Towarzystwo Szkoły Ludowej (TSL)
Największe stowarzyszenie oświatowe Galicji, utworzone w Krakowie z okazji obchodów 100 rocznicy Konstytucji 3 Maja przez działaczy liberalno-demokratycznych, skupionych wokół dziennika ,,Nowa Reforma". Pierwszym dobroczyńcą TSL byt E. Jerzmanowski, który przekazał na cele organizacji 20 tys. koron.
Towarzystwo zostało zatwierdzone przez władze 21.01 1892 r. Przewodniczącym został poeta Adam Asnyk, a po jego śmierci E. Bandrowski. Do znanych działaczy TSL należeli: polityk, ludowiec - W. Kiernik i pedagog T. Łopuszański.
Zadaniem TSL bylo:
- szerzenie oświaty wśród ludu polskiego przez zakładanie szkół ludowych i średnich,
- organizowanie kursów początkowych dla analfabetów,
- prowadzenie odczytów i pogadanek popularnych,
- tworzenie bibliotek i czytelni,
- urządzanie obchodów narodowych, koncertów i przedstawień amatorskich,
- organizowanie wycieczek,
- wydawanie i wspieranie czasopism oświatowych i wydawnictw popularnych.
Szczególnie doniosłą rolę towarzystwo pełniło tam, gdzie było ostoją polskości, zagrożonej na wschodzie przez wpływy ruskie (ukraińskie), a na zachodzie germańskie lub czeskie.
TSL wydawało miesięcznik (przejściowo dwutygodnik) ,"Przewodnik Oświatowy". Poza tym drukowało i upowszechniało książki historyczne (powieśc i prace popularno-naukowe), książki dla dzieci, zbiory pieśni narodowych i ludowych oraz kalendarze zawierające liczne porady praktyczne, wydawane w dwóch wersjach - dla miasta i dla wsi.
W niepodległej Polsce TSL wznowiło i rozszerzyło działalność po kilkuletnim osłabieniu, spowodowanym zniszczeniami wojennymi i ubytkiem kadr oświatowych, którymi Galicja zasilała województwa wschodnie i zachodnie Rzeczypospolitej, zakładało znów szkoły, biblioteki i
czytelnie, księgarnie i domy ludowe, prowadziło kursy i odczyty, organizowało wycieczki.
Prezesem, ,który odbudował strukturę był E. Adam.
Obok stosowania dawnych form pracy oświatowej TSL zakładało niedzielne uniwersytety wiejskie, prowadzące zajęcia w ci4gu 5, 6 miesięcy w okresie jesienno-zimowym, w wymiarze 3-4 godziny tygodniowo, przeważnie w niedzielę. Kształciła się w nich ludność chłopska, głównie młodzież. Pełny kurs nauki trwał zazwyczaj 2 lata.
Uniwersytety niedzielne TSL zyskały na wsi znaczne powodzenie. W niektórych środowiskach robotniczych TSL prowadziło uniwersytety robotnicze.
W latach 3O-tych, chroniąc nadal ludność polską przed zruszczeniem, TSL usiłowało równocześnie znaleźć model zgodnego współżycia polsko-ukraińskiego w Małopolsce Wschodniej.
Towarzystwo działało do 1939 roku.
Bibliografia:
K. Wojciechowski (red.): Encyklopedia oświaty i kultury dorosłych