Opracowała: Beata Patyk
Rozwijanie twórczej aktywności dziecka.
Zmiany jakie dokonały się w pedagogice, na skutek reformy edukacji wymagają od nauczycieli nowatorskiego podejścia do celów i treści wychowania i nauczania.
Zadania zawarte w podstawach programowych skłaniają nas do patrzenia na dzieci najpierw przez pryzmat psychologii, a później pedagogiki.
Wychowanie twórcze to jedna z dróg, która może ułatwić funkcjonowanie dziecka w życiu.
Przy naszej obecnej wiedzy jak zdolności twórcze inaczej zwane talentami mogą być rozwijane lub tłumione przez środowisko, stało się jasne, że czekanie, aż jednostka wyprodukuje coś godnego uwagi, może dla większości dzieci oznaczać czekanie, aż będzie za późno.
Dziś już wiadomo na pewno, że wszystkie dzieci są wyposażone w pewien potencjał twórczy i że to właśnie od poziomu naszej zewnętrznej stymulacji zależy poziom rozwoju twórczego dziecka.
Według J. Kujawińskiego - aktywność twórcza - to podejmowana chętnie i uprawiana z zadowoleniem, oparta na własnych pomysłach i mniej lub bardziej świadoma celu, osobista działalność ucznia, prowadzona w poczuciu odpowiedzialności, stymulowana zwłaszcza przez otwarte lub zamknięte zadania problemowe zintegrowane z potrzebami dziecka i jego środowiska, której wynikiem jest stworzenie lub odkrycie przez uczącego się czegoś dla niego nowego i pożytecznego, zasadniczo z zakresu wymagań ustalonych w programie nauczania początkowego.
Twórczość może być rozumiana jako aktywność, wynik, proces, jak również jako myślenie twórcze.
Do podstawowych powodów - wg E.P. Torrance, dla których szkoła powinna rozwijać myślenie twórcze należą:
Twórczość jest nieodłącznym składnikiem zdrowia psychicznego.
Stanowi ona jeden ze sposobów samorealizacji, pomaga rozwijać tkwiące w jednostce możliwości twórcze.
Sprzyja osiąganiu lepszych wyników w procesie kształcenia.
Twórczość jest warunkiem sukcesów zawodowych nawet w najprostszych zawodach.
Twórczość odgrywa wielką rolę w rozwoju społeczno - gospodarczym.
E. P. Torrance uważa, że dzieci dysponują naturalnym potencjałem twórczym, który w wyniku niewłaściwych postaw nauczycielskich ulega zahamowaniu. Opracował zasady postępowania nauczyciela z dziećmi. Oto one:
Ceń myślenie twórcze. Dzieci bardzo szybko dostrzegają to, co się u nich ceni.
Uwrażliwiaj dzieci na bodźce istniejące w otoczeniu.
Zachęcaj do manipulowania przedmiotami i ideami, gdyż dziecko wykazuje tendencje do badania, co stanowi podstawę innowacyjności.
Wspieraj innowacyjne uczenie się przez dziecko, gdyż sprzyja to podtrzymywaniu ich ciekawości i chęci zdobywania wiedzy.
Strzeż się przed narzucaniem sztywnych schematów. W każdej sytuacji istnieje wiele możliwości działania nie wolno narzucać jednego słusznego sposobu rozwiązania.
Twórz i utrwalaj w klasie twórczą atmosferę, która charakteryzuje się przyzwoleniem, nieskrępowaniem, poczuciem bezpieczeństwa, brakiem lęku, wspólną pracą, elastycznością działania.
Rozwiewaj obawy, których źródłem są arcydzieła. Lęk przed doskonałością hamuje rozwój talentu twórczego.
Stwarzaj sytuacje wymagające twórczego myślenia w myśl sentencji „Potrzeba matką wynalazku”.
Zapewniaj uczniom okresy wzmożonej aktywności, jak i względnego spokoju. Twórcze pomysły mogą przyjść do głowy w każdym czasie.
Utrwalaj zwyczaj pełnej realizacji pomysłów, gdyż idea to nie wszystko. Trzeba pomysł sprawdzić w praktyce i wtedy można poprawić i udoskonalić, co stanowi bodziec do kolejnej twórczej inicjatywy podejmowanej przez dziecko.
Zachęcaj dzieci do zdobywania wiedzy z różnych dziedzin. Należy przeciwdziałać zbyt wąskiej „specjalizacji” uczniów, interesujących się tylko określoną dziedziną wiedzy, gdyż warto posiadać rozległą wiedzę z różnych dziedzin nauki.
Wychowuj nauczycieli o odważnym umyśle. Dzieci twórcze dobrze się czują w szkole, w której spotykają życzliwego i cierpliwego nauczyciela, skłonnego do wysłuchania i realizacji najbardziej oryginalnych i „dzikich pomysłów”.
Paul Torrance na pierwszym miejscu wymienia myślenie twórcze, którego umiejętność stanowi podstawę wychowania twórczego. Następstwem umiejętności myślenia twórczego jest aktywność muzyczna, wokalna, plastyczna, ruchowa, werbalna, czyli twórcza postawa dziecka wobec wszelkiego rodzaju działalności.
Istnieje wiele technik, metod i form rozwijania zdolności twórczych dzieci. Wymienić tu można:
Technika „śniegowej kuli” - uczniowie dyskutują w parach. Następnie nauczyciel prosi ich o połączenie w grupy 4, a następnie 8- osobowe. Technika ta bardzo podnosi aktywność uczniów, szczególnie kiedy trzeba przygotować wnioski.
„Burza mózgów” - polega na dzieleniu się nieuporządkowanymi pomysłami na jakiś temat związany z poszukiwaniem rozwiązania określonego problemu, a następnie na wybieraniu spośród nich najciekawszych. Celem tej metody, oprócz wytworzenia dużej ilości pomysłów w krótkim czasie, jest uczenie uczestników szacunku dla propozycji innych, zintegrowanie grupy.
Drama jest fikcyjną sytuacją, która powstaje, gdy kilka osób we wspólnej przestrzeni przedstawia coś, co nie jest w danym czasie obecne, używając jako środków wyrazu swoich ciał i głosów. W zakres dramy wchodzą: rozmowa, wywiad, pantomima, improwizacja, list. Drama umożliwia przeżycie określonych problemów, poszukiwanie własnych rozwiązań i dokonywanie wyborów.
Zabawowe formy pracy: krzyżówki, szarady, zagadki (są same w sobie zadaniem, problemem, którego wykonanie, rozwiązanie daje dziecku dużo satysfakcji i poczucie odniesienia sukcesu).
Nie stymulowane, nie rozwijane zdolności twórcze ulegają zahamowaniu. Występuje wtedy poważne zagrożenie zdolności twórczych. Życzymy sobie, aby dzięki naszym oddziaływaniom, takie zagrożenia ominęły dzieci, z którymi pracujemy.
Literatura:
Czelakowska D.: Twórczość a kształcenie języka dzieci w wieku wczesnoszkolnym, Kraków 1996, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kujawiński J.: Rozwijanie aktywności twórczej uczniów klas początkowych, Warszawa 1990, WSiP.
1
1