usług konsumpcyjnych druga sfera ludzi, którzy wtórnie zarabiają dzięki tym ludziom np. restauracje, dyskoteki, bary, fitness kluby, solaria, usługi, których wcześniej nie było. Sfera konsumpcyjna zaczyna się rozwijać, dochodzi do rozwoju gospodarczego, powstaje mnożnik, dochód najpierw jest konsumowany, później powstają inwestycje.
Ad. 2 Impulsem jest tu uruchomienie exportu z tego regionu, co pozwala na osiąganie dochodów (np. export malin). Impuls ten wtedy też przyczynia się do rozwoju gospodarczego. Impuls ten trwa, ale nie jest wieczny, działa przez określony czas, powoduje pierwsze ożywienie, aby ożywienie to mogło trwać muszą istnieć dwa te impulsy (1+2).
Błędem jest, jeżeli ktoś zakłada, że będzie to funkcjonowało wiecznie, to trwa tylko przez jakiś czas. Mnożnik powoli wygasa, maleje, trzeba wprowadzać kolejne impulsy i starać się pracować nad wydłużeniem jego działania. Jeżeli w tym regionie pojawia się grupa, która zaczyna oszczędzać i własne oszczędności są w tym regionie zainwestowane, mamy wtedy do czynienia z supermnożnikiem.
Ad. 3 Inwestycje tych ludzi procentują, rozrastają się.
W takim regionie powinno rozwijać się politykę zdecydowanie pro-inwestycyjną (zdobywanie środków na inwestycje, kredytowanie, wspieranie inwestycji) i pro - exportowa (nastawiona na szukanie szans exportowych dla wyprodukowanych towarów). Jeżeli tak konsekwentnie będziemy działać w biednym kraju, to wtedy osiągniemy korzyści.
Inwestycje konsumpcyjne są zwane pobudzonymi, gdyż bez tego impulsu by ich nie było. Aby mnożniki zadziałały, w kraju powinno się ograniczać import towarów i usług konsumpcyjnych. Import nie pozwoli zaistnieć mnożnikowi. Musimy dać pierwszeństwo własnym produktom, żeby skierować popyt na dobra krajowe i ograniczyć import.
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
1
1