UKŁAD POKARMOWY (SYSTEMA DIGISTORIUM)

Główne części: jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie i jelito grube oraz gruczoły trawienne- ślinianki, wątroba i trzustka.

Układ pokarmowy: zespół narządów służących do:

+pobierania pokarmu

+przeróbki mechanicznej pokarmu (rozdrabnianie, połykanie, mieszanie pokarmu, transport treści pokarmowej)

+przeróbki chemicznej pokarmu (trawienie)

+ wydalania substancji, które nie zostały strawione i użyte przez organizm

+wchłaniania strawionych substancji

Prawidłowe odżywianie, czyli trawienie i wchłanianie pokarmów, wymaga odpowiedniej koordynacji skomplikowanej czynności ruchowej oraz wydzielania dziesiątek rodzajów enzymów rozkładających składniki pożywienia.

Rozpoczyna się od: jamy ustnej, potem poprzez gardło i przełyk pokarm dociera do żołądka, z niego przechodzi do jelita cienkiego. Niestrawione resztki przesuwane są poprzez jelito grube aż do odbytu. Długość tej drogi: 8-9 metrów

Budowa układu pokarmowego

Poszczególne odcinki przewodu pokarmowego mają pewne cechy wspólne; skł. się z trzech warstw:

a)błona śluzowa (wew.)

b)błona mięśniowa (środk.)

c)błona surowicza (zew.)

Różnice: budowa nabłonka bł. śluzowej- tam, gdzie pokarmy nie są wchłaniane, ale jedynie transportowane, występuje ochronna pokrywa nabłonka wielowarstwowego płaskiego. W żołądku i jelitach znajd. się nabłonek jednowarstwowy walcowaty, pokryty dodatkowo w jelicie rąbkiem prążkowanym (~udział zarówno we wchłanianiu pokarmów, jak i czynności wydzielniczej).

Jama ustna (cavum oris)

+początkowy odcinki przewodu pokarmowego

+ograniczają ją od przodu wargi, po bokach policzki, od góry podniebienie; z tyłu jama ustna łączy się z gardłem

+modyfikacja pokarmu: żucie, miażdżenie, mieszanie ze śliną oraz jego nawilżanie i częściowe trawienie

+zęby, język i wydzielające ślinę gruczoły - ślinianki

Jama ustna - zęby, język

Język (linqua)- narząd zbud. z mm poprzecznie prążkowanych, położ. w dnie jamy ustnej; udział w formowaniu kęsów i przesuwaniu ich do gardła.

Zęby (dentes) ułożone w dwa łuki- górny i dolny; dorosły człowiek ma 32 zęby stałe (zębów mlecznych jest 20)- są to: siekacze (dentes incosive) (po 2 z każdej strony), kły (dentes canini) (po 1), zęby przedtrzonowe (dentes premorales) (po 2) i trzonowe (dentes morales) (po trzy z każdej strony)

Jama ustna - ślinianki (glandulae)

1.śl. przyuszna (glandula parotis)- położona do przodu od małżowiny usznej, jej ujście leży na policzku na wysokości drugiego zęba trzonowego górnego; największa ze ślinianek

2.śl. podżuchwowa (glandula submandibularis)- położona na dnie jamy ustnej

3.śl. podjęzykowa (glandula sublingualis)- jej przewody (podobnie jak przewód ślinianki podżuchwowej) uchodzą na tzw. mięsku podjęzykowym

ślina: funkcja trawienna (zawiera w sobie enzym amylazę trawiącą skrobię), rola ochronna (właśc. bakteriobójcze oraz nawilżanie jamy ustnej - ochrona przed twardymi składnikami pokarmu)

Gardło (pharynx)

+mięśniowo-błoniasty przewód

+trzy części: nosowa (pars nasalis), ustna (pars oralis) i krtaniowa (pars laryngea)

+funkcja: transport pokarmów i powietrza (pokarm zstępuje do przełyku, a powietrze kieruje się z jamy nosowej do krtani)

Przełyk (esophagus)

+przewód długości około 25-30cm

+łączy gardło z żołądkiem

+część szyjna (pars cervicalis), piersiowa (pars thoracica) oraz krótka część brzuszna (pars abdominalis), funkcja: przesuwanie kęsów pokarmowych w kierunku żołądka (~skurcze mm gładkich ścian przełyku)

Żołądek (gaster)

+najobszerniejsza część przewodu pokarmowego

+leży w lewym podżebrzu (okolica brzucha znajdująca się pod lewym łukiem żebrowym)

+wielkość: zmienna; największy u osób jedzących dużo pokarmów roślinnych

+największa długość żołądka: 25-30 cm, szerokość 12-14 cm, pojemność 1000-3000 ml

+wysłany wewnątrz błoną śluzową, w której znajdują się liczne gruczoły żołądkowe- ich wydzielina to sok żołądkowy

Gruczoły żołądkowe właściwe (glangulae gastricae propriae) i gruczoły odźwiernikowe (glandulae pyloricae) w błonie śluzowej.

Żołądek - wyróżniamy:

1.wpust [cardia]- przy połączeniu z przełykiem

2 dno [fundus]

3. trzon (ciało) [corpus]- część środkowa

4.część odźwiernikowa [pars pylorica] oraz odźwiernik [pylorus] - przy przejściu w dwunastnicę; Trzon przechodząc w część odźwiernikową, tworzy zagięcie nazwane kolanem żołądka [genu ventriculi].W miejscu kolana na krzywiźnie mniejszej występuje wcięcie kątowe [incisura angularis]. Pomiędzy przełykiem a dnem żołądka wcięcie wpustowe (incissura cardiaca).W żołądku wyróżniamy ścianę przednią i tylną- przechodzą one w siebie wzdłuż krzywizn:

a)większej [curvatura major]

b)mniejszej [curvatura minor]

Żołądek - sok żołądkowy

+mieszanina kwasu solnego, wody i czynnika wewnętrznego wydzielanego przez komórki okładzinowe oraz pepsynogenu (komórki główne) i śluzu (komórki śluzowe)

+pepsynogen- nieaktywny enzym ulegający uczynnieniu do pepsyny w środowisku kwaśnym zapewnianym przez HCl; udział w trawieniu białek ok. 1.5-2,5 l na dobę pepsyna rozkłada białka, podpuszczka kazeinę (białko mleka),a lipaza żołądkowa część tłuszczów, kwas solny-wyjałowienie papki pokarmowej

Żołądek - funkcje

1.magazyn pokarmu

2.odkażanie pokarmu przy pomocy HCl

3.trawienie (enzymy: pepsyna i lipaza żołądkowa)

4. resorpcja niektórych substancji np. H2O i alkohol

5. funkcja dokrewna

Jelito cienkie (intestinum tenue)

+5-6 m długości

+dzieli się na 3 odcinki: dwunastnicę, jelito czcze (jejunum), oraz jelito kręte (ileum)

+funkcje: trawienie pokarmu, jego dalszy transport i wchłanianie składników odżywczych do organizmu

błona śluzowa z fałdami okrężnymi (plicae circulares) i kosmkami oddzielone jest od grubego zastawką krętniczo-kątniczą- nie przepuszcza ona nieprzydatnych już resztek pokarmu z powrotem

sok jelitowy - śluz,enzymy (maltaza i erypsyna) oraz sekretyna

Małżowiny nosowe

1.Chrzęstne (conchae nasalis superior et inferior)

2.Kostna (conchae nasalis inferior)

+ustawione równolegle do siebie jedna nad drugą

+dzielą połowy jamy nosowej na trzy przewody nosowe- meatus nasi superior medius et inferior

+powyżej mał. nosowej górnej: otwór prowadzący do zatoki klinowatej

MAŁŻOWINY USTAWIONE JEDNA NAD DRUGĄ DZIELĄ KAŻDĄ Z POŁÓW JAMY NOSOWEJ NA PRZEWODY NOSOWE: GÓRNY, ŚRODKOWY I DOLNY

1.Meatus nasi superior: pomiędzy mał. nosowymi górną i środkową; zawiera ujście komórek sitowych tylnych

2.Meatus nasi medius: pomiędzy mał. nosowymi środkową i dolną; poprzez hiatus semilunaris-rozwór półksiężycowaty łączy się z komórkami sitowymi tylnymi zatoką szczękową i czołową 3.Meatus nasi inferior: pomiędzy mał. nosową dolną a podniebieniem twardym; uchodzi do niego przewód nosowo-łzowy (ductus nasolacrimalis); błona śluzowa jest tu pokryta nabłonkiem zmysłowym z zakończeniami nerwów węchowych- należy do okolicy węchowej

Pozostałą część wyściela nabłonek cylindryczny migawkowy- okolica oddechowa (regio respiratoria)

Zatoki przynosowe (sinus paranasales)

+jamy wypełnione powietrzem

+leżą w obrębie niektórych kości pneumatycznych

+pojemność 80 cm3

1.Zatoka szczękowa (sinus maxillaris): największa zatoka; poj 25 cm3 w trzonie kości szczękowej

2.Zatoka czołowa (sinus frontalis): duże zróżnicowanie, poj 5-30 cm3 nad przyśrodkową częścią brzegu nadoczodołowego kości czołowej

3.Zatoka sitowa (sinus ethoidalis): poj 10 cm3 głównie w obrębie błędnika sitowego

4.Zatoka klinowa (sinus sphenoidalis): najmniejsza, w trzonie kości klinowej

GARDŁO (PHARYNX)

+wspólny odcinek dla układu pokarmowego i oddechowego

+w ukł. oddechowym łączy jamę nosową z krtanią

1.Część nosowa gardła (pars nasalis pharyngis): łączy się z jamą nosową za pomocą nozdrzy tylnich (choanae)

2.Część krtaniowa gardła (pars laryngea pharyngis): łączy się z krtanią przez wejście do krtani (adiuus laryngis )

KRTAŃ (LARYNX)

+początkowy odcinek dróg oddechowych dolnych

+położenie: na pow. szyi wyznacza wyniosłość krtaniowa (prominenta laryngea)

+zawieszona na k. gnykowej za pomocą więzadeł i mięśni

+do jej powierzchni bocznych przylega gruczoł tarczowy, od dołu łączy się bezpośrednio z tchawicą

Chrząstki krtani

+szkielet krtani tworzą chrząstki połączone za pomocą sst, więzadeł i mm

CHRZĄSTKI NIEPARZYSTE

1.Chrząstka tarczowata (cartilagio thyroidea): zb. z dwóch czworobocznych blaszek połączonych w linii pośrodkowej wierzchołkiem; w górnej części wierzchołka: wcięcie tarczowe górne (incisura thyroidea superior), w dolnej- dolne (incisura thyriodea inferior); górny brzeg chrząstki tarczowatej pochylony jest do przodu- tworzy prominenta laryngea; od brzegu tylnego odchodzą ku górze w kierunku k. gnykowej cornu superior i ku dołowi w kierunku chrząstki pierścieniowatej cornu inferior

2.Chrząstka pierścieniowata (cartilago criceidea): leży poniżej cartilago thyroidea, połączona bezpośrednio z tchawicą; na skierowanej ku tyłowi płytce znajdują się powierzchnie sst do połączenia z chrząstkami nalewkowatymi i rogami dolnymi chrząstki tarczowatej

3.Chrząstka nagłośniowa (cartilago epiglottica): jej wierzchołek- szypułka łączy się z zewn. pow. kąta chrząstki tarczowatej więzadłem tarczowo nagłośniowym

CHRZĄSTKI PARZYSTE

1.Chrząstka nalewkowata (cartilago arytenoidea): kształt trójkątnego ostrosłupa, podstawą połączonego stawowo z chrząstką pierścieniowatą i z wierzchołkiem zakończonym niewielkimi chrząstkami różkowatymi (cartilago corniculata); od przodu na chrząstce znajduje się wyrostek głosowy (processus vocalic)

2.Chrząstka klinowata (cartilago cuneiformis): występuje w obrębie fałdu nalewkowo-nagłośniowego

POŁĄCZENIA W OBRĘBIE KRTANI

POŁĄCZENIA STAWOWE

1.ST. PIERŚCIENIOWO-TARCZOWY (ART. CRICOTHYROIDEA): parzysty, między chrząstką pierścieniowatą a chrząstką tarczowatą

2.SST. PIERŚCIENIOWO-NALEWKOWE (ART. CRICOARYTENOIDEA): między chrząstką pierścieniowatą, a nalewkowatymi

Ruchy w tych stawach regulują napięcie więzadeł głosowych

WIĘZADŁA KRTANI: więzadła łączące krtań z otoczeniem

1.Bł. tarczowo-gnykowa (membrana thyroidea): za jej pomocą krtań przez chrząstkę tarczową zawieszona jest na kości gnykowej; Więzadło tarczowo-gnykowe (lig. thyrohyodeum medianum) wzmacnia błonę po stronie pośrodkowej, w częściach bocznych wzmacnia ją więzadło tarczowo-gnykowe (lig. thyrohyodeum lateralis)- łączy ono róg górny chrząstki tarczowatej z rogiem większym k. gnykowej; jest w nie wpleciona chrząstka ziarnowata (cartilago triticea)

2. Więz. pieścieniowo-tchawicze (lig. criotracheale): łączy chrząstkę pierścieniowatą z chrząstką tarczowatą

WIĘZADŁA KRTANI: więzadła właściwe krtani

1.Więzadła pierścienno-tarczowe (lig. criocothyroideum): łączy chrząstkę pierścieniowatą z chrząstką tarczowatą

2.Więzadło tarczowo nagłośniowe (lig thryopiglotticum): łączy chrząstkę tarczowatą z chrząstką nagłośniową

3.Więzadło głosowe (lig. vocale): wolny brzeg więzadła pierścienno-tarczowego; przyczepia się ono do wyrostka głosowego chrząstki nalewkowatej, biegnie do wewn. pow. chrząstki tarczowatej do miejsca połączenia jej płytek; jego drgania powodują powstawanie głosu

4.Więzadło kieszonki krtaniowej, czyli więzadło przedsionkowe (lig. ventriculare): biegnie równolegle i nieco powyżej lig. vocale razem z którym ogranicza wejście do kieszonki krtaniowej

MIĘŚNIE KRTNI

1.Zewn.: łączą krtań z otoczeniem: m. pierścienno-tarczowy (m. cricothyroideus), m. tarczowo-gnykowy (m. thyrohyoideus), m. mostkowo-tarczowy (m. sternothyroideus), mm. nadgnykowe obniżają krtań lub przesuwają ją ku przodowi lub tyłowi

2.Wewn.: biorą udział w ruchach chrząstek krtani; podzielone czynnościowo na:

a)głosowe lub napinające struny głosowe: parzysty m. pierścienno-tarczowy (m. cricothyroideus)

b)rozwieracze głośni: m. pierścienno-nalewkowy

c)zwieracze głośni: m. pierscienno-nalewkowy boczny, m. tarczowo-nalewkowy, m. nalewkowy skośny, m. nalewkowy poprzeczny

d)zamykające wejście do krtani: m. nalewkowy

Jelito cienkie - dwunastnica(duodenum)

+początkowy odcinek jelita cienkiego

+kształt podkowy

+ok. 20-25cm długości

+uchodzą do niej przewody wyprowadzające dwóch największych gruczołów trawiennych: wątroby i trzustki

Jelito cienkie - kosmki jelitowe (velli intestinales)

+pokrywają błonę śluzową jelita cienkiego

+drobne uwypuklenia błony śluzowej jelita, do których dochodzą liczne naczynia włosowate i limfatyczne

+zwiększają powierzchnię chłonną jelita około 23 razy

Jelito grube(intestinum crassum)

+Kątnica albo jelito ślepe (cecum)- z wyr. robaczkowym [appendix vermiformis]

+Okrężnica [colon]- części: o. wstępujaca [colon ascendens], zgięcie wątrobowe albo prawe [flexura coli hepatica seu dextra], o. poprzeczna [colon transversum], zgięcie śledzionowe albo lewe [flexura coli lienalis seu sinistra], o. zstępująca [colon descendens], o. esowatą [colon sigmoideum]

Odbytnica albo prostnica [rectum]- zakończona odbytem (anus)

Gruczoły trawienne - wątroba

+położona w okolicy podżebrowej prawej i w znacznej części nadbrzusza

+waga 1500-1700 g

+zb. z 2 płatów- prawego i lewego, płaty dzielą się na zraziki

+ciemnoczerwone zabarwienie- jest ono związ. z dużą il. krwi przez nią przepływającej

+rozszerzony uchyłek przewodu wątrobowego to tzw. pęcherzyk żółciowy (vesica fellea)- zbiornik żółci wytwarzanej w wątrobie

Wątroba - żółć

+mieszanina wody, kwasów żółciowych, cholesterolu, bilirubiny i innych substancji

+aktywuje enzymy trzustkowe (zwłaszcza lipazę), powoduje rozbijanie tłuszczów na drobne kuleczki- ułatwia to działanie lipazy

+nie spływa bezpośrednio do dwunastnicy, ale gromadzi się w pęcherzyku żółciowym, który łączy się z przewodem wątrobowym wspólnym- ta główna droga wyprowadzająca żółć nosi nazwę przewodu żółciowego wspólnego uchodzącego na brodawce większej dwunastnicy

Wątroba (hepar) - funkcje

1.produkcja żółci- 500-1000 ml/dobę

2.produkcja białek krwi- z wyjątkiem gamma-globulin

3.detoksykacja przez wiązanie z H2SO4 i kwasem glukuronowym

4.udział w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczów- magazyn glukozy w postaci glikogenu, rozkład i synteza białek

5.produkcja czynników krzepnięcia

6.inaktywacja hormonów

7.magazyn witamin A,D,B12

8. spichrzanie glikogenu i żelaza (Fe)

9.magazyn krwi

10.termoregulacja- krew opuszcza ją cieplejsza o 1 st.C

11.w okresie płodowym- narząd krwiotwórczy

Gruczoły trawienne - trzustka

+położenie: lewa strona (nadbrzusze i lewe podżebrze)

+15-20cm długości

+wąski gruczoł barwy szaro-różowej lub żółtoróżowej

+zb. z głowy (objętej pętlą dwunastnicy), szyjki i ogona

Trzustka (pancreas)

+dwa główne przewody: przewód trzustkowy (uchodzi wspólnie z przewodem żółciowym wspólnym w dwunastnicy) i przewód trzustkowy dodatkowy (uchodzi na brodawce mniejszej dwunastnicy)

+dzieli się na mniejsze jednostki- pęcherzyki- wydzielają one enzymy trawienne; wydziela też hormony- najważniejsze z nich to insulina i glukagon

+tzw. wyspy trzustkowe- zamiast do dwunastnicy wydzielają swoją zawartość (hormony) do krwi

+gruczoł węwnątrzwydzielniczy

Trzustka -sok trzustkowy

+bezbarwny płyn wydzielanym przez trzustkę

+do 4 litrów na dobę

+odczyn zasadowy,

+dzięki zawartym w niej wodorowęglanom, zawiera mieszaninę enzymów trawiennych (trypsyna i erypsyna, lipaza trzustkowa, amylaza trzustkowa) niezbędnych do prawidłowego trawienia białek, tłuszczy i skrobi

Trawienie i wchłanianie pokarmu

jama ustna > rozdrobnienie i zmieszanie ze śliną, formowanie kęsów, zapoczątkowanie trawienia skrobi

gardło,przełyk > przesuwanie pokarmu

żołądek > trawienie mechaniczne i chemiczne oraz wyjałowienie papki pokarmowej

dwunastnica > wymieszanie z sokiem trzustkowym i żółcią produkowaną przez wątrobę

jelito cienkie > trawienie i wchłanianie do naczyń krwionośnych i chłonnych

jelito grube > wchłanianie wody oraz niektórych witamin i elektrolitów (Na, Cl), formowanie kału

UKŁAD ODDECHOWY (SYSTEMA RESPIRATORIUM)

FUNKCJA: dostarczenie organizmowi niezbędnego do życia tlenu i wydalenie na zewnątrz szkodliwego dwutlenku węgla

Górne drogi oddechowe

1.Nos zew i jama nosowa (nasus externus et cavum nasi)

2.Gardło (pharynx)

Dolne drogi oddechowe

1.Krtań (larynx)

2.Tchawica (trachea)

3.Oskrzela (bronchi)

NOS ZEWNĘTRZNY (nasus externus)

+kształt piramidy

+wierzchołek- nasada nosa (radix nasi)

+trójkątne powierzchnie boczne łączą się tworząc grzbiet nosa (dorsum nasi), w dolnej części uwypuklają się- skrzydła nosa (ala nasi); grzbiet nosa zakończony w rejonie podstawy końcem nosa (apex nasi)- w tej okolicy znajdują się nozdrza przednie (nares)

+skóra nosa okrywająca zewn. pow. nosa znajduje się też na przedsionku nosa (vestibulum nasi)- pokryta jest ona krótkimi włoskami wychwytującymi większe cząsteczki ciał obcych

Chrząstki nosa

1.Ch. przegrody nosa (cartilago septi nasi): nieparzysta, w części przyśrodkowej

2.Ch. boczne nosa (cartilago nasi lateralis)

3.Ch. skrzydłowe większe (cartilago alares majores): ukł. się w skrzydłach nosa

Jama nosowa (cavum nasi)

+otwiera się nozdrzami przednimi (nares), od tyłu łączy się z cz. nosową gardła przez nozdrza tylne (choanae)

+od przodu ograniczona wewn. powierzchnią nosa zewn.; od dołu podniebieniem twardym (wyrostki podniebienne szczęk+blaszka pozioma k.podniebiennej)

+sklepienie j. nosowej ograniczają kości nosowe, czołowe, sitowa i klinowa

+j. nosowa podzielona leżącą w pł. strzałkowej przegrodą dzieli się na dwie połowy boczne

+przegrodę budują lemiesz połączony od góry z blaszką pionową k. sitowej

+od przodu przechodzi w część chrzęstną i błoniastą

Jama krtani

+cz. górna: przedsionek krtani (vestibulum laryngis), rozpoczęty wejściem do krtani od przodu ograniczonym przez nagłośnię, od tyłu przez fałdy nalewkowo-głośniowe

+bocznie od fałdu leży zachyłek gruszkowaty krtaniowej części gardła

Nagłośnia (glottis)

+największa część krtani

+od góry oddziela ją fałd kieszonki krtaniowej (plica ventriculi) inaczej więzadło głosowe rzekome- zawiera ono więzadło kieszonki krtaniowej (nie bierze udziału w wytwarzaniu głosu, a jego błona śluzowa zawiera gruczoły zwilżające fałdy głosowe)

+od dołu nagłośnię odgranicza fałd głosowy (plica vocale) z więzadłem głosowym i przebiegającym bocznie mięśniem głosowym

+pomiędzy fałdami: wejście do kieszonki krtaniowej (ventriculucs laryngis) skierowanej zachyłkiem bocznie i ku górze

+poniżej fałdów głosowych światło krtani ponownie rozszerza się i tworzy jamę podgłośniową (cavum infraglotticum) bezpośrednio przechodzącą w tchawicę

+błona śluzowa krtani wyścielona nabłonkiem wielorzędowym migawkowym; migawki nabłonka poruszają się w kierunku gardła i wyrzucają drobne ciała obce dostające się tam wraz z powietrzem. Jedynie fałdy głosowe pokryte są nabłonkiem wielorzędowym płaskim; błona śluzowa krtani zawiera gruczoły krtaniowe zwilżające swoją wydzieliną fałdy głosowe i całe wnętrze krtani

Główną funkcją krtani jest powstawanie głosu.

Podczas fonacji szpara głośni zwęża się na skutek zbliżenia się chrząstek nalewkowatych. Jednocześnie fałdy głosowe pod wpływem działania mięśni głosowych zostają napięte. Przechodzące przez zwężoną głośnie powietrze wprowadza w drgania fałdy głosowe. Od ich napięcia oraz od długości strun głosowych zależy wysokość głosu. Cieńsze i krótsze struny głosowe wydają ton wysoki, dłuższe i grubsze natomiast ton niski.

Barwa głosu zależy od budowy i wielkości przestrzeni rezonansowych, które tworzą gardło, j. nosowa oraz zatoki przynosowe. Głos wydawany w krtani poprzez odpowiednie ułożenie języka ulega artykulacji przez odp. ułożenie języka, warg i policzków.

Inną funkcją krtani jest ochrona dróg oddechowych przed dostaniem się do nich pokarmu. Funkcję tę spełnia chrząstka nagłośniowa i mięśnie zamykające wejście do krtani.

TCHAWICA (TRACHEA)

+kształt spłaszczonej rury o dł. ok. 12cm

+położenie: rozpoczyna się poniżej chrząstki pierścieniowatej na wysokości C7, kończy się rozdwojeniem tchawicy (bifurcatio trachae) na wysokości Th12; te dwa rozdwojenia noszą nazwy oskrzela główne

+sąsiaduje od przodu z mm. powierzchownymi szyi a od tyłu z przełykiem

+jest unaczyniona i unerwiona

+w jej dolnym odcinku przylega tarczyca

BUDOWA TCHAWICY - SZKIELET

+zb. jest z chrząstek w liczbie od 16-20. (cartilagines tracheales)- w ich obrębie występują więzadła zawierające bardzo dużo włókien elastycznych- wpływa na to duża sprężystość ścian tchawicy i zapewnia swobodny napływ powietrza do płuc;

+wnętrze tchawicy wyściela nabłonek migawkowy

Oskrzele prawe dzieli się na trzy oskrzela płatowe (bronchi lobares) a te z kolei na oskrzela segmentowe (bronchi segmentales); ich liczba równa jest liczbie segmentów płuca prawego.

Oskrzele lewe dzieli się natomiast na dwa oskrzela płatowe a następnie odpowiednio na oskrzela segmentowe w ilości segmentów płuca lewego

SCHEMAT SKŁADOWYCH DRZEWA OSKRZELOWEGO(GRONO)

Oskrzeliki (brochioli)oskrzeliki oddechowe (brioncholi respiratorii) przewodziki pęcherzykowe (ductuli alveolares) łącza się z woreczkami pęcherzykowymi (sacculi alveolares) pęcherzyki płucne (aloveoli pulmonis)

PECHERZYKI PŁUCNE

+otoczone gęstą siecią n. włosowatych tzw. włośniczki- dzięki włośniczkom dochodzi do dyfuzji gazów oddechowych: tlen dyfunduje do wnętrza włośniczek a następnie do krwi oraz z krwią do n. krwionośnych całego organizmu, natomiast dwutlenek węgla przedostaje się z krwi do n. włosowatych pęcherzyków i stamtąd jest usuwany na zewnątrz

+ilość pęch. Płucnych: ok. 300-500 mln- wiąże się to z dużą efektywnością wymiany gazowej.

+ całkowita pow. oddechowa wynosi od 70-120 m2.

+budowa: przypomina budowę tchawicy ponieważ p.p zbudowane są z chrząstek połączonych mięśniówką; wnętrze pęcherzyków wyściela nabłonek migawkowy co umożliwia przesuwanie np. kurzu w okolicę tchawicy.

PŁUCA (PULMONES)

+położenie: w obrębie kl. piersiowej, szczyt wystaje nieco ponad pierwsze żebro i obojczyk +płuco ma kształt stożka- wyróżniamy w nim: podstawę i szczyt; u młodych ludzi płuca mają zabarwienie jasno różowe a z wiekiem staje się ono coraz bardziej ciemne.

+narząd lekki, ważą ok. 1000-1300g

POWIERZCHNIE PŁUCA

1.ŻEBROWA(facies costalis)

2.PRZYŚRODKOWA(facies medialis): wnęka płuca (hilus pulmonis), wycisk sercowy (impressio cardica), korzeń płuca (radix pulmonis)

3.PRZEPONOWA (facies diphragmatica)

PŁUCO PRAWE (PULMO DEXTER)

Płat górny:

*segment szczytowy- segmentum apicale

*segment tylny- segmentum posterius

*segment przedni- segmentum anterius

Płat środkowy:

*segment boczny - segmentum lateralis

*segment przyśrodkowy- segmentum medialis

Płat dolny:

* Segment szczytowy- segmentum apicale

* segment podstawny przyśrodkowy- segmentum basale mediale

* Segment podstawny przedni- segmentum basale anterior

* segment podstawny boczny - segmentum basale lateralis

* segment podstawny tylny- segmentum basale posterior

PŁUCO LEWE (PULMO SINISTER)

Płat górny:

* segment szczytowy

* segment tylny

* segment przedni

* języczek górny i dolny - lingulae superius et posterius

Płat dolny:

*segment szczytowy- segmentum apicale

*podstawny przedni- basale anterior

*podstawny boczny - basale lateralis

*podtsawny tylny- basale posterior

Płuco lewe nie posiada jednego siódmego segmentu, a także jest objętościowo mniejsze od płuca prawego.

OPŁUCNA (PLEURA)

+błona surowicza pokrywająca płuca

+zb. z 2 blaszek: 1.OPŁUCNA PŁUCNA (pleura pulmonaris); 2. OPŁUCNA ŚCIENNA (pleura parietalis); pomiędzy nimi: jama opłucna (cavum pleura) która zawiera płyn zmniejszający tarcie podczas oddychania

ZACHYŁKI OPŁOUCNOWE

+tworzą się podczas rozszerzania się jamy opłucnej w fazie wdechu

+dzięki nim płuca zwiększają swoja objętość

+wyróżniamy: 1.Zachyłek żebrowo-przeponowy (recessus costodiaphragmaticum); 2. Zachyłek żebrowo-śródpiersiowy (recessus costomediastinalis)

OPŁUCNA ŚCIENNA (ze względu na lokalizację): 1.Żebrowa (pleura costalis); 2. śródpiersiowa (pleura mediastinalis); 3.Przeponowa (pleura diaphragatica)

MECHANIKA ODDYCHANIA

1.Oddychanie zewnętrzne, płucne: wymiana gazowa miedzy pęcherzykami płucnymi a krwią. Krew pobiera O2 z pęcherzyków a w zamian oddaje CO2. Łącznikiem tlenu jest hemoglobina która w połączeniu z tlenem daje oksyhemoglobinę a w połączeniu z dwutlenkiem węgla daje karboksyhemoglobinę

2.Oddychanie wewnętrzne, tkankowe: zachodzi w obrębie tkanek , krew uwalania tlen a odbiera dwutlenek węgla.

FAZY ODDYCHANIA PŁUCNEGO (wdech i wydech)

Mechanizm wdechu- faza czynna: W czasie wdechu na skutek działania mm. wdechowych powiększają się trzy wymiary kl. piersiowej a co za tym idzie następuje wzrost objętości kl. piersiowej. Powoduje to opłucna płucna przylegająca do opłucnej ściennej i podążająca za nią-wypełnia całą jamę opłucnej. W efekcie ma miejsce obniżenie ciśnienia w pęcherzykach a konsekwencja różnicy gradientów stężeń jest wdech, czyli napływ powietrza atmosferycznego do pęcherzyków płucnych. Patm = P pecherzyków

Mechanizm wydechu- faza bierna: W czasie wydechu następuje rozkurcz mm. wdechowych, następnie zmniejszenie wymiarów klatki piersiowej co jest konsekwencja wzrostu ciśnienia w pęcherzykach płucnych.

Kiedy wartość ciśnienia w p.p przekroczy wartość ciśnienia atmosferycznego następuje usunięcie powietrza na zewnętrz.

Regulacja oddychania czyli częstości i głębokości oddechów

+ośrodek oddychania znajduje się w rdzeniu przedłużonym i składa się z dwóch podjednostek: ośrodka wdechu i wydechu.

+Implus (16/min)> nerwy ruchowe> gałązka wstępujaca> most Varola> zahamowanie wdechu na 1-2 sekundy.

+jak wynika z powyższego schematu rytmiczność oddechów związana jest z pobudzeniem i hamowaniem ośrodka wdechu

+na zwiększenie częstości oddechów ma także wpływ:

*podwyższona temperatura ciała

*wzrost prężności CO2 we krwi itp..

---