17. Układ pokarmowy I
Przewód pokarmowy:
-jama ustna z językiem i zębami
-jama gardłowa
-przełyk
-żołądek
-j. cienkie
-j. grube
Gruczoły p. pokarmowego (gruczoły ślinowe, wątroba, trzustka)
Jama ustna
wysłana błoną śluzową w skład której wchodzą:
-nabłonek
-blaszka właściwa błony śluzowej (tkanka łączna właściwa)
-na podniebieniu miękkim i na wewnętrznej powierzchni policzków- błona podśluzowa
- w błonie śluzowej właściwej i bł.podśluzowej (wyjątek podniebienie twarde i dziąsła)- cz.wydzielnicz i przewody odprowadzające gruczołów śluzowych, surowiczych i mieszanych śluzowo-surowiczych
-okolice biorące udział w żuciu pokarmu (PODNIEBIENIE TWARDE, CZĘŚCIOWO DZIĄSŁA, BRODAWKI NITKOWATE-przednio-środkowa powierzchnia języka)-nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący
-pozostała część j. ustnej- nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący
DZIĄSŁO
-błona śluzowa pokrywająca przestrzenie międzyzębowe i otaczająca szyjkę zęba
-pokryte jest nabłonkiem wielowarst. płaskim rogowaciejącym, pod którym jest blaszka właściwa bł. śluzowej
-w blaszce właściwej:
limfocyty, makrofagi i komórki plazmatyczne
włókna oksytalanowe, wiązki włókien kolagenowych
WARGA
Fałd skórno-mięśniowy ściany jamy ustnej pokryty:
-skórą owłosioną od strony zewnętrznej
-błoną śluzową od strony wewnętrznej
Czerwień wargi pokryta skórą nieowłosioną znajduje się miedzy
-skórą
-błoną śluzową
Środkową część wargi zajmuje mięsień szkieletowy okrężny ust
Naskórek czerwieni:
-cienka warstwa zrogowaciała
-gruba warstwa jasna
-brodawki skóry właściwej są wysokie i dobrze unaczynione (stąd czerwona barwa ust)
JĘZYK
składa się z:
trzonu mięśniowo-łącznotkankowego (przednie 2/3)
nasady (tylna 1/3)
pokryty jest od górnej powierzchni bł. śluzową tworzącą brodawki,
boczna i dolna powierzchnia pokryta jest błoną śluzową- wielowarstwowy nabłonek płaski nierogowaciejący
w śluzówce górnej powierzchni nasady języka znajdują się skupiska tkanki limfoidalnej tworzące migdałek językowy (grudki chłonne i rozproszona tkanka limfoidalna)
Brodawki języka:
-brodawki nitkowate
-brodawki grzybowate
-brodawki okolone
-brodawki liściaste
brodawki nitkowate
-stożkowatego kształtu uwypuklenia blaszki właściwej błony śluzowej
-najliczniejsze spośród brodawek- ok.90% wszystkich brodawek
-pokryte wielowarstwowym nabłonkiem płaskim rogowaciejącym
-posiadają liczne receptory dotyku
brodawki grzybowate
-pokryte wielowarstwowym nabłonkiem płaskim nierogowaciejącym
-zajmują tylno-górną powierzchnię języka
-w ścianach bocznych posiadają kubki smakowe
brodawki okolone
-pokryte wielowarstwowym nabłonkiem płaskim nierogowaciejącym
-położone w jednym szeregu (układają się w kształt litery V), wzdłuż bruzdy granicznej języka
-7-12 brodawek, średnica do 3mm
-w ścianie bocznej, w nabłonku znajdują się liczne kubki smakowe
-w dnie rowków brodawek występują ujścia gruczołów surowiczych (gruczoły Ebnera)
brodawki liściaste
-pokryte wielowarstwowym nabłonkiem płaskim, który czasami posiada cienką warstwę rogową
-występują w górno-bocznej, tylnej powierzchni języka tworząc szeregi
-w nabłonku znajdują się kubki smakowe
Kubki smakowe
-jasne beczułkowate zgrupowanie komórek jest ich od 2000-5000 (nawet 10tys)
-każdy skupia 50-150 receptorów
-komórki receptorowe mają na biegunach szczytowych mikrokosmki, występują również komórki podporowe i podstawne
-smak słodki i słony rozpoznają brodawki koniuszka języka, kwaśny -brodawki na brzegach języka, gorzki-podstawa języka
-smak umami (z jap. pyszny) - przyjemny smak L-aminokwasów kwas glutaminowy)
Tkanka mięśniowa języka
-komórki mięśniowe języka są komórkami mięsni poprzecznie prązkowanych, szkieletowych
-miedzy komórkami mięśniowymi występuje tkanka łączna właściwa luźna sródmięsnej i omięsnej oraz części wydzielnicze gruczołów Ebnera
- mięśnie układają się w 3 kierunkach: podłużnym, poprzecznym i dolno grzbietowym
GARDŁO
-miejsce krzyżowania się przewodu pokarmowego z układem oddechowym
-składa się z części nosowej, ustnej i krtaniowej
-ściana gardła posiada cztery warstwy: bł. śluzową, podśluzową, mięśniową i błonę zewnętrzną (włóknistą)
-w okolicy gardła stykającej się z pokarmem: nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący
-w części nosowej: nabłonek wielorzędowy urzęsiony
-w strefie przejściowej: wielowarstwowy walcowaty
-bł. śluzowa zawiera nieliczne gruczoły śluzowo-surowicze
ŚLINIANKI
-1 przyuszna (surowicza)
-2 podżuchwowa (surowiczo-śluzowa)
-3 podjęzykowa (śluzowo-surowicza)
GRUCZOŁ ŚLINOWY PRZYUSZNY
-otoczony torebką łącznotkankową, której odnogi wnikają w głąb narządu dzieląc go na płaty i płaciki
-miąższ posiada części wydzielnicze i przewody wyprowadzające
-podstawową jednostką wydzielniczą gruczołu jest pęcherzyk zbudowany z komórek surowiczych
-pęcherzyki stanowią 90% masy narządu, a 10% stanowią przewody wyprowadzające i zrąb
GRUCZOŁ ŚLINOWY PODŻUCHWOWY
-wydzielanie mieszane: surowiczo-śluzowe
-80%- komórki surowicze, 5%- komórki śluzowe, 15%- zrąb i przewody wyprowadzające
części wydzielnicze:pęcherzyki i cewki
cewki zbudowane z kom.śluzowych
-pęcherzyki z kom.surowiczych
-wydzielina przepływa do wstawek i przewodów prążkowanych, następnie do duzych przewodów wspólnych (Whartona)- ujście za dolnymi siekaczami
GRUCZOŁ ŚLUZOWY PODJĘZYKOWY
-wydzielanie mieszane: śluzowo-surowicze
-60% - komórki śluzowe, 30%- komórki surowicze, 10%- zrąb i przewody wyprowadzające
-część wydzielniczą stanowią cewki zbudowane z kom.śluzowych i surowiczych, układające się w półksiężyce surowicze (Gianuzziego)
PRZEŁYK
-przewód o długości ok. 25cm i średnicy 2-3cm
-łączy gardło z częścią wpustową żołądka
-ściana ma typową dla przewodu pokarmowego czterowarstwową budowę (błona śluzowa, podśluzowa, mięśniowa i przydanka)
- światło wysłane jest wielowarstwowym nabłonkiem płaskim, nierogowaciejącym
-blaszka właściwa błony śluzowej przełyku zbudowana jest z tkanki łącznej właściwej-nieliczne grudki limfatyczne
-pod błoną śluzową znajduje się blaszka mięśniowa błony śluzowej-kilka warstw miocytów gładkich
-błona podśluzowa-tkanka łączna właściwa z licznymi włóknami kolagenowymi i sprężystymi
-błona mięśniowa złożona jest z wewnętrznej warstwy okrężnej i zewnętrznej podłużnej
-przydanka- tkanka łączna właściwa (łączy przełyk z otoczeniem)