MEDIA JAKO CZWARTA WŁADZA
MEDIA- Inaczej zwane są jako środki masowego przekazu, mass media czy też publikatory. Są to środki społecznego komunikowania o szerokim zasięgu, czyli prasa, radio, telewizja, Internet, a w szerszym znaczeniu także książka, film, plakat, kino. Stanowią one element kultury masowej, czyli kultury charakterystycznej dla społeczeństw nowoczesnych, której treści adresowane są do masowego odbiorcy i cechują się wysokim stopniem standaryzacji.
Komunikowanie się za pomocą mediów masowych stało się możliwe dopiero od II połowy XV w. Wcześniej wykorzystywano inne sposoby takie jak np. sygnały dymne czy świetlne.
Pierwszym etapem umasowienia procesu komunikowania , było wynalezienie druku, co wiązało się z późniejszym upowszechnieniem książek i prasy. Etap ten często nazywa się „epoką Gutenberga”. Od tej pory ludzie mogli utrwalić i przechować na piśmie osiągnięcia i dobra kultury.
Późniejsze etapy tego procesu związane są z rozwojem mediów audiowizualnych - najpierw radia , następnie telewizji.
Obecnie mówi się już o społeczeństwie informacyjnym , którego istotę symbolizują tzw. infostrady , czego przykładem obecnie jest Internet .
Funkcje mediów
Media pełnią różne funkcje, a wśród nich najważniejsze to te które bezpośrednio oddziałują na odbiorcę.
Informacyjna - media zbierają informacje na temat różnych wydarzeń gospodarczych, politycznych i kulturalnych i przekazują ją w wiadomościach lub innych programach informacyjnych
Wychowawcza i rozrywkowa - Wszystkie media starają się dostarczać odbiorcom rozrywkę gdyż to zapewnia im popularność i w przypadku telewizji dużą oglądalność.
Ekonomiczna - media starają się one przyciągać reklamodawców gdyż dzięki pieniądzom z reklam mogą zapewnić większy i atrakcyjniejszy wybór programów rozrywkowych a stacje telewizyjne mogą również zaprezentować bogaty wybór hitów filmowych.
Opiniotwórcza - powoduje, że media wpływają na swoich widzów, czytelników i słuchaczy kształtując opinię publiczną
Kontrolna - poprzez tą funkcję media śledzą poczynania władz i osób publicznych przez co mogą zapobiec różnym nadużyciom z ich strony.
Pozytywny wpływ mediów
Media tradycyjne , a także tzw. media nowe, w coraz większym stopniu wpływają na życie jednostek, grup społecznych i narodów. Pod wpływem tekstów prasowych, audycji telewizyjnych i radiowych ludzie zdolni są do poświęceń, na które nie zdobyliby się na co dzień. Na przykład, gdy na apel telewizyjny o oddawanie krwi dla ofiar wypadku zgłaszają się dziesiątki i setki ochotników. Reakcja ludzi jest natychmiastowa i spontaniczna.
Negatywny wpływ mediów
Media wpływają na ludzi także w negatywny sposób, wyzwalając w nich najniższe instynkty i jeśli nie zachęcając wprost do czynienia zła, to akceptując wyrządzanie krzywdy innym. Filmy telewizyjne wręcz „ociekają” krwią i epatują scenami gwałtu, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu agresji, kultu siły i przemocy jako sposobu na życie. Stanowią także wzór rozstrzygania sytuacji konfliktowych. Odnosi się to zwłaszcza do dzieci i młodzieży, ponieważ taki niedoświadczony życiowo odbiorca nie potrafi odróżnić filmowej fikcji od rzeczywistości. Wręcz odwrotnie - to, co zobaczy na ekranie chciałby naśladować i przeżyć osobiście.
Media w roli „czwartej władzy”
O pojęciu „czwarta władza”, którym to często określa się media, należy mówić w kontekście Monteskiuszowskiego trójpodziału władzy na władzę ustawodawczą (legislacyjną), wykonawczą( administracyjną) oraz sadowniczą.
Jednak pozycja i siła mediów są ściśle uzależnione od systemu politycznego obowiązującego na terenie działalności określonego nadawcy. Ów system polityczny jednocześnie wpływa na stosowanie przez władzę pewnych, charakterystycznych dla danego ustroju, technik komunikowania - zarówno wobec mediów jak i ogółu opinii publicznej.
W systemach totalitarnym i autorytarnym media spełniają wobec władzy funkcję służebną. Czołowe funkcje redaktorskie obsadzone są przez ludzi otrzymujących najpierw - pośrednio lub bezpośrednio - rekomendacje ze strony reżimu. W tak skonstruowanym systemie dziennikarze często uciekają się nawet do autocenzury, byleby przypodobać się władzy. Konkurencja na rynku informacyjnym nie istnieje a nieliczne istniejące media należą do rządu.
W systemie demokratycznym rola mediów staje się diametralnie inna, ponieważ stanowią one tzw. „czwartą władzę”. Mimo iż nie pochodzi ona z wyborów powszechnych i nie figuruje w Konstytucji, posiada określone przywileje, dając mediom wolność i niezależność. Należy pamiętać , że działalność prowadzona przez dziennikarzy musi być zgodna z danym prawem.
Władzę mediów można postrzegać w kontekście instytucji kontroli społecznej
W każdym społeczeństwie - obok instytucji kontroli prawnej - istnieją nieformalne mechanizmy i instytucje, pozwalające oceniać i doskonalić postepowanie jednostek ludzkich, grup społecznych , nawet całego społeczeństwa. Istotą kontroli społecznej jest degradacja lub awans określonej osoby albo instytucji, której działanie może być wzorem dla innych lub wręcz przeciwnie - wymaga społecznego potępienia.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji kontra politycy
Możemy zaobserwować , że wszyscy politycy cierpią na syndrom wrogich mediów oznaczający przekonanie, że media nie traktują polityków fair. Każdy rząd chciałby mieć kontrolę nad mediami, jednak równałoby się to z zanikiem funkcji kontrolnej jaką pełnią media. Politycy w obawie przed mediami usiłują zapewnić sobie wpływ na media, zwłaszcza na telewizję publiczną. W tej mierze w Polsce osiągają spore sukcesy, powodując, że PR i TVP stają się opozycyjnymi środkami politycznymi. Mimo tego negatywnego zjawiska, jakim jest upolitycznienie środków masowego komunikowania, to kontrola nad mediami nie przekłada się automatycznie na wyniki wyborcze. Polska scena polityczna jest interesującym przypadkiem, ponieważ te ugrupowania, które w okresach kampanii wyborczej pełniły nadzór nad radiem i telewizją przegrywały elekcję. Partie i kandydaci, do których stosunek mediów elektronicznych był nieprzychylny lub wręcz wrogi, wygrywały je.
Media w procesie demokratyzacji Europy
Na poparcie tezy, że media mogą mieć wielką władzę, można przytoczyć ich rolę w procesie demokratyzacji państw Europy Środkowo - Wschodniej. Media odegrały istotną rolę w procesie upadku komunizmu oraz rozkładu Związku Radzieckiego. Dzięki telewizji światowa publiczność dowiadywała się o wydarzeniach w Polsce, tj.: Okrągły Stół, wybory pierwszego niekomunistycznego premiera rządu. Na Węgrzech śledziła odsunięcie od władzy ekipy Grósza. Miliony widzów oglądały zdjęcia uciekających Niemców przed reżimem Honeckera . Niewątpliwie sceny te wpłynęły na przebieg aksamitnej rewolucji w Czechosłowacji, a w końcu rozbudziły także Rumunów i Bułgarów. Uwolnienie środków masowego przekazu spod kontroli politycznej było pierwszym krokiem na drodze do demokracji, co miało szczególne znaczenie w krajach postkomunistycznych. Zmiana statusu prawnego mediów masowych, a przede wszystkim uniezależnienie się od władzy politycznej, powoduje, że stają się one nowym, autonomicznym aktorem na scenie politycznej.
Faktyczna rola mediów na przykładzie konfliktów militarnych xx wieku
Każdy z konfliktów militarnych XX wieku pozostawił po sobie jakieś istotne i pamiętne zdjęcie, mówiące tyleż o działaniach zbrojnych, co o relacjach media - państwo. Na jednym końcu skali mamy sytuację, gdy fotograf jest świadkiem danych wydarzeń, na drugim zaś, gdy na fotografii znajduje się tylko to na co zezwolą wojskowi.
Dziennikarze na wojnie często bywają ograniczani przez różne jednostki, np. z uwagi na ich własne bezpieczeństwo nie są zabierani na akcje zbrojne. Inny przykład ograniczania dziennikarzy jest to, że w czasie wojny w Czeczenii(1944-1995) niezależna telewizja NTW ukazywała wydarzenia z obu stron. Burzyło to oficjalny obraz strony zwycięskiej. Dlatego też w kolejnej wojnie Putin zdławił niezależne media oraz zamknął przed dziennikarzami czeczeńską granicę .
Jednak nawet w takich sytuacjach zdarzają się dziennikarze walczący o wolność słowa. Przykładem tego może być rosyjska dziennikarka Anna Politkowska , która przedstawiła wstrząsający raport z Czeczenii.
Często dzieje się tak, że dziennikarze w pogoni za sensacją są w stanie przedstawić nieprawdziwy obraz, postępując zgodnie z zasadą „Jeśli się nic nie dzieje, to ma się dziać”. Ponadto zostają podawane również nieprawdziwe informacje. Podsumowując rozważania, należy stwierdzić, że dzisiaj nadal istnieją media podporządkowane różnym organom władzy państwowej, które stanowią dogodne narzędzie wpływania na opinię publiczną.