Władysław Tatarkiewicz „Definicja sztuki”
Czyją córką jest teoria literatury?
Córką teorii sztuki, Arystotelesa i jego filozofii.
Kiedy powstała?
W starożytności, za sprawą „Poetyki” Arystotelesa.
Jak początkowo definiowano sztukę?
Wg def. greckiej (sztuka była umiejętnością wytworzenia rzeczy wedle reguł)
Co to jest umiejętność?
To coś nabytego, za sprawą umiejętności ktoś jest zdolny do wykonania pewnych rzeczy.
Dlaczego reguły były ważne?
Bo w starożytności sztuka była rzemiosłem.
Od kiedy poezja i muzyka uznawane były za sztukę?
Muzykę włączono od momentu, w którym odkryto w niej swoistą harmonię, reguły (uczynili to Pitagorejczycy).
Dzięki „Poetyce” Arystotelesa włączono poezję.
Z czym wiąże się pojęcie furror poeticus?
To szał poetycki, o którym mówił Platon.
Kiedy uświadomiono sobie, ze pewne dziedziny sztuki nalezą do wyższej kategorii?
Pod koniec XVII wieku muzykę, literaturę i sztuki poetyckie zaliczono do wyższej kategorii sztuk.
Batteaux (czyt. Szarl Bato) wyodrębnił 7 sztuk pięknych
(Pytanie mogło brzmieć: kto, kiedy i jakie sztuki piękne wyodrębnił?
Lub: kto jest autorem określenia „sztuki piękne”?).
Otóż w poł. XVIII w Batteaux wyróżnił 7 sztuk pięknych
(malarstwo, rzeźba, architektura, muzyka, poezja, wymowa, taniec).
On zdefiniował sztuki jako te, które naśladują naturę, wybierając z niej to, co piękne.
Do końca XIX w. ta def. była uznawana.
Rozrywka w XIX w.
Na pocz. XX w. modernizm narobił zamieszania. Zaliczono do sztuki operetkę, farsę, muzykę taneczną, które wcześniej były klasyfikowane jako rozrywka.
Czy istnieje sztuka, w której człowiek musi dzielić się z naturą?
Tak, drogie panie, to ogrodnictwo
Co to jest sztuka użytkowa?
Sztuka, której główną rolą jest pragmatyzm. Dziś mamy problem z klasyfikacją architektury przemysłowej, sprzętarstwa - czy to sztuka, czy też nie.
Szerokie i wąskie rozumienie sztuki.
znaczenie szerokie (sztuki wizualne i abstrakcyjne) z. wąskie (sztuki plastyczne)
Co stanowi o przynależności dzieła do sztuki?
O przynależności stanowi zamierzenie lub osiągnięcia (bierzemy pod uwagę relację: pomysł artysty (zamiar) - efekt).
Dwa aspekty sztuki.
Czynność (związana z umiejętnością) i wytwór.
Jest 1 sztuka czy jest ich wiele?
Jest takie wahanie w estetyce, więc trudno odpowiedzieć na to pytanie jednoznacznie.
Definicje sztuki (Ważne tu jest numerowanie - na egz. dostaniemy numerek )
Harmonijnej sztuki klasycznej
To ten rodzaj produkcji ludzkiej, który zmierza do piękna i osiąga je.
Sztuki naśladującej i odtwarzającej rzeczywistość
Związana z mimesis. U Platona mimesis to naśladowanie wyglądu rzeczy.
Jak się ma definicja II do różnych dziedzin sztuki?
Ta def. jest za wąska - nie odpowiada architekturze, muzyce, malarstwu abstrakcyjnemu.
Konstruowania form, kształtu
Zamoyski: „Sztuką jest wszystko, co powstało z potrzeby kształtu.”
Tu mieści się pojęcie czystej formy.
Ale! To za szeroka def., bo formę ma wszystko (nie tylko dzieło sztuki).
Cechą swoistą sztuki jest ekspresja.
Ważna jest tu intencja artysty.
Przedstawiciele: Wasyl Kandyński, Benedetto Croce (czyt. krocze).
Czy ta definicja obejmuje cały zakres sztuki?
Nie, ta def. nie odpowiada architekturze (jest więc za wąska)
Cechą swoistą sztuki jest to, że wywołuje przeżycia estetyczne (funkcja impresywna)
Culler mówił tak: „sztuka to wytwór ludzki, który wywołuje przeżycia estetyczne.”
Ale! To za szeroka def. (przyroda też może takie przeżycia wywoływać).
Cechą swoistą sztuki jest to, że wywołuje wstrząs.
Sztuka jest agresywna - zgodnie z myślą Bergsona („sztuka wraża się raczej w psychikę ludzką, niż ją wyraża”).
To def. współczesna.
Definicje alternatywne
Diderot
Def. oparta o pojęcie doskonałości (wartościowanie).
Gorgiasz z Leontinoi (jeden z Sofistów)
Sztuka to wytwarzanie iluzji.
PlOtyn
Sztuka jest przypomnieniem prawdziwego bytu.
Michał Anioł
Sztuka otwiera lot do nieba. (a i z pewnością my odlecimy na egzaminie )
Hegel
Sztuka to poznanie praw ducha.
Stanowisko postmodernistyczne
Weitz, Kendik - pojęcia „sztuka” nie należy definiować
Definicje autorskie (czyli definicje samego Tatarkiewicza)
Sztuka jako czynność
Sztuka jest odtwarzaniem rzeczy
bądź konstruowaniem form,
bądź wyrażaniem przeżyć,
jeśli wytwór tego odtwarzania, konstruowania, wyrażania
jest zdolny zachwycać
bądź wzruszać,
bądź wstrząsać.
Sztuka jako wytwór
Dzieło sztuki jest odtworzeniem rzeczy
bądź konstrukcją form,
bądź wyrażeniem przeżyć,
jednakże tylko takim odtworzeniem, konstrukcją, wyrazem,
jaki jest zdolny zachwycać
bądź wzruszać,
bądź wstrząsać.
Ingarden
Co to jest ontologia?
Z jakich części, wymiarów...? (2: wielo-)
Ile warstw dzieła? (wielokrotność 4)
Jak się realizuje warstwa brzmieniowa?
Jakie pojęcie do trzeciej warstwy? (świat przedstawiony)
Z czego wynika schematyczność? (dyspozycja języka a warunki percepcji)
Właściwości przedmiotu (nieskończenie wiele cech, jedna cecha ustalona, wyklucza inne)
Dlaczego niemożliwe opisanie całego przedmiotu?
Najmniej miejsc niedookreślenia w powieści naturalistycznej.
Cechy dystynktywne są określone w przypadku każdego dźwięku.
Miejsca niedookreślenia w warstwie sensów i ich cel (wieloznaczność słów)
4 funkcje tworów językowych.
Warstwa znaczeniowa to także nazwy.
Aktualne i potencjalne składniki nazwy.
Schematyczność w warstwie wyglądów.
Dzieło literackie jest schematyczne
Na czym polega konkretyzacja? (na aktualizacji)
Postawy w odbiorze (estetyczna, artystyczna, badawcza, naiwna, postawy instrumentalne)
Od czego zależy płaskość lub trójwymiarowość (od wyobraźni).
Kto zwraca uwagę na wartości artystyczne (eksperci, badacze, autorzy)
Dzieło literackie istnieje w sposób deiektywny (???)
Typ wyobraźni odbiorcy (wsteczna, aktualna, postępowa)