Układ nerwowy dzielimy na:
ośrodkowy (mózgowie, rdzeń kręgowy)
obwodowy (nerwy czaszkowe - 12 par, nerwy rdzeniowe - 31 par)
2. Mózgowie dzielimy na:
kresomózgowie
międzymózgowie
śródmózgowie
rdzeń przedłużony
tyłomózgowie wtórne, inaczej zamózgowie (móżdżek, most)
3. Podział mózgowia funkcjonujący w medycynie:
mózg (kresomózgowie, międzymózgowie)
pień mózgu (śródmózgowie, most, móżdżek, rdzeń przedłużony)
+ śmierć biologiczna to brak aktywności pnia mózgu
4. Kresomózgowie
Zachodzą w nim procesy pamięciowe, kojarzenia, uczenia się, Odpowiada za emocje. Znajduje się w nim ośrodek świadomości. Zbudowane jest z dwóch półkul oddzielonych szczeliną podłużną mózgu, w głębi której mieści się spoidło wielkie (ciało modzelowate). Zawiera drogi nerwowe - komunikacja między półkulami. Jako największa część naszego mózgowia dzieli się na:
płat czołowy - ośrodek pisania, ruchowy mowy, kontrolowania stanów emocjonalnych, kojarzenia i analizowania
płat ciemieniowy - ośrodek pojęć abstrakcyjnych, smaku, bólu, czucia temperatury, integracja ruchu i wzroku, orientacja przestrzenna
płat potyliczny - analiza koloru, ośrodek wzroku, ruchu, kształtu i głębi
płat skroniowy - ośrodek węchu, mowy, słuchu
5. Międzymózgowie
Jest to centrum koordynacji nerwowej i hormonalnej. Znajdują się tu ośrodki głodu i sytości, pragnienia, agresji, ucieczki, termoregulacji, rozrodczy i motywacyjne (np. zdobywania lub unikania).
6. Śródmózgowie
Jest to niewielki odcienk pnia mózgu związany m. in. z pracą mięśni gałki ocznej. Uczestniczy on w przekazywaniu impulsów między mózgowiem, a móżdżkiem.
7. Móżdżek
Dzieli się na dwie półkule. Składa się z istoty białej (wewnętrzna warstwa) i szarej (zewnętrzna). Jest ośrodkiem kierującym ruchami kończyn (skoordynowanie oraz płynność) i utrzymywaniem postawy całego ciała. Zawiaduje prawidłowym napięciem mięśni szkieletowych - tonus*. Fizjologicznie powiązany jest ze zmysłem równowagi - błędnikiem, który znajduje się w uchu wewnętrznym.
*tonus - delikatne napięcie mięśni szkieletowych, które występuje w momencie utrzymywania równowagi.
8. Most
Zawiera drogi nerwowe o przebiegu podłużnym i poprzecznym.
9. Rdzeń przedłużony
Zawiera drogi nerwowe wstępujące oraz zstępujące. Jest łącznikiem pomiędzy mózgiem i rdzeniem kręgowym. Zawiera centra kontrolujące podstawowe funkcje narządów wewnętrznych - ośrodek oddychania, ssania, żucia i połykania.
10. Rdzeń kręgowy
Ma budowę segmentową - 31 odcinków. Znajduje się w kanale kręgowym kręgosłupa. Ma długość ok. 45 cm. Odgrywa istotną rolę w koordynowaniu ruchów kończyn. Zawiera ośrodki odruchów bezwarunkowych, np. wydalenie moczu lub kału.
11. Bariera "krew-mózg" - naturalna ochrona, która utrudnia przedostawanie się szkodliwych substancji z krwi do mózgu. Przenikają przez nią np. narkotyki.
12. W ośrodkowym układzie nerwowym wyróżniamy dwa typy utkania komórkowego:
istota szara - zbudowana z ciał komórek nerwowych i glejowych
istota biała - zbudowana z wypustek neuronów tworzących drogi nerwowe
+ Istota szara pokrywa obie półkule, tworząc korę mózgu (przede wszytskim sześciowarstwową korę nową) i opłaszcza istotę białą, przykrywając ją. W móżdżku występuje trzywarstwowa kora.
13. Różnice między półkulami:
prawa - umysłowa, lewa - logiczna
prawa - wyobraźnia, kompleksowe myślenie, emocjonalność, przestrzenność, uduchowienie, muzykalność, uzdolnienia plastyczne, sen, seks;
lewa - mowa, analiza, logika, myślenie matematyczne i zadaniowe
14. Ochrona ośrodkowego układu nerwowego:
kości czaszki i kręgosłupa
trzy opony łącznotkankowe (tzw. opony mózgowo-rdzeniowe)
15. Opony mózgowe
Ich główną funkcją jest amortyzacja (np. wstrząsów). Najbardziej zewnętrzna to opona twarda - twardówka. Kolejna to opona pajęcza, czyli pajęczynówka - jej wypustki oplatają dwie pozostałe opony. Jest słabo unerwiona i unaczyniona. Najbardziej wewnętrzna opona to opona miękka (naczyniówka). Styka się ona bezpośrednio z rdzeniem kręgowym. Pomiędzy pajęczynówką, a naczyniówką znajduje się przestrzeń - jama podpajęczynówkowa, która wypełniona jest płynem mózgowo-rdzeniowym produkowanym przez pajęczynówkę.
16. Czynnościowy podział układu nerwowego:
somatyczny
autonomiczny (współczulny - stres, przywspółczulny - odpoczynek, relaks)
17. Trzy cechy różniące układy somatyczny i autonomiczny:
somatyczny - reaguje na bodźce zewnętrzne, kontroluje odruchy zależne od naszej woli, kontroluje pracę mięśni poprzecznie prążkowanych szkieletowych
autonomiczny - reaguje na bodźce wewnętrzne, reguluje odruchy niezależne od naszej woli, steruje pracą narządów wewnętrznych
18. Podział odruchów:
bezwarunkowy - wrodzony, zachodzi bez udziału świadomości, po z góry utrwalonych genetycznie drogach
warunkowy - nabyty w trakcie życia osobniczego, bardziej złożony niż odruch bezwarunkowy, wykształca sie przy udziale mózgu, wykształca się na zasadzie skojarzeń
19. Homeostaza - równowaga wewnętrzna organizmu bez względu na warunki zewnętrzne.
20. Hormony - związki chemiczne pełniące rolę chemicznych sygnalizatorów w organizmie.Wydzielane są przez: przysadkę, szyszynkę, tarczycę, przytarczyce, grasicę, nadnercza, trzustkę, jajniki i jądra.
21. Układ nerwowy (dokrewny) zbudowany jest z gruczołów dokrewnych. Dzielą się one na:
wydzielania wewnętrznego - produkują hormony przenoszone przez krew po całym organizmie
wydzielania zewnętrznego - mlekowe, potowe, łojowe, łzowe, ślinowe; nie produkują hormonów i mają przewody wyprowadzające
mieszane - produkują hormony i posiadają przewody wyprowadzające, np. jądra, jajniki oraz trzustka (produkująca insulinę, glikagon i sok trzustkowy)
+ gruczoły wydzielania wewn. i mieszane należą do układu hormonalnego
22. Sprzężenie zwrotne
Polega na tym, że aktywność jednych elementów układu dokrewnego wpływa na aktywność innych.
Jeżeli stężenie wydzielanego hormonu jest zbyt duże to fakt ten rejestrowany jest przez podwzgórze oraz przysadkę, które w wyniku sprzężenia zwrotnego ujemnego hamują wydzielanie danego hormonu.
Gdy poziom hormonu jest zbyt niski mamy do czynienia ze sprzężeniem zwrotnym dodatnim.
Zasada ta zapobiga nadmiernemu bądź niedostatecznemu wydzielaniu hormonów.
23. Działanie antagonistyczne:
1) glukagon i insulina
2) kalcytonina i parathormon
24. Receptor i efektor
Receptory - struktury umożliwiające odbiór bodźca; może to być komórka, zespół komórek lub narząd.
receptor - odbieranie bodźca (wewnętrznego lub zewnętrznego)
efektor - reagowanie na bodziec
Receptor i efektor mogą występować jako jeden narząd (np. siatkówka oka) lub jako dwa osobne (np. wzrok i ręka).
25. Podział receptorów ze względu na źródło bodźca:
eksteroreceptory ( ze środowiska zewnętrznego)
interereceptory ( ze środowiska węwnętrznego)
26. Podział receptorów ze względu na rodzaj bodźca:
fotoreceptory - reagują na światł, na zmiany oświetlenia (np. komórki oka)
mechanoreceptory - reagują na bodźce mechaniczne, czyli ucisk lub dotyk (np. komórki skóry)
termoreceptory - reagują na temperaturę, jej zmiany (komórki takie znajdują się np. w skórze)
chemoreceptory - reagują na związki chemiczne (znajdują się np. w języku)
27. Reakcja na bodziec
Reakcja na bodziec zachodzi w układzie:
receptor ---> neurony ---> efektor
Jest to system, który pozwala nam zaragować na bodziec, przekazać informację od receptora do efektora (wywołanie odruchu). Nazywamy go łukiem odruchowym.
+ neurony transportują sygnał z mózgu oraz do mózgu
28. Rodzaje łuków odruchowych:
1) prosty, monosynaptyczny (np. odruch kolanowy)
receptor ---> neurony czuciowe ---> ośrodek czaszkowy ---> neurony ruchowe ---> efektor
2) złożony, polisynaptyczny (np. odruch źrenicowy)
receptor ---> neurony czuciowe ---> ośrodek nerwowy (neurony pośredniczące) --->neurony ruchowe ---> efektor
+ odruchy warunkowane łukiem prostym zachodzą szybciej