20. Układ oddechowy
Część I (przewodząca)
- jamy nosowe
- zatoki przynosowe
-gardło
- krtań
- tchawica
- drzewo oskrzelowe (oskrzela główne, płatowe, segmentowe, oskrzeliki końcowe, oddechowe)
Część II (oddechowa - właściwy miąższ płuc)
- oskrzeliki oddechowe
- przewody pęcherzykowe
- pęcherzyki płucne
Drogi oddechowe uczestniczą w:
Transporcie gazów
Oczyszczaniu z zanieczyszczen pyłowych
Ogrzewaniu i nawilżaniu (aklimatyzacji)
Zapobiegają wnikaniu antygenów
Pęcherzyki płuce uczestniczą w:
Wymianie gazowej
Jama nosowa
przedsionek nosa
jama nosowa właściwa
okolica oddechowa
okolica węchowa
Przedsionek nosa:
- pokryty jest skórą (z włosami)
- włosy pełnią rolę filtra (zatrzymują zanieczyszczenia)
- nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący
część oddechowa - błona śluzowa (nabłonek wielorzędowy migawkowy), błona podstawna, blaszka właściwa zbudowana z tkanki łącznej, gruczołów śluzowo-surowiczych i naczyń.
część węchowa - górna część jamy nosowej (3cm2), pokryta nabłonkiem wielorzędowym (komórki węchowe, komórki podporowe, podstawne).
Jama nosowa właściwa:
Okolica oddechowa jamy nosowej, pokryta błoną śluzową (z nabłonkiem wielorzędowym urzęsionym):
- zwilżana wydzieliną gruczołów śluzowych (śluz zlepia zanieczyszczenia)
- silnie unaczyniona, zawiera żylne sploty jamiste - przypominające ciała jamiste prącia (krew płynie od tyłu ku przodowi - odwrotnie do ruchu powietrza) - ogrzanie powietrza
- pęcznienie ściany jamy nosowej występuje na przemian w obu częściach jamy nosowej co ok. 30 minut.
- błona śluzowa zawiera gruczoły cewkowo-pęcherzykowe wytwarzające ok. 1 litra wydzieliny na dobę.
- śluz oczyszcza powietrze z gazów rozpuszczalnych w wodzie - formaldehyd, amoniak, dwutlenek siarki
- blaszka właściwa błony śluzowej leży bezpośrednio na ochrzęstnej lub okostnej, brak błony podśluzowej!
Jama nosowa - okolica węchowa
zlokalizowana w szczytach jam nosowych
łącznie zajmuje ok. 6 cm2
pokryta nabłonkiem wielorzędowym urzęsionym, znacznie wyższym niż w okolicy oddechowej
rzęski komórek węchowych nie mają zdolności ruchu.
Nabłonek węchowy - budowa:
rzęski węchowe
jądro komórki węchowej
neuryt komórki węchowej
nić węchowa
komórka podporowa
pęcherzyk wechowy
Budowa komórek podporowych:
wysokie
mają pigment brunatnożółty podobny do lipofuscyny
rozszerzone w części szczytowej
pokryte mikrokosmkami
Budowa komórek podstawnych:
kształt stożkowaty
niezróżnicowane
mają zdolność różnicowania w komórki podporowe
Budowa komórek węchowych:
wysokie
dwubiegunowe neurony
dendryty skierowane do powierzchni nabłonka
neuryty skierowane do OUN
dendryt tworzy na powierzchni pęcherzyk węchowy
na powierzchni pęcherzyka 6-10 rzęsek węchowych (receptory węchowe)
Błona węchowa:
błona śluzowa okolicy węchowej zawiera gruczoły cewkowo-pęcherzykowe
Wytwarzają one wydzielinę w sposób ciągły
Wydzielina gruczołów:
- rozpuszcza wdychane substancje zapachowe i umożliwia dotarcie ich do rzęsek węchowych
- oczyszcza powierzchnię nabłonka, powodując stałą gotowość do odbioru bodźców.
KOMÓRKI NABŁONKA DRÓG ODDECHOWYCH
komórki z migawkami
kom. kubkowa
kom. z brzeżkiem szczoteczkowym
kom. dokrewna
kom. podstawna (niezróżnicowana)
Rzęski uderzają ok. 20razy/min i przesuwają śluz o 2,5cm/min.
TCHAWICA
długość ok.12 cm
średnica ok.1,5 cm
w błonie podśluzowej występuje 20 półpierścieni chrzęstnych (chrząstka szklista).
Nabłonek tchawicy zawiera komórki:
urzęsione (zawierają ok. 250 rzęsek)
kubkowe
szczoteczkowe - niedojrzałe i dojrzałe
podstawne
ziarniste (komórki APUD regulujące czynności sekrecyjne komórek kubkowych oraz gruczołów błony śluzowej).
Oskrzeliki
ściana nie zawiera chrząstki i gruczołów, utworzona z tkanki łącznej i mięśni gładkich
światło pokrywa nabłonek jednowarstwowy walcowaty zbudowany z 4 typów komórek
- kom. migawkowych (rzęsatych)
- kom. z mikrokosmkami
- kom. oskrzelikowych (Clary) - ochrona przed karcynogenami, rozedmą, produkcja i usuwanie surfaktanku
- kom. ziarnistych
ostatnie oskrzeliki przechodzą w o. oddechowe, które przechodzą w pęcherzyki płucne, tworząc gronko płucne.
Nabłonek płucny:
Pneumocyty I typu:
stanowią 95% wyściółki pęcherzyków (ale to nie znaczy, że jest ich najwięcej. Tworzą po prostu bardzo dużą powierzchnię, a ich udział jest poniżej 50%. Najliczniejszymi komórkami są pneumocyty typu II)
silnie spłaszczone komórki
uczestniczą w wymianie gazowej
Pnemumocyty II typu:
kształt zbliżony do sześcianu
cytoplazma bogata w organelle
wytwarzają surfaktant - czynnik powierzchniowy
Pneumocyty III typu:
występują nielicznie
mają dobrze rozwinięte mitochondria i aparat Golgiego
zawierają glikogen
pełnią funkcję chemoreceptorów
Bariera powietrze-krew:
Warstwy:
surfaktant
pneumocyt I typu
błona podstawna (wspólna)
śródbłonek naczynia włosowatego
Pneumocyty
typ I - 90% powierzchni, 40%komórek
typ II - 5-10% powierzchni, 60% komórek
typ III - b. rzadkie, prawdopodobnie chemoreceptory
Makrofagi płucne:
występują w przegrodach międzypęcherzykowych płuc, wewnątrz nabłonka płucnego, na powierzchni pęcherzyków
posiadają na powierzchni wypustki (psudopodia)
fagocytują ciała obce
biorą udział w odpowiedzi immunologicznej
rodzaje makrofagów: komórki pyłowe (zawierają zanieczyszczenia), komórki wad serca (zawierają erytrocyty)
Opłucna:
błona surowicza pokrywająca płuca
utworzona z 2 blaszek
opłucna płucna - pokrywa bezpośrednio miąższ płuc
opłucna ścienna - pokrywa powierzchnię klatki piersiowej
zbudowane z tkanki łącznej włóknistej, pokryte nabłonkiem jednowarstwowym płaskim.
Jama opłucnej nie ma światła, zawiera niewielką ilość płynu surowiczego