Największym i najcięższym pojazdem niemieckich wojsk pancernych użytym bojowo w czasie II wojny światowej było działo samobieżne 12,8 cm Pak 44 SdKfz 186 Panzerjäger Tiger Ausf. B, nazywane zgodnie z rozkazem Adolfa Hitlera z 26 lutego 1945 roku, Jagdtiger. Produkowane w ostatnich miesiącach wojny Jagdtigery nie odegrały już takiej roli w działaniach bojowych jak Tygrysy czy Pantery. Działa samobieżne Jagdtiger choć nie użyte na duża skalę, były jednak groźną bronią zdolną zniszczyć każdy aliancki pojazd pancerny, w tym sowieckie ciężkie działa samobieżne typu ISU-122, ISU-152 oraz czołgi IS-2.   Powstanie działa samobieżnego Jagdtiger było, podobnie jak skonstruowanie innych pojazdów tego typu, wynikiem wprowadzenia do jednostek odpowiedniego typu czołgu, który posłużył do przebudowy na działo samobieżne. W tym przypadku takim pojazdem był czołg Tiger II, czyli tzw. König Tiger, będący rozwinięciem sławnego czołgu ciężkiego PzKpfw VI Sd Kfz 181 Tiger.     Na decyzję o podjęciu produkcji ciężkiego działa samobieżnego miał wpływ sukces innego wzoru uzbrojenia działa samobieżnego Elefant-Ferdinand i wprowadzenie do uzbrojenia przez armię sowiecką ciężkich dział SU-152 i ISU-122/152. Podobnie jak konstrukcje sowieckie ich niemiecki odpowiednik miał być uzbrojony w armatę większego kalibru niż czołg, który stanowił podstawę do opracowania konstrukcji - odpowiednio 88 mm i 128 mm (konstrukcje sowieckie 85/122 mm i 122/152 mm).     Prace konstrukcyjne nad działem samobieżnym typu Jagdtiger zostały rozpoczęte już na początku 1943 roku. Waffen Amt opracował bardzo szczegółowe wytyczne techniczno-taktyczne określające parametry nowego pojazdu. W przeciwieństwie do wcześniej stosowanej praktyki nie przeprowadzono konkursu ofert i nie polecono budowy wielu prototypów, lecz już 22 lutego 1943 roku WaPruf4a (artyleryjski) polecił zakładom Krupp w Essen opracowanie odpowiedniej lawety do zabudowania armaty 12,8 cm Pak 80 kalibru 128 mm.     Opracowanie konstrukcji nadbudowy i innych elementów działa samobieżnego powierzono producentowi czołgów Tiger i König Tiger zakładom Henschel w Kassel.12 kwietnia 1943 roku firma Henschel przedstawiła zakres koniecznych zmian technicznych. Najpoważniejszą było przedłużenie o 300 mm wanny kadłuba pojazdu. Opancerzenie pojazdu miało wynosić do 200 mm (pancerz czołowy nadbudowy). W kwietniu 1943 roku zakłady Henschel rozpoczęły budowę drewnianej makiety w skali 1:1.     W toku opracowywania nowego typu wozu bojowego dążono do dokonania koniecznych modyfikacji podzespołów wynikających m.in. z powiększonej masy pojazdu. Zamierzano też poprawić układ chłodzenia silnika. Pełno wymiarowa drewniana makieta pojazdu była prezentowana Führerowi na poligonie w Arys (Orzysz) 20 października 1943 roku. Razem z prototypem Jagdtigera były pokazane inne pojazdy wojskowe m.in. włoski czołg średni typu P 40, makieta działa samobieżnego Jagdpanther i Jagdpanzer IV L/70.     W okresie od grudnia 1943 roku do lutego 1944 roku zostały wykonane dwa prototypy. Producentem prototypów były zakłady Steyer-Daimler-Puch Werk Nibelungen w Saint Valentin w Austrii, które miały także podjąć seryjnš produkcję tego pojazdu. W tym czasie fabryka w St. Valentin prowadziła wielkoseryjną produkcję czołgów PzKpfw IV i dlatego prace nad Jagdtigerem nie były prowadzone dość energicznie i okres produkcji prototypów był stosunkowo długi. 6 kwietnia 1944 roku w Kummersdorfie odbył się pokaz dwóch pierwszych prototypów - Fgsf 305001 i 305002.   PRODUKCJA   Pierwszy seryjny pojazd został wyprodukowany w zakładach Steyer-Daimler-Puch, Werk Nibelungen GmbH w St. Valentin w grudniu 1943 roku. Został przyjęty przez Waffen Amt w lutym 1944 roku. Było to działo samobieżne wyposażone w podwozie typu Porsche z omioma kołami jezdnymi o niezależnym zawieszeniu, łączonymi w pary. Koła w dziale Fgst 305001 miały rednicę 670 mm. Kolejny Jagdtiger Fgst 305002 miał podwozie typu Henschel z dziewięcioma kołami o średnicy 800 mm. Oba pojazdy posiadały gąsienice o szerokości 800 mm typu Cg 24/800/300. Produkcja seryjna odbywała się bardzo powoli. Powodem tego był brak dostaw surowców i gotowych podzespołów od kooperantów, spowodowany m.in. licznymi atakami bombowymi na fabryki w Rzeszy.     Nadbudowy pancerne produkowały zakłady Eisenwerken Oberdonau w Linzu, zaś wanny Bergische Stahlindustrie w Remscheid, Bochumer Verein w Bochum, Fr. Krupp w Essen i Obeschleischische Huttenwerke Werk Oberhutten Malapane w Malapane (obecnie Huta ,,Mała Panew, Ozimek k. Opola). Jarzmo armaty typu saukopf produkowały zakłady Krupp-Bertha w Breslau (Wrocław).     Panzerjäger Tiger Ausf. B Sd Kfz 186 miał opancerzenie dochodzące do 250 mm - przód nadbudowy kadłuba, sześcioosobową załogę (kierowca, strzelec-radiotelegrafista, dowódca, celowniczy i dwóch ładowniczych) i masę ok. 75000 kg. Opancerzenie i silne uzbrojenie - armata 12,8 cm Pak 44 (Pak 80) kalibru 128 mm i 1-2 karabiny maszynowe MG 42 czyniły z nowego wozu bojowego Panzerwaffe najsilniejszy pojazd tej klasy na świecie.     Do produkcji seryjnej został skierowany w Geburtstag Führera 20 kwietnia 1944 roku, za do końca lipca powstały 3 Jagdtigery (dwa były pojazdami testowymi Fgst 305001 i 305002, a trzeci trafił do Panzer Lehrgang Mielau). W sierpniu 1944 roku wyprodukowano trzy pojazdy, zaś we wrześniu cztery Jagdtigery. Po bombardowaniu zakładów 16 października 1944 roku przez samoloty 15. LJSAAF, które zrzuciły 183 tony bomb powodując duże uszkodzenia, produkcja została zahamowana, jednak w październiku St. Valentin opuściło aż 9 pojazdów. W kolejnym miesiącu wyprodukowano także 9 pojazdów. Natomiast w grudniu 1944 roku wyprodukowano aż 16 dział samobieżnych tego typu. Jeszcze 12 października polecono wykonać tylko serię 150 pojazdów, by potem zakłady przystosować do produkcji Panter. 16 stycznia 1945 roku ukończono montaż pojazdu Fgst 305054. W tym miesiącu do 653. Pzjag Abt i szkoły w Putloss dotarły dwa Jagdtigery. 30 stycznia 1945 roku Waffen Amt przyjął plan dostaw na rok 1945, przewidujący wyprodukowanie: w styczniu 10 Jagdtigerów, 40 w lutym, 25 w marcu i w kwietniu 1945 roku.     W maju 1945 roku zakłady w St. Valentin miały przystąpić do produkcji 25 Tigerów II, a w dalszych miesiącach produkcja czołgów tego typu miała wzrosnąć do 60 sztuk miesięcznie. Jagdtigery miały być wówczas produkowane przez firmę Jung. W maju produkcja miała wynosić 5 sztuk, w czerwcu 15 sztuk, a do końca 1945 roku po 25 sztuk miesięcznie. Rzeczywista produkcja była odmienna od założonych wielkości, bowiem w styczniu ukończono dwa pojazdy, w lutym żadnego, a w marcu 25 pojazdów. Pod koniec wojny zakłady opuściły cztery Jagdtigery wykonane z końcem kwietnia 1945 roku. Ogólna produkcja zamknęła się liczbą 75 lub 77 wozów bojowych (rozbieżność wynika ze sprzecznych danych na temat produkcji w kwietniu 1945 roku). Wyprodukowano 10 pojazdów z podwoziem typu Porsche: Fgst 305001, 305003, 305004, 305005, 305006, 305008, 305009, 305010, 305016, 305021?     23 marca 1945 roku zakłady Nibelungen znalazły się ponownie w celownikach Nordena B-17 i B-24. Tym razem na zakłady spadło aż 258 ton bomb burzących i zapalających. Ponowny nalot przyczynił się do zahamowania produkcji, bowiem do końca wojny wyprodukowano jeszcze tylko 4 Jagdtigery, dalszych 8 pojazdów znajdujących się w montażu zostało zniszczonych pod koniec wojny. Trudności z zapewnieniem odpowiedniej ilości dział kalibru 128 mm spowodowały konieczność wprowadzenia od maja 1945 roku do produkcji pojazdów uzbrojonych w armatę 88 mm L/71 identyczną z czołgiem Tiger II. Producent armat -zakłady Krupp w Essen w latach 1943-1945 dostarczyły 150 armat kalibru 128 mm.     Firma Krupp (projekt Hln-E150) proponowała też zabudowę zmodyfikowanej armaty kalibru 128 mm z lufą o długości 66 kalibrów czyli 8448 mm.   MODYFIKACJE   Pierwsza modyfikacja została wprowadzona w lipcu 1944 roku - polegała na obudowaniu rur wydechowych blaszanymi osłonami redukującymi odblask płomieni w nocy, rozwiązanie stosowano wcześniej w czołgach Tiger. Nie wiadomo, dlaczego to sprawdzone rozwiązanie nie było od początku stosowane w działach typu Jagdtiger. W sierpniu 1944 roku pojazdy otrzymały zewnętrzną blokadę położenia lufy, do tej pory stosowano mechanizm blokujący umieszczony wewnątrz nadbudowy. Blokada była rozkładana jedynie w położeniu marszowym.     Wprowadzenie pojazdów z podwoziem typu Henschel i innego typu gąsienic, niż stosowanych w czołgach Tiger II spowodowało zastosowanie nowego typu kół napędowych z 18 zębami w miejsce 9 zębów. Na początku wrzenia 1944 roku zaprzestano pokrywania pojazdów pancernych zimmeritem, tylko wczesne pojazdy seryjne posiadały takie zabezpieczenie.     W grudniu 1944 roku do boków nadbudowy zaczęto montować po sześć zaczepów do mocowania zapasowych ogniw gąsienic. Takie zaczepy posiadają pojazdy montowane w styczniu 1945 roku, m.in. Fgst 305054. Do tej pory montowano tylko cztery takie zaczepy, pozwalające na zamocowanie tylko czterech ogniw gąsienic.     Miesiąc wcześniej, 20 listopada 1944 roku, zaprzestano montować na tylnej płycie pancernej wanny kadłuba lewara o udźwigu 20000 kg, mającego zbyt małą nośność, w przypadku pojazdu o masie ok. 75000 kg. W lutym pojazdy otrzymały cztery gniazda do mocowania na wierzchu nadbudowy lekkiego dźwigu tzw. Befehlskran o udźwigu 2000 kg. Inne modyfikacje wprowadzone w tym czasie to dwie klamerki na tylnych drzwiach nadbudowy pojazdu i podobne klamry mocowane do włazu kierowcy i radiotelegrafisty. W 1945 roku niektóre pojazdy otrzymały na wierzchu płyty silnikowej specjalny zaczep do mocowania karabinu maszynowego MG 42.   OPIS KONSTRUKCJI   KADŁUB l NADBUDOWA   Kadłub spawany z płyt stalowych, walcowanych utwardzanych powierzchniowo przez nawęglanie (cementowanie). Masa opancerzenia wynosiła ok. 33000 kg. Kadłub (wanna) i nadbudowa były tak ukształtowane, że poszczególne płyty znajdowały się pod różnym kątem co osłabiało energię uderzenia pocisków. Stosowano nieznacznie zmodyfikowaną wannę kadłuba czołgu PzKpfw VI Tiger II Sd Kfz 182 Ausf. B. Wanna kadłuba była z tyłu wydłużona o 260 mm, ponadto pojazdy z podwoziem typu Porsche posiadały odpowiednio zmodyfikowane miejsca montażu zespołów jezdnych, w miejsce drążków skrętnych, jak w pojazdach wyprodukowanych z podwoziem typu Henschel. Z przodu kadłuba mieścił się przedział transmisji, skrzynia przekładniowa. Dalej znajdowało się stanowisko kierowcy - po lewej stronie i strzelca-radiotelegrafisty. Radiotelegrafista był jednoczenie strzelcem przedniego karabinu maszynowego typu MG 42 kalibru 7,92 mm. Kierowca prowadził pojazd za pomocą dźwigni służących do włączania przekładni bocznych i wolantu. Dźwignia zmiany biegów i hamulca pomocniczego znajdowała się po prawej stronie. Na obu bokach fotela znajdowały się też dźwignie awaryjnego sterowania przekładniami bocznymi. Kierowca dysponował w konsoli zestawem wskaźników pracy silnika (obrotomierz wyskalowany w zakresie od 0 do 3500 obrotów na minutę - (od 0 do 2500 oznaczony kolorem zielonym, za od 2500 do 3500 obr./min czerwonym, termometr cieczy chłodzącej silnik 40-120° C wskaźnik ciśnienia oleju do 12 hPa, prędkościomierz do 100 km/h!!!), kompasem i zegarem czasowym umieszczone w konsoli znajdującej się po prawej stronie fotela. Obserwację terenu prowadził przez ruchomy peryskop zamocowany do włazu. Po drugiej stronie skrzyni przekładniowej znajdowało się stanowisko strzelca-radiotelegrafisty. Radiostacja była zamontowana na półce mocowanej do prawego pancerza bocznego wanny kadłuba pojazdu. Strzelec-radiotelegrafista miał do dyspozycji stały peryskop. Uzbrojenie stanowił karabin maszynowy MG 34 kalibru 7,92 mm w miejsce kolby wyposażony w uchwyt pistoletowy. Sporadycznie montowano też karabin maszynowy Rheinmetall-Borsig MG 42 kalibru 7,92 mm. Amunicja 20 ładowników po 75 naboi była mocowana w specjalnych uchwytach po obu stronach stanowiska. Środkową część pojazdu zajmował przedział bojowy mieszczący parki amunicyjne pocisków rozdzielnego ładowania kalibru 128 mm, armatę z lawetą i mechanizmem powrotnym, stanowiska załogi - dwóch ładowniczych, celowniczego, i dowódcy działa samobieżnego. Przedział bojowy był nakryty stałą nadbudową. Na wierzchu nadbudowy znajdowały się dwa okrągłe włazy, ładowniczych i dowódcy działa samobieżnego. Z tyłu nadbudowy były umieszczone dwuczęściowe, prostokątne drzwi. Z tyłu kadłuba znajdował się przedział silnikowy pojazdu, oddzielony od przedziału bojowego przegrodą ogniową.   UKŁAD NAPĘDOWY   Działa samobieżne typu Jagdtiger były napędzane silnikami typu Maybach HL 230 P 30 produkcji zakładów Maybach w Friedrichshafen i Auto-Union AG w Chemnitz. Był to dwunastocylindrowy silnik rzędowy, gaźnikowy, kąt rozwarcia bloków cylindrów wynosił 60° C, chłodzony cieczą, górnozaworowy. Średnica cylindra wynosiła 130 mm, a skok tłoka 145 mm, pojemność skokowa 23095 cm^3. Tłoki żeliwne, korpus silnika wykonany z aluminium, luz tłoka wynosił 0,14-0,16 mm, a luz zaworowy 0,35 mm. Stopień sprężania wynosił 1:6,8, moc silnika HL 230 P30 wynosiła 515 kW (700 KM) przy 3000 obr./min i 441 kW (600 KM) przy 2600 obr./min. Masa suchego silnika wynosiła 1280 kg, a wymiary: długość 1310 mm, szerokość 1000 mm i wysokość 1190 mm.     Silnik był chłodzony cieczą. Dwie chłodnice umieszczone były po obu bokach silnika pojazdu, chłodnica miała wymiary 324x522x200 mm, powierzchnia czołowa chłodnicy wynosiła 1600 cm^2. Maksymalna temperatura cieczy chłodzącej silnik wynosiła 90°C, a normalna 80°C. Przepływ cieczy chłodzącej silnik zapewniała pompa ślimakowa typu Pallas. Pojemność układu chłodzenia wynosiła 132 dcm^3. Pierwsze wozy seryjne miały dość liczne usterki układu chłodzenia spowodowane przeciążeniem silnika, szczególnie w czasie jazdy w trudnym terenie.     Cyrkulację powietrza w komorze silnikowej, chłodzenie, dopływ powietrza do gaźników zapewniały dwa podwójne wentylatory typu Zyklon o średnicy 520 mm, prędkość obrotowa wentylatorów mieściła się w zakresie od 2680 do 3765 obr./min. Napęd wentylatora za pomocą stożkowego koła zębatego połączonego z wałkiem przegubowym. Każdy wentylator był zaopatrzony w dwa filtry powietrza. Wentylatory i filtry produkowała firma Mann und Hummel w Ludwigsburgu.     Na wierzchu komory silnikowej znajdowały się dodatkowo cztery prostokątne otwory wentylacyjne zabezpieczone siatką, lub w pojazdach późniejszych serii nawet pancerzem. Silnik posiadał jeden gaźnik, dwustopniowy, dwu-gardzielowy typu Bosch PZ 12. Paliwo benzyna etylizowana OZ 74 o liczbie oktanowej 74 była dostarczana z sześciu zbiorników o łącznej pojemności 860 litrów. Dopływ paliwa zapewniały pompy paliwowe typu Solex i awaryjna pompa ręczna. Po prawej stronie silnika znajdował się zbiornik oleju. Pompa olejowa była napędzana przez silnik. Do nasmarowania suchego silnika było potrzeba 42 dm3 oleju.     Przeniesienie napędu od silnika do skrzyni przekładniowej odbywało się za pomocą dwóch wałów Cardana. Skrzynia przekładniowa mechaniczna, półautomatyczna, z preselecją typu Maybach Olvar OC(B) 401216 A lub B produkcji Zahnradfabrik AG w Friedrichshafen, Waldwerke Passau i Adlerwerke Frankfurt/Main posiadała osiem biegów do jazdy do przodu i cztery biegi wsteczne. Skrzynia biegów była sterowana hydraulicznie, dźwignia zmiany biegów była umieszczona po prawej stronie stanowiska kierowcy. Sprzęgło wielotarczowe, suche. Mechanizm kierowniczy dwustopniowy Henschel L 801.   PODWOZIE   Działa samobieżne Jagdtiger posiadały dwa typy podwozia. 10 pojazdów wyprodukowano z podwoziem typu Porsche, za pozostałe pojazdy z podwoziem typu Henschel identycznym z czołgiem Tiger II. Podwozie tego typu składało się dziewięciu podwójnych całkowicie stalowych kół jezdnych o średnicy 800x95 mm produkcji zakładów Diana Maschinenfabrik w Kassel. Koła napinające o średnicy 650 mm były umieszczone z tyłu kadłuba pojazdu. Także z tyłu pojazdu zamontowany był śrubowy mechanizm napinający gąsienicę. Koła napędowe o średnicy 870 mm były umieszczone z przodu pojazdu. Pojazdy z podwoziem typu Henschel posiadały koła wyposażone w 18 zębów napędowych, za koła napędowe stosowane w podwoziu typu Porsche miało tylko 9 zębów napędowych. Różnice w konstrukcji kół napędowych były spowodowane stosowaniem gąsienic różnych typów.     W styczniu 1944 roku prof. dr h.c. inż. Ferdinand Porsche zaproponował zastosowanie w dziale samobieżnym Jagdtiger podwozia własnej konstrukcji. Podwozie Porsche składało się z każdej strony kadłuba z czterech zdwojonych, niezależnie zawieszonych wózków. W stosunku do podwozia z drążkami skrętnymi podwozie Porsche było lżejsze o 1200 kg i łatwiejsze w montażu, bowiem wykonanie pojazdu z takim podwoziem było o 450 godzin pracy krótsze. Innymi argumentami przemawiającymi za zastosowaniem tego podwozia była mniejsza aż o 404 tysiące marek cena oprzyrządowania produkcyjnego i oszczędność miejsca we wnętrzu pojazdu (brak drążków skrętnych w kadłubie) wynosząca 1 m^3. Pomimo tych korzyści podwozie Porsche zastosowano tylko w 10 pojazdach, traktując je jako rozwiązanie doświadczalne. Seryjne Jagdtigery miały posiadać podwozie konstrukcji zakładów Henschel, produkowane już do czołgu Tiger II.     W podwoziu typu Henschel koła jezdne były zamocowane na 18 niezależnie amortyzowanych drążkach skrętnych o średnicy 60-63 mm (średnica głowicy drążka wynosiła 90 mm) i długości całkowitej 1960 mm. Koła napinające i napędowe były produkowane przez Bergische Stahlindustrie w Remscheid, Bochumer Verein w Bochum, Karcher & Co. w Worms, Ruhrstahl AG i zakładach Dingler.     Smarowanie podwozia ciśnieniowe zamknięte. Gąsienice dwugrzebieniowe, drobnoogniwkowe typu Kgs 73/800/152, gąsienice bojowe lub Kgs 73/800/300 gąsienice transportowe. Szerokość taśmy gąsienicy wynosiła odpowiednio 660 lub 800 mm, długość sworznia łączącego ogniwa gąsienic 818 mm, a średnica 24 mm. Czołgi z podwoziem typu Porsche posiadały gąsienice Gg 24/800/300. Ogniwa gąsienic były wykonane ze stali manganowej. Na gąsienice mogły być montowane wkładki antypoślizgowe. Producentami gąsienic były zakłady Lindener Eisen und Stahlwerke w Hanowerze. Długość oporowa gąsienicy wynosiła 4240 mm, szerokość 800 mm. każda tama miała 47+47 ogniwa. Prześwit wynosił 490 mm. Pojazd 305003 wyposażono w gąsienice typu Kgs 64/640/130 pochodzące z działa samobieżnego Ferdinand-Elefant. Górny odcinek biegu gąsienicy był osłonięty ekranami pancernymi tzw. Schurtzen, które mogły być częściowo lub całkowicie demontowane w czasie transportu kolejowego.     Mechanizm kierowniczy dwustopniowy typu H & S L 801. Przekładnia planetarna była montowana za przekładnią zwykłą, przełożenie przekładni bocznej 1:12,56. Hamulce mechaniczne typu Argus produkowane przez Suddeutsche Arguswerke w Karlsruhe.   INSTALACJA ELEKTRYCZNA   Instalacja elektryczna, jednoprzewodowa o napięciu znamionowym 12 V zasilana była z prądnicy Bosch GTLN 700/12-1500 LI. Prąd dostarczały też dwa akumulatory ołowiowe typu Bosch 12B 160 o pojemności 160 A/h i napięciu 12 V. Rozrusznik elektryczny typu Bosch BPD 6/24 o mocy 4,4 kW (6 KM) i napięciu 24 V. Zapłon elektryczny, dwa iskrowniki typu Bosch. Kolejność zapłonu 12-11-8-5-10-3-7-6-1-2-9-4.   UZBROJENIE   Podstawowe uzbrojenie działa samobieżnego Jagdtiger stanowiła skonstruowana w latach 1939-1942 armata 12,8 cm Pak 44 (Pak 80) kalibru 128 mm. Długość lufy armaty wynosiła 7020 mm, czyli 55 kalibrów. Długość rdzenia 6610 mm, długość części gwintowanej 5533 mm, czyli 43 kalibry. Lufa gwintowana posiadała 40 bruzd prawoskrętnych o głębokości 1,7 mm i szerokości 6,05 mm +0,6 mm. Zamek klinowy. Armata mogła się przemieszczać w pionie w zakresie od -7° do +15°, za na boki po 10° w lewą i w prawą stronę. Armata była wyposażona w pneumatyczny oporopowrotnik (początkowe ciśnienie powietrza 50 kg/cm^2). Normalny odrzut wynosił 870 mm, za maksymalny 900 mm (przy takiej wielkości odrzutu zalecana była przerwa - Feuer Pause). Masa armaty wynosiła 5500 kg, za masa jarzma 1100 kg. Armata była wyposażona w celownik Winkielzielfernrohr 2/1 wyskalowany w zakresie do 4000 metrów dla pocisków przeciwpancernych PzGr 43 i do 8000 metrów dla pocisków burzących SprGr L/5,0. Podziałka kreskowa w zakresie 0-1 76. Odpalanie elektromagnetyczne za pomocą przycisku na stanowisku celowniczego. Armata strzelała pociskami przeciwpancernymi PzGr 43 o masie całkowitej 28,3 kg, długości 496,5 mm i prędkości początkowej 920 m/sek. Masa ładunku miotającego wynosiła 0,55 kg. Pocisk z odległości 500 metrów przebijał pancerz czołowy o grubości 178 mm, a z odległości 2500 metrów aż 148 mm, a więc pancerz grubszy niż posiadały wszystkie alianckie czołgi i działa samobieżne np. ISU-122 czy ISU-152. Oznacza to po prostu, że Jagdtiger mógł w zasadzie bezkarnie masakrować wozy bojowe przeciwnika, bez narażania się na zniszczenie. Stosowano też pociski burzące typu SpGr L/5,0 kalibru 128 mm mające masę 28 kg i prędkość początkową 750 m/sek. Zapas amunicji wynosił 40 naboi dwudzielnych (pocisk + ładunek miotający). Dodatkowe uzbrojenie stanowił karabin maszynowy Rheinmetall-Borsig MG 34 lub MG 42 kalibru 7,92 mm z zapasem amunicji 1500 naboi (20 ładowników) umieszczony w jarzmie kulistym tzw. Kugelblende 80. Kadłubowy karabin maszynowy posiadał celownik Kfz 2 o 1,8 krotnym powiększeniu. Wiosną 1945 roku dodatkowo montowano karabin maszynowy MG 42 umieszczony na specjalnym wysięgniku mocowany do pancerza przedziału silnikowego przeznaczony do zwalczania samolotów.     Uzbrojenie dodatkowe to Nahverteidungswaffe pozwalająca na wystrzelenie granatów odłamkowych Sprenggranatpatrone 326Lp, dymnych - Schnellnebelkerzen 39 lub sygnałowych Rauchsichtzeichen Orange 160 lub owietlających Leuchtgeschossen R. Granaty wystrzeliwano pod kątem 50°, obrót 360°, promień rażenia granatów odłamkowych 100 m.   RADIOSTACJA   Działa samobieżne Jagdtiger były wyposażone w radiostację typu FuG 5 z nadajnikiem typu "c" o mocy 10 W pracującym w paśmie 27200300-33 MHz oraz pracującym w tym paśmie odbiornikiem typu Fu 2 typ "e". Zasięg radiostacji wynosił 6,4 km przy nadawaniu fonią i do 9,4 km kluczem.     Brak jest wprawdzie fotografii potwierdzających istnienie wozów dowodzenia, jednak być może istniały także działa samobieżne Jagdtiger wyposażone w dodatkową radiostację FuG 8 o mocy 30 W (nadajnik typ ,,a i odbiornik typ „c) i zasięgu od 10 km (fonia) do 50-80 km (klucz). Nadajnik pracował na falach średnich o częstotliwości 11 30-3000 kHz oraz odbiornika typ C - 835-3000 kHz lub typ ''d" o częstotliwości 580-3000 kHz     Radiostacja FuG 5 pracowała z anteną prętową o długości 2 m, za FuG 8 z anteną radiową typu "gwiazda" (Sternantenne type "d") o długości 1,4 metra. Ten ostatni typ anteny był mocowany na podstawie (Antenenfuss Beweglich Nr 1) o średnicy 104 mm z osłoniętym izolatorem porcelanowym. Przy każdym stanowisku bojowym znajdowała się końcówka systemu łączności wewnętrznej typu FuG Spr.   INSTALACJA PRZECIWPOŻAROWA   Działa samobieżne Jagdtiger były wyposażone w automatyczną instalację przeciwpożarową. W przypadku, gdy w przedziale silnikowym temperatura przekraczała 120°C bimetaliczne czujniki termiczne automatycznie włączały gaśnicę, która środkiem gaśniczym typu CB pokrywała pompy paliwowe i gaźnik, druga gaśnica pokrywała korpus silnika. Na podłodze przedziału bojowego były zamontowane dodatkowe trzy małe gaśnice tetrowe. W warunkach bojowych dodatkowo montowano kilka zapasowych gaśnic, które były rozmieszczone wewnątrz przedziału bojowego.    WYPOSAŻENIE DODATKOWE   Wyposażenie dodatkowe, liny, drążki do ustalania pozycji tamy gąsienicy, lewar były mocowane do kadłuba, błotników i nadbudowy pojazdu. Część wyposażenia, jak niektóre części zapasowe, przyrządy optyczne, apteczka były mocowane wewnątrz przedziału bojowego.    JAGDTIGER W MUZEACH   Do dnia dzisiejszego w zbiorach muzealnych zachowały się tylko trzy Jagdtigery. Niewątpliwie najciekawszy jest pojazd znajdujący się w zbiorach muzeum w Bovington w Wlk. Brytanii. Jest to jeden z nielicznych pojazdów z zawieszeniem i podwoziem typu Porsche. Nosi on numer ewidencyjny Fgst 305004. Został wyprodukowany w sierpniu 1944 roku. Został zdobyty w Haustenbeck na poligonie w Senne. Jagdtiger przechodził tam próby pokonywania przeszkód wodnych. Ponadto Brytyjczycy zdobyli König Tigera, prototyp czołgu E-100 i ciężkiego działa samobieżnego Grille (uwaga nie należy mylić z identycznie nazwanym pojazdem na podwoziu PzKpfw 38(t)). Po dokonaniu serii testów pojazdy zdobyte w Haustenbeck w 1946 roku zostały przewiezione do Wielkiej Brytanii. E-100 i Grille zostały złomowane, a dwa pozostałe pojazdy trafiły do muzeum Tank Museum w Bovington Camp, gdzie znajdują się do dnia dzisiejszego. Na drugim krańcu Europy, w podmoskiewskiej Kubince, jest przechowywany kolejny Jagdtiger. Jest to pojazd z podwoziem typu Henschel, próbnej serii produkcyjnej, zdobyty przez wojska sowieckie 5 maja 1945 roku w miejscowości Sternburg w Austrii. O tym fakcie informuje stosowny okolicznościowy napis. Zresztą podobny napis zdobi zdobytego 13 sierpnia 1944 roku Panzerbefehlswagena Tiger II, także stojącego w muzeum w Kubince. Jagdtiger z Kubinki został wyprodukowany w marcu 1945 roku. Jest to pojazd wyposażony w cztery gniazda do mocowania dodatkowego dźwigu, sześć zaczepów do mocowania do nadbudowy zapasowych ogniw gąsienic i bez zaczepów do holowania. Po drugiej stronie Atlantyku w Ordnance Museum w Aberdeen Proving Ground w stanie Maryland znajduje się ostatni trzeci Jagdtiger. Jest to jeden z dwóch pojazdów tego typu pozostawionych w Neustadt koło Wied na Landauer Strase w zachodnich Niemczech. Pojazd z podwoziem typu Henschel posiada numer ewidencyjny Fgst 305020, a więc jest to dość wczesny pojazd wyprodukowany w listopadzie 1944 roku. Pojazd posiadał oryginalny numery taktyczny "331" i kamuflaż typu  "ambush". Obecnie pojazd zdobią  picassy, zupełnie nie nawiązujące do oryginalnego kamuflażu pojazdu. Egzemplarz muzealny pochodzi z 3. kompanii z 653. sPzjagAbt.    MALOWANIE l OZNAKOWANIE   Jagdtigery były malowane zgodnie z instrukcją Nr 181 z dnia 18 lutego 1943 roku. Malowano je kolorem Wehrmacht Olive (FS 5956; 33275-33434), który prawie zawsze uzupełniano nieregularnymi plamami i wężykami koloru Olive Grün (RAL 6003) i Brun (RAL 8012) według zasad ustanowionych w dniu 18 sierpnia 1944 roku. Innym typem malowania było malowanie dwubarwne Wehrmacht Olive-Brun. Tak m.in. był malowany pojazd nr ,,331 zdobyty przez wojska amerykańskie. Zupełnym nieporozumieniem jest natomiast malowanie Jagdtigera prezentowanego w Bovington, który jest pomalowany farbą Panzer Grau.     Dość często stosowano jednak malowanie jednobarwne Wehrmacht Olive. Tak był m.in. malowany pojazd numer ewidencyjny Fgst 305009 dostarczony do 653. dywizjonu jesienią 1944 roku. Jednak Jagdtiger 305010 nosił już standardowy kamuflaż trójbarwny. W okresie zimowym Jagdtigery prawdopodobnie malowano białą farbą zmywalną lub wapnem (według instrukcji z 18 listopada 1941 roku). Brak jest jednak potwierdzenia fotograficznego tego faktu. Wnętrze przedziału bojowego malowano na kolor kremowy lub biały.     Stosowano standardowy system oznaczeń taktycznych w postaci liczb. Prawdopodobnie w 512. Heeres schwere Panzerjäger Abteilung stosowano też oznaczenia literowo liczbowe jak np. "X7", nie wiadomo jednak, czy tak oznaczony był pojazd sztabowy, czy też taki system oznaczeń przyjęto w kompaniach bojowych.     Oznaczenia taktyczne malowano czarną farbą lub farbą koloru czarnego z białym obwiedzeniem.     Brak jest informacji o godłach 512. i 653. Dywizjonu, jedyne znane godło - misio było prawdopodobnie godłem załogi, a nie konkretnej jednostki bojowej.     Do maskowania pojazdów używano też ciętych gałęzi drzew, które były mocowane do zaczepów na nadbudowie. Ciekawe malowanie trójbarwne nosił Jagdtiger testowany po wojnie w ZSRR. Inny Jagdtiger był malowany jednolicie jasnozieloną (wiosenną) farbą.   Produkcja „Jagdtigerów".  Miesiąc 1944 1945 Styczeń 1 2 Luty 1 - Marzec - 25 Kwiecień - 4-6? Maj - _* Czerwiec - - Lipiec 3 - Sierpień 3 - Wrzesień 4 - Październik 9 - Listopad 9 - Grudzień  16    RAZEM 46 31-33? * 8 pojazdów w końcowej fazie montażu Dane taktyczno-techniczne Dane „Jagdtiger" (Henschel) „Jagdtiger" (Porsche) Załoga 6 6 Masa bojowa 75000 kg 74000 kg Masa użyteczna 2000 kg 2000 kg Opancerzenie 25-250 mm 25-250 mm Wymiary - długość kadłuba 7527 mm 7527 mm - długość całkowita 10654 mm 10370 mm - szerokość 3625 mm 3625 mm - wysokość 2945 mm 2945 mm - prześwit 490 mm 480 mm Długość oporowa gąsienicy 4240 mm 4240 mm Rozstaw gąsienic 2790 mm 2790 mm Szerokość gąsienicy 660/800 mm 660/800 mm Typ gąsienicy Kgs 73/800/300 Gg 24/800/300 Ilość ogniw taśmie gąsienicy 94 92 Nacisk jednostkowy na grunt 1,06 1,0591 Pokonywanie przeszkód - wzniesienia 35° 35° - ściany 88 cm 88 cm - brody 175 cm 175 cm - okopy 2500 mm 250 cm Prędkość maksymalna 35 km/h 35 km/h Zasięg na drodze 110 km HOkm Zasięg w terenie 70-80 km 70-80 km Pojemność zbiorników paliwa 8601 860 1 Zużycie paliwa na drodze 800 1/100 km 800 1/100 km Zużycie paliwa w terenie 11 00 1/1 00 km 11 00 1/1 00 km   BIBLIOGRAFIA Y. Buffetaut, Au Coeur de Reich, Paris 1993 Y. Buffetaut, Rhin et Danube, Paris 1992 P. Chamberlain, H. L. Doyle, T. Jentz, Encyklopedia of German Tanks of WWII, London 1978 B. Culver, Panzer Colours III, London 1984 W. Davies, Panzerjägers, London 1979 T. Jentz, Panzertruppen vol. 2, Atglen 1997 E. Kleine, V. Kuhn, "Tiger" Die Geschichte einer legendären Waffe 1942-45, Stuttgart 1984 F. Kurowski, G. Tormau, Sturmartillerie, Stuttgart 1978 J. Ledwoch, Jagdtiger , Warszawa 1999 T. Larkum, Preserved German Tanks 2, Rushden 1995 K-H. Munch, Combat history of Schwere Panzerjäger Abteilung 653, Winnipeg 1998 W. Schneider, Tiger in Combat vol. 2, Winnipeg 1998 W. Schneider, Elefant-Jagdtiger-Sturmtiger, Atglen 1992 H. Schreibert, Tiger Familie, Stuttgart, 1986 W. Spielberger, Schwere Jagdpanzer, Stuttgart 1993 W. Spielberger, Panzerkampfwagen VI, Tiger I und Tiger II "Königstiger", Stuttgart 1992

---