WYKŁAD 1 - Czym Jest Psychologia

Psychologia => Jest to nauka o zjawiskach psychicznych, czyli o zjawiskach świadomości. Jest to również, tzw. introspekcja, czyli obserwacja swoich własnych przeżyć wnikanie w samego siebie, samoobserwacja, dostrzeganie własnych działań i przeżyć. Psychologia jest nauką realną, należącą do działu nauk humanistycznych. Wywodzi się od zainteresowania dla człowieka i jego spraw. Już w starożytności zarysowały się dwa podstawowe problemy, które wyznaczyły drogę współczesnej psychologii. Były to:
1. Jaki jest człowiek?
2. Jakie są jego przeżycia i działania

Psycholog => bada zachowanie, które jest zorganizowane i ukierunkowane na konkretny cel.

Ojcami psychologii są:
1. Platon - jako pierwszy zarysował człowieka, jako członka grupy społecznej oraz dokonał podziału na rozum, uczucia i wole.
2. Arystoteles - stworzył naukę o „Pięciu klepkach”, czyli pięciu zmysłach. Ponadto ukazał, że zachowanie człowieka jest dwu kierunkowe. Podzielił uczucia i emocje (przyjemne i przykre)--> dzieło „O duszy”
3. Hipokrates - jest twórcą pojęć takich jak:
a. istota biologiczna
b. istota społeczna
c. soki hormonalne (wydzielina gruczołów dokrewnych)
4. Wilhelm Wundt - w 1879 roku założył pierwsze laboratorium psychologii eksperymentalnej w Lipsku. Od tego momentu mówimy o początku empirycznej (doświadczalnej) psychologii naukowej. Od tego właśnie roku nacisk przesunął się z badania świadomości na badanie zachowania się człowieka. Dzięki niemu psychologia stała się nauką o zachowaniu się człowieka.
5. Prof. Tadeusz Tomaszewski - najsłynniejszy współczesny polski psycholog. Twórca nauki o czynnościach człowieka i człowieka jako ich podmiocie.

Miejsce psychologii w innych dziedzinach

1. Nauki psychologiczne możemy podzielić w następujący sposób:

Teologia - poszukuje statecznych wyjaśnień bytu człowieka
Wiedza Przyrodzona to Filozofia i Nauki Szczegółowe (Nauki Formalne - posługują się metoda dedukcji. Nauki Realne - posługują się indukcją = dochodzenie od obserwacji do formułowania praw, np. przyrodoznawstwo, psychologia, czy humanistyka)

2. Powiązania psychologii z innymi naukami:
BIOLOGIA, FILOZOFIA i SOCJOLOGIA tworz \"trójkt\" nauk bazowych.

Zależność psychologii od innych nauk jest trojaka. Może być:
a) genetyczna (Filozofia) - jedna nauka stanowi źródło powstania innych nauk
b) strukturalna - ta inna nauka metodologicznie ją zakłada
c) funkcjonalna - druga nauka ułatwia jej uprawianie, np. biologiczne mechanizmy zachowania

Cele i zadania psychologii

1. DIAGNOZA - poznanie i wyjaśnienie zachowania człowieka, jego reakcje i cechy.
2. TERAPIA - pomoc w prawidłowym rozwoju, jak i w leczeniu zaburzeń.

Podstawowe działy mające związek z psychologią teoretyczną

I. PROCESY POZNAWCZE
1. Psychologia ogólna (wprowadzenie do psychologii) => podstawowe pojęcia i prawa; wrażenia i spostrzeżenia
2. Psychologia społeczna => badanie wpływu człowieka na społeczeństwo
II. PSYCHOLOGIA STOSOWANA
1. Psychologia wychowawcza => bada psychologiczne podstawy wychowania jednostki w różnych przedziałach wiekowych
2. Psychologia rozwojowo-wychowawcza
3. Psychologia kliniczna => diagnozowanie, badanie, terapia i leczenie
4. Psychologia pracy => jest to psychologiczna analiza stanowisk pracy; badanie zdrowia psychicznego pracowników
Metody badawcze stosowane w psychologii

Metody badawcze => zespół konkretnych czynności za pomocą których stosujemy:

I. OBSERWACJE PSYCHOLOGICZNĄ => Polega ona na świadomym, planowym i celowym spostrzeganiu zjawisk i zdarzeń. Ponadto rejestrowanie zjawisk i czynności psychicznych. Może ona być stosowana jako samodzielna dziedzina, lub oparta o inne metody, np. obserwacja testowa. Obserwacja powinna być rejestracją obiektywnych faktów. Badacz (psycholog) może rejestrować dane zachowania, a wyniki badania może porównywać z innymi badanymi osobami.
1. Cechy prawidłowej obserwacji:
a) celowość => musimy wiedzieć dlaczego obserwujemy dana jednostkę.
b) systematyczność i planowość (historia o dziewczynie przed egzaminem)
c) selektywność => np. oddzielanie tego co wypada od tego co nie wypada.
d) obiektywność testu psychologicznego => polega ona na tym, że wyniki uzyskiwane w badaniu są niezależne od osoby badającej- eksperymentatora.
2. Kategorie obserwacji:
a) fotograficzna (dokładna)
b) dziennik obserwacji
c) próbki czasowe i próbki zdarzeń (np. co pół godziny)

II. EKSPERYMENT => metoda badania polegająca na wywołaniu badanego zjawiska (np. uczenie się, agresja, emocje) lub tworzeniu i regulowaniu warunków, w których badane zjawisko może wystąpić.
1. Najbardziej znana cechą eksperymentu =>dzięki pełnej kontroli zmiennych metoda ta jest najbardziej obiektywna.
2. Zmienne są to bardzo precyzyjnie dobierane warunki badania. Wyróżniamy zmienność zależą i niezależną.
3. Eksperyment laboratoryjny => jest to badanie czasu reakcji, kojarzenia oraz obrony percepcyjnej, czyli niespostrzegania bodźców sublimacyjnych o charakterze tabu (nieodbieranie bodźców, gdyż stanowią one pewne tabu).
4. Dlaczego eksperymenty były krytykowane:
a) Opierają się one w dużej mierze o sytuacje sztuczne. Zaczęto zastanawiać się, czy należy sytuacje sztuczne przenosić na życie realne.
5. Ponieważ eksperymenty nie były do końca wiarygodne wprowadzono, tzw. Eksperyment naturalny. Polega on na nieznacznej zmianie warunków, a czasem nawet wywołaniu zjawisk, ale w zasadzie w naturalnej sytuacji (np. warunki pracy, szkoła, itp.)Najsłynniejszym eksperymentem naturalnym jest Eksperyment Zimbardo (studenci w rolach więźniów i strażników).
6. Każdy eksperyment może być przeprowadzony wielokrotnie, dlatego jest metodą dość często stosowaną

III. TESTY PSYCHOLOGICZNE => Najbardziej znana i najbardziej specyficzna metoda badań psychologicznych. Są to wystandaryzowane zadania lub zbiór zadań służących do pomiaru cech indywidualnych człowieka. Przedmiotem badań testowych mogą być wiadomości, zdolności, cechy temperamentalne, a zwłaszcza cechy osobowościowe badanego.(*)Testami nazywamy tylko te próby, które są wystandaryzowane i obiektywne, a ich wynik można ująć liczbowo. Wyróżniamy dwa rodzaje testów:
1. Psychometryczne => są to testy w ścisłym tego słowa znaczeniu (*)
2. Testy projekcyjne => nie są testami w ścisłym tego słowa znaczeniu. Są to takie zadania, w których wykorzystuje się metodę projekcji, czyli stawianie zadań o niskim stopniu strukturalizacji, zadań wieloznacznych- tak aby osiągnąć rzutowanie na sytuację badania cech podmiotowych (czyli wewnętrznego świata jednostki). Im bardziej jest wieloznaczne zarówno badanie, jak i sytuacji badania, tym większe prawdopodobieństwo rzutowania, czyli projektowania tzw. głębokich cech osobowości. Przykłady testów projekcyjnych:
a) Test Rorschacha => najbardziej znany test, nazywany również testem plam atramentowych(10 plansz z barwami [a]chromatycznymi)
b) Test Apercepcji Tematycznych
c) Test Zdań Niedokończonych, np. „Najbardziej nie lubię gdy...”, „Najbardziej lubię gdy...”. (jest to projektowanie własnych myśli)
d) Test Rysunku Postaci Ludzkiej
3. Standaryzacja =>polega na ustaleniu norm, które pozwalają na porównywanie wyników uzyskanych w teście przez różnych ludzi. Prawidłowy rozkład wyników można zaobserwować za pomocą „krzywej rozkładu normalnego”, zwanej „Krzywą Gaussa”

a) Jak przeprowadzamy badanie:
- należy przebadać dużą grupę ludzi z różnych grup wiekowych oraz różnych grup środowiskowych
- odrzucamy pytania, które są niezrozumiałe dla żadnej z badanych grup (np. Kiedy zapytamy się Polaka jak nazywa się prezydent USA, bardzo duży procent badanych osób udzieli poprawnej odpowiedzi. Jednakże gdy zapytamy Amerykanina, kto jest prezydentem Polski, odpowiedz będzie znała znikoma liczba osób. Mogą oni natomiast wiedzieć jakiej narodowości był M. Kopernik, czy jakiej jest papież.)
- zapisujemy wyniki

---