Leki stosowane w schorzeniach ukł. oddechowego
W schorzeniach układu oddechowego stosujemy następujące grupy leków:
I. Leki wykrztuśne i sekretolityczne - leki te są stosowane w schorzeniach dróg oddechowych w których obecna jest gęsta, lepka i trudna do odkrztuszenia wydzielina. Obie grupy leków upłynniają wydzielinę co prowadzi do zmniejszenia jej lepkości i łatwiejszego usunięcia w odruchu kaszlu. Leki wykrztuśne upłynniają wydzielinę przez zwiększenie zawartości wody w jej składzie natomiast sekretolityczne zmieniają sam skład wydzieliny. Skuteczność tych leków w dużej mierze zależy od odpowiedniego nawadniania organizmu. Leki wykrztuśne maja słabe działanie farmakologiczne stosowane są w postaci np. mieszanek roztworów, syropów, inhalacji
Działanie wykrztuśne- preparaty a) jodek potasu b) wodorowęglan sodu c) benzoesan sodu
Jest szereg preparatów pochodzenia roślinnego np. syrop sosnowy złożony
Spośród leków sakretolitycznych największe znaczenie terapeutyczne maja leki mukolityczne, wyróżniamy tu takie leki jak: a) acetylocysteina ACC b) mesna c) bromheksyna (flegamina) ( ambroksol) preparaty
Leki te wykazują najsilniejsze działanie przy miejscowym stosowaniu do drzewa oskrzelowego lub gdy są podane w inniekcjach. Skuteczność terapeutyczną mukolityków stosowana per os jest podobna jak leków wykrztuśnych
II. Leki przeciwastmatyczne- ASTMA-przewlekła choroba o podłożu zapalnym w której dochodzi do zwiększonej reaktywności oskrzeli przejawiającej się skłonnością do skurczu pod wpływem różnych bodźców. Stąd choroba ta ma również charakter napadowy. Przyczyną napadu mogą być alergeny zimno, czynniki psychiczne i inne. Farmakoterapia astmy ma na celu przede wszystkim jak najszybsze zwalczenie duszności a następnie zapobieganie powikłaniom ze strony płuc i ukł. krążenia. Drugim ważnym elementem leczenia astmy jest zapobieganie następnym napadom duszności. Podział leków stosowanych w astmie jest następujący:
1) Leki rozkurczające m.gładkie oskrzeli ( stosowane głównie w napadzie astmy)
a)leki pobudzające receptory adrenergiczne ß2 - spośród tych leków stosowane są te które pobudzają wybiórczo rec. ß2 w oskrzelach. Stosowane są różnymi drogami i.v. s.c. per os, wziewnie. Preferuje się drogę wziewną z uwagi na szybki efekt, duża skuteczność , mniejsze ryzyko działań niepożądanych. Leki pobudzające rec. ß2 mogą różnic się czasem działania:
-krótko działające np. fenoterol, salbutamol, terbutalina leki te stosuje się wziewnie, przy tej drodze podania początek działania występuje szybko (2-5 min.) powinny być stosowane tylko w czasie napadu ostrej duszności
-długo działające np.salmeterol i formoterol leki stos. się też wziewnie, jednakże nie należy ich podawać w celu przerywania napadu duszności, ale zapobiegawczo zwłaszcza przy występującej duszności nocnej.
Ogólnie stosowanie leków pobudzających rec. ß2 może dawać ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca, czy zawału serca. Takie powikłania mogą wystąpić przy podaniu i.v. tych leków lub przy ich kojarzeniu z innymi lekami przeciw astmatycznymi np. teofiliną .Leki: preparaty FENOTEROL (BEROTEC) aerozol 1-2 rozpylenia SALBUTAMOL aerozol,syrop,tab,amp.0,5mg
b) Teofilina - rozkurcza m. gładkie oskrzeli, jest lekiem toksycznym. Działanie niepożądane tego leku korelują ze stężeniem surowicy. Mogą pojawić się nudności, wymioty, bóle i zawroty głowy następnie drżenia mięśniowe, nadkwasota, ↓ poziomu cukru we krwi, tachykardia, ↓RR, a przy jeszcze ↑ stężeniach we krwi zaburzenia rytmu serca, drgawki, niedotlenienie OUN. Sposób podania teofiliny zależy od stanu chorego. W nagłych stanach podajemy i.v. najbezpieczniej we wlewie kroplowym, dawki muszą być indywidualizowane. Nazwa preparatu theophyllinum ( flakon-roztwór do wlewów i.v. obj.250ml dawka leku zawarta tam 300mg, sa jeszcze tab.100mg i czopki100mg.,350mg. Jeśli jest podawana i.v. musi być wykonana bardzo powoli. Teofilina występuje również w połączeniu z etylenodiaminą ten preparat nazywa się aminophyllinum, jest w postaci amp. wówczas zawierają roztwór i.v. 2,5%/10ml, i.m.25%/2ml, czopki 200mg i 360mg, nie zaleca się czopków bo się nierównomiernie wchłaniają. Powoli podajemy i.v. około 20 min.
c) Leki cholinolityczne- z pośród leków tej grupy w leczeniu astmy stosowany jest IPRATROPIUM- podaje się drogą wziewną przy takiej drodze podania efekt farmakologiczny występuje dopiero po około 30min, dlatego ten lek jest stosowany przede wszystkim w zapobieganiu stanów spastycznych oskrzeli wywołanych zimnem czy wysiłkiem. W leczeniu ostrych napadów astmy podawane jest łącznie z lekami pobudzającymi rec.ß2 Nazwa handl.atrovent-aero
2) Leki zapobiegające reakcji skurczowej wywołanej działaniem mediatorów zapalenia (leki przeciwzapalne stos. przewlekle,wolno się wchłaniają)Stosuje się przewlekle co ma na celu zapobieganie napadom ostrej duszności. Wyróżniamy grupy leków:
1gr.- kromony-preparaty- KROMOGLIKAN SODU, ŃEDOKROMIL- leki te są stosowane miejscowo do drzewa oskrzelowego 3-4x dziennie, nietoksyczne, stos. u dzieci
2gr.- glikokortykosteroidy- BUDEZONIT, BEKLOMETAZON wziewne- leki te są wykorzystywane na każdym etapie przewlekłego leczenia astmy. Stos.per os np. predmizon- w ciężkich postaciach astmy, i.v.- np. półbursztynian hydrokortyzonu stos.w leczeniu tzw. stanu astmatycznego
Leki stosowane w stanie astmatycznym
Stan astmatyczny to b. ciężkie rozlane zwężenie oskrzeli (długo utrzymuje się)wymaga szybkiego i intensywnego postępowania leczniczego, b. ważne jest ustalenie dotychczasowego leczenia (czy pacjent już przyjął leki z gr.pobudzających ß2 , teofilinę) Leczenie tylko na OIOM. Stosuje się leki: ß stymulatory (pobudz. ß2 ) wlew, i.v.glikokortykosteroidy i.v. teofilina wlew i.v. ipratropium w post. nebulizacji (mgła) nawodnienie- leki mukolityczne podawane pozajelitowo również podaje się potas, jeśli ↓ jego stężenie we krwi.
III. Leki przeciw kaszlowe- z leków przeciw kaszlowych największa siłę działania mają opioidy np. morfina, kodeina, dekstrometorfan-(ten lek nie ma dział. p- bólowego, nie hamuje OUOddechowego, nie uzależnia) Leki p.kaszlowo działają tylko objawowo tj. hamują odruch kaszlu ale nie znoszą jego przyczyny. Leków tych nie stos. się w obecności zapalnej wydzieliny dlatego że grozi to przejściu zapalenia z oskrzeli do tkanki płucnej. Gdy jest wydzielina- stosuje się środki wykrztuśne lub sekretolityczne.
Leki układu pokarmowego dzielą się na:
I. Leki przeciwbiegunkowe- przyczyną biegunki może być:
zatrucie środkami chemicznymi (pescytydy), zakażenie bakteryjne, wirusowe, zatrucie lekami,
Biegunka może być objawem innych chorób np. zespołu złego wchłaniania jelit czy trzustki. W leczeniu biegunki stosuje się postępowanie przyczynowe i objawowe. W leczeniu przyczynowym stosujemy chemioterapeutyki, najczęściej są to chinolony tj. Ciprofloksacyna, Norfloksacyna, lub Klotrimazol (biseptol). Można stosowac tez Metronidazol lub Wankomycynę w przypadku zapalenia rzekomo błoniastego jelita grubego lub Sulfasalazynę we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. W leczeniu objawowym stos. się 4gr. leków:
l. nawadniające- uzupełniać wodę i elektrolity. Got. preparaty: Gastrolit,Glukoza, PWE
l. hamujące perystatykę jelit- hamują ruchy robaczkowe po przez zwiększenie napięcia m. okrężnych jelit. Leki: Loperamid, Difenoksylad, nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Wady: nudności, wymioty, suchość w jamie ustnej.
l. ściągające- powodują ścinanie białka i śluzu co prowadzi do wytworzenia warstwy ochronnej na powierzchni śluzówki i zmniejsza się wysięk zapalny śluzówki i jest b. odporna na działanie toksyn bakteryjnych. Preparaty: Sole Bizmutu, Garbnik (sub.naturalna) (Enterosol)
l. absorbujące- działają nie wybiórczo bo pochłaniają wszystkie substancje. Zmniejszają zawartośc wody w stolcu i nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Należy przyjmować 1h przed lub 2h po podaniu innych leków. Preparaty: Węgiel Leczniczy(duże dawki),Smekta (dzi.absorbująco i ściągająco)
II. Leki przeciw wymiotne - nudności i wymioty są objawem chorobowym zatruć, zaburzeń funkcji błędnika i
ciąży W leczeniu występuje jako objaw niepożądany cytostatyków czyli leków nowotworowych i po narkozie.
Pojawiają się w wyniku pobudzenia OUN. Wyróżniamy leki:
Metoklopranid- skuteczna we wszystkich wymiotach oprócz zaburzeń błędnikowych. Działa też prokinetycznie (pobudza motorykę górnego odcinka prz.pokarmowego) 3x1tab. i.v.,i.m. 10mg/2ml
Tietyloperazyna- we wszystkich rodzajach wymiotów i u ciężarnych, przechodzi przez łożysko (Torecam) tab.czop.amp.6,5mg/1-3 na 24h
Dimenhydrynad (Aviomarin)- najskuteczniejszy lek tab.amp.50mg. Musi być przyjęty 30min. przed zmianą pozycji ciała
Prometazyna(Difergan)-skuteczny na różne wymioty, korzystne działanie uspakajające tab. syrop, inniekcje
Dzi. niepożądane Dimenhydrynatu i Prometazyny : suchość w j.ustnej, senność, zawroty gł., złe widzenie
Omdasetron- środek p.serotoninowy, do opanowywania wymiotów po radioterapii, cytostatykach, narkozie i
u ciężarnych. Dobrze tolerowane. Stos. peros
III. Leki stos. w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy- uszkodzenie błony śl.żołądka i drażniące
działanie kw.solnego i pepsyny także mogą być przyczyną leki (aspiryna) lub infekcja helikobakterphylori i
stres. 4 gr leków
l. hamujące wydzielanie kw.solnego dzielimy na 2 gr.
1gr l. blokujące histamineH2-hamują wydzielanie kw.sol. i pepsyny w żołądku nie wpływają na perystatykę
jelit. Ranitydyna (Ranigast), Famatydyna. Obj. Niepożądane: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zaparcia
b. głowy. Leczenie długo trwałe 4-8 tyg. Ranigast przy ciężkim stanie150mg 1tab.rano,2 wieczorem,st
lżejszy 2 tab. na noc. Famotydyna ma silniejsze dział. od Ranitydyny i ma mniej dział. niepożądanych
2gr. inhibitory pompy protonowej-hamują wydzielanie kw.solnego, działają przyczynowo od 2tyg. Do 1
miesiąca. Leki Omeprozol, Pantroprozol, Lenzoprozol
l. wzmacniające barierę śluzówkową- leki Supralfad, Cytrynian potasowo-bizmutowy, dział. osłaniająco i regerenująco. Wytwarzają warstwe ochronną w niszy wrzodowej i chronią ją ułatwiając gojenie. Leki należy podawać przy ↓pH
l. zobojętniające kw. solny-związki glinu i magnezu mają działanie na drodze reakcji chem. zobojętniające kw.solny zwiększając pH i tworzą warunki do gojenia się (skuteczność jest nie wielka). Stosowane jako wspomagające typowe leki działające objawowo. Zw. magnezu dział. silniej niż glinu i zw. magnezu mają dział. przeczyszczające a glinu zapierające. Leki: Alusan, Alugastrin, Rennie, Manti
l. przeciwbakteryjne- najlepsza i skuteczna jest terapia skojarzona przynajmniej z 2 chemioterapeutyków. Należą do nich: Amoksycyklina, Klarytromecyna (Klacid), Metronidozol lub Tymidazol
IV. Leki spazmatyczne czyli rozkurczowe- są to leki które znoszą skurcz m. gładkich jelit. Stos.leki:
PAPAWERYNA i pochodna Drotoweryna (Nospa) 40mg a forte80mg, HIOSCYNA(Skopolamina),
ATROPINA ,OKSYFENONIUM (Spazmofen). Papaweryna i hioscyna bezpośrednio działają na m. gładkie.
Drotoweryna dział. silniej niż papaweryna. Stosowane w kolce jelitowej i żółciowej lub kolce nerkowej
czyli pęcherza moczowego. Peros, i.v. i niektóre do odbytniczo. Leki: Spasticol- czopki, Tolargin- czopki
(atropina, papaweryna,pyralgina). Hioscyna i Atropina oraz Oksyfenonium działają rozkurczowo po przez
blokowanie receptorów muskarynowych, w porównaniu z lekami działającymi bezpośrednio wywołują
więcej działań nieporządnych: suchość błony śluzowej, zaburzenia widzenia, zaparcia. Preparaty Hioscyny-
Buskopan (skopolamina) czop.amp. Oksyfenonium- Spazmofen 5mg 3x24h i dupleks tab. 2x24h Atropina-
Substancja, można zrobić preparaty- Spasticol, Siarczan Atropiny. Drotoweryna (nospa) dzial.rozkurczowo i
p.bólowo