1. Troposfera- zjawiska pogodowe, spadek temp i wilgotności wraz ze wzrostem wysokości.6-18km temp spada 0,6^oC na 100m

Tropopauza- temp przestaje spadać i się stabilizuje, grubość od 1-2 km. Wieją prądy strumieniowe- poziome strumienie powietrza 180-200km/h.

Stratosfera- dolna część zimna -55, górna warstwa ciepła lub ozonosfera, w zimie powstają chmury perłowe(zbudowane z bardzo małych kryształków lodu).50km, 0^oC

Mezosfera- temp pow spada do -100^oC, w górnych warstwach tworzą się chmury srebrzyste(drobne kryształki lodu)80km

Termosfera- dolna część jonosfera( jonizowanie gazów atmosferycznych, wydzielanie się ciepła) powstają zorze polarne,temp dochodzi do 1000^oC, górna część egzosfera pow 600km, temp -270^oC.

2. Cyrkulacja- ruch powietrza:

a. różna dostawa energii słonecznej na różnych szer. geograficznych

b. ruch obrotowy Ziemi

Czynniki komplikujące cyrkulację:

a. zróżnicowanie środowiska(morza, ląd)

b. Zróżnicowanie rzeźby na lądach

c. różna barwa i szorstka powierzchnia.

Tworzą się trzy struktury cyrkulacji, zwane komórkami:

a. komórka Hadleya- cyrkulacja pasatowa, ciepłe pow w obszarach równikowych unosi się, rozpręża i tworzy się niż, powstaja deszcze zenitalne, powietrze przemieszcza się w kierunku 30^oN i S, gdzie zagęszcza się i tworzy wyż. Na półkuli płn pasaty wieją z płn-wsch na płd-zach, Na półkuli płd z płd-wsch na płn-zach.

b. komórka Ferrela- strefa umiarkowana, wiatry zachodnie przemieszczają się od zwrotników w kierunkach umiarkowanych szerokości.

c. polarna komórka- strefa okołobiegunowa, w przyziemnej warstwie atmosfery wieją w niej od biegunów wiatry wschodnie, natomiast w górnych wiatry zachodnie.

3.Wiatr- ruch cząsteczek powietrza w poziomie. Powstaje na skutek różnic w ciśnieniu, a te powstają na skutek różnic w nagrzewaniu się obszarów lądowych i morskich.

Rodzaje wiatrów:

I. stałe- pasaty

II. okresowe:

a. monsuny- wiatry sezonowe, zmieniające się w rytmie zima- lato, monsun zimowy z lądu do morza, suchy; monsun letni z morza do lądu, wilgotny; powstają na skutek różnicy w nagrzewaniu się wielkich obszarów lądowych i morskich. Wieją w Azji Płd- wsch, Amreyce Środkowej.

b. bryzy- wiatr powstały nad brzegami mórz i większych jezior, jest spowodowany różnicami ciśnienia, powstałych z różnic w nagrzewaniu lądu i morza; bryza dzienna z morza do lądu; bryza nocna z lądu do morza.

III. zmienne:

a. Halny, Fen- suchy, ciepły, porywisty wiatr wiejący z gór w kirunku obniżeń podgórskich, powstający w wyniku różnic ciśnienia po przeciwnych stokach gór.

Stopień suchoadiabatyczny- zmiana temperatury suchego powietrza 1^oC/100m.

Stopień wilgotnoadiabatyczny- zmiana temp wilgotnego powietrza 0,6^oC/100m.

b. Cyklon- (w Am. Huragan, w Azji Tajfun) głęboki układ niskiego ciśnienia powstający nad silnie nagrzanymi wodami, na wschód od Małych Antyli na Atlantyku i wschód od Filipin na Pacyfiku.

c.Bora- wiatr wiejący w górach, powstaje gdy zimne powietrze spada z terenu wzniesionego nad cieplejsze morze.Adriatyk

4. Opady i osady atmosferyczne

kondensacja- skroplenie pary wodnej.

Temp punktu rosy- temp w której dochodzi do kondensacji.

Mgła- nagromadzenie tuż przy powierzchni produktów kondensacji pary wodnej.

Mgły radiacyjne- tworzą się latem podczas bezchmurnej pogody, w zagłębieniach terenu.

Mgły adwekcyjne- napływanie ciepłego i wilgotnego powietrza nad zimne podłoże. obejmują rozległe obszary wyst. w Europie

Mgły zmieszania- mieszanie ciepłych i zimnych mas powietrza, powstają w miejscu kontaktu. Am. Płd., Afryka

Rodzaje chmur

Chmury to unoszące się w atmosferze produkty kondensacji pary wodnej, składające się z kropel wody i kryształków lodu.

a. pierzaste(cirrus)- zbudowane z kryształków lodu (lodowe)

b. Kłębiaste(cumulus)- utworzone głównie z kropelek wody, w górnej części z kryształków lodu.(wodne)

c. warstwowe(stratus)- składaja się z kropelek wody lub kryształków lodu(mieszane)

9 spośród 10 rodzajów chmur powstaje na frontach atmosferycznych, wyjątkiem jest chmura pięknej pogody- Cumulus

Chmury wysokie- wyst na wys 6-12km

- pierzaste(cirrus)

-pierzasto-kłębiaste(cirrocumulus)

-pierzasto-warstwowe(cirrostratus)

Chmury średnie- 3-6km

-kłębiaste średnie(altocumulus)

-warstwowe średnie(altostratus)

Chmury niskie- 0-3km

-deszczowo-warstwowe(nimbostratus)

-warstwo-kłębiaste(stratocumulus)

-warstwowe(stratus)

Chmury o budowie pionowej- pow 2km

-kłębiaste(cumulus)

-kłębiasto- deszczowe(cumulonimbus)- burzowe

Opady dają chmury:

-warstwowe(stratus)-mżawka, drobny śnieg, krupy

-deszczowo- warstwowe(nimbostratusy)- długotrwałe intensywne opady deszczu

-burzowe(cumulonimbus)- opad w postaci virga, zima opad drobnego śniegu

Opady produkty kondensacji pary wodnej z chmur.

Warunki powstania opadów:

-zachmurzenie

-powietrze osiąga temp punktu rosy

-występują jądra kondensacji

-powietrze osiąga poziom kondensacji

Najw. Opady: niz. Amazonki, kotlina Kongo, Archipelag Malajski- opady konwekcyjne; Himalaje, zach. wybrzeże Kanady, Norwegia- opady orograficzne.

Małe opady: pustynie Azji środkowej, Namib, Atacama, Grenlandia, Antarktyda.

Rodzaje opadów:

Mżawka, deszcz, śnieg, grad, krupy śnieżne.

Rodzaje osadów:

-rosa- krople wody na pow skał, roślin

-szron-zamarznięta rosa

-szadź-lodowe szczotki

-gołoledź- warstwa jednolitego przezroczystego lodu

-nalot ciekły

-zamróz

Opady atmosferyczne:

-wybrzeży- wyst przy strefach brzegowych

-orograficzne- powstają gdy powietrze wznosi się bo napotkało przeszkodę w postaci wzniesienia.

-konwekcyjne-spowodowane silnym nagrzaniem podłoża i występującymi ruchami ciepłego powietrza(ulewne, krótkotrwałe opady)

-frontalne- związane z frontami, na styku ciepłego i zimnego powietrza.

Masy powietrza- wycinek troposfery o określonej temperaturze i wilgotności.

Wyróżnia się 4 podstawowe masy pow:

- równikowa- powstaje w strefie niżów około równikowych

- zwrotnikowa- powstaje w strefie wyżów podzwrotnikowych

- polarna- powstaje w umiarkowanych szerokościach geogr. przez wymieszanie ciepłego pow napływającego z obszarów zwrotnikowych i zimnego powietrza napływającego z obszarów okołobiegunowych.

- arktyczna i antarktyczna- powstaje w strefach wyżów okołobiegunowych.

Ze względu na podłoże nad jakim występuje: - morskie- wilgotne; -kontynentalne-suche

Masy powietrza docierające do Polski:

a. polarno morska-zimą ocieplenie, odwilż; latem ochłodzenie deszcze; związany z układem barycznym niż Islandzki

b. polarno kontynentalna- z mróz; l ciepło, słonecznie, niż Azjatycki

c. zwrotnikowo morski- z gwałtowne ocieplenie; l burze, niż Azorski

d. zwrotnikowo kontynentalny- l upały(IV-X); niż południowoazjatycki

e. arktyczna- z siarczyste mrozy(X-V); wyż grenlandzki.

Fronty-powstaja na granicach styku dwóch mas powietrza.

Fronty stacjonarne- na granicach głównych mas powietrza:

-zwrotnikowy

-polarny

-arktyczny i antarktyczny

Fronty ruchome- na granicach mas o różnej temp i wilgotności:

-chłodny- masa chłodna odsuwa masę ciepłą. Po przejściu owego frontu temperatura szybko obniża się nawet o ponad 15 stopni. Opady frontowe są krótkie ale intensywne.Wiatr także silny i porywisty, po którym następuje "cisza"

chmury cirrocumulu, altocumulus, cumulus, cumulonimbus.

-ciepły- ciepła masa powietrza dosłownie "odsuwa" masę chłodną.Przed nadejściem owego frontu znajdujemy się w chłodnej masie powietrza. Charakterystycznym opadem jest mżawka powoli przechodząca w ciągły opad deszczu. Chmury cirrus, cirrostratus, altostratus, nimbostratus.

-zokludowany- powstaje z połączenia się obu frontów ciepłego i chłodnego. Jako, że front ciepły porusza się wolniej, postępujący za nim front chłodny znacznie szybciej dochodzi do zjawiska zderzenia obu układów frontowych.Obserwujemy wówczas na niebie całą gamę chmur charakterystycznych dla frontu ciepłego i chłodnego. Opady także są dosłownie jak w wachlarzu: czasem jednostajny deszcz,który następnie na chwilę zamienia się w ulewę, po której znów jednostajnie pada.

5. Pogoda- chwilowy stan atmosfery w danym miejscu

Elementy meteorologiczne

a. temperatura

b. ciśnienie atmosferyczne- to ciężar masy powietrza znajdującego się nad jednostką powierzchniową

c. wilgotność powietrza

- względna- % zawartość pary wodnej w jednostce objętości

- bezwzględna- zawartośc pary wodnej w jednostce objętości w g/cm³

d. opady

e. osady

f. wiatr (prędkość , kierunek)

g. nasłonecznienie- wyraża ilość energii promieniowania pochodzącego ze słońca, które dociera do powierzchni Ziemi.

Klimat- jest to szereg pogód występujących na danym obszarze powtarzających się cyklicznie w okresie wieloletnim.

Przestrzenne skale klimatu:

- klimat planetarny

- geoklimat

- makroklimat

- mezoklimat

- topoklimat

- mikroklimat

Najniższe temp: Antarktyda, Grenlandia, Jakucja

Najwyższe temp: Sahara, Dolina Śmierci.

Czynniki wpływające na rozkład temp

- szerokość geograficzna- kąd padania promieni słonecznych

- wysokość n.p.m.- im wyżej tym chłodniej

- układ rzeźby- decyduje o kierunku przepływu ciepłego lub zimnego pow oraz ekspozycji stoku. W naszych warunkach stoki płd. Bardziej nagrzane

- prądy morskie- ciepły prąd powoduje ocieplenie i zwiększenie opadów(Golfsztrom), zimny powoduje zmniejszenie opadów i ochłodzenie(Peruwiański)

- odległość od mórz i oceanów- Bliżej morza lato chłodniejsze, zima łagodniejsza, więcej opadów. W środku lądu lato gorące, zima mroźna, mało opadów.

6. Strefy klimatyczne

Strefy oświetlenia ziemi

a. międzyzwrotnikowa- słońce góruje dwa razy w zenicie

b. umiarkowane- następstwo dnia i nocy, długość uzależniona od pory roku

c. okołobiegunowe- dni i noce polarne.

Strefy klimatyczne:

a. Równikowa- pow. 20^oC

b. zwrotnikowa- zima 10-20^oC, lato pow. 20^oC

c. podzwrotnikowa- z 0-10^oC, l pow. 20^oC

d. umiarkowany

- ciepły morski- z 0^oC,l pon.15^oC

- kontynentalny: z -10- 0, l pow. 20

- chłodny morski- z -10 -0⁰C. l 10-15^oC

- kontynentalny- z pon. -10do -20^oC, l pow 20^oC

e. okołobiegunowy

- subpolarny: z pon. -20, l pon. 10

- polarny: z pon.-30, l pon.0^oC

---