UKŁAD ODDECHOWY
LEKI PRZECIWKASZLOWE
Kaszel: złożony odruch obronny, mający na celu usunięcie ciała obcego lub wydzieliny z dróg oddechowych. Wyróżniamy dwie fazy:
faza pierwsza: głęboki wdech, na szczycie którego dochodzi do zamknięcia głośni i wzrostu ciśnienia do 1,3-21,3 kPa na 0,2-0,4 s
faza druga: gwałtowne otwarcie głośni i spadek ciśnienia, co wywołuje prąd powietrza w kierunku krtani i gardła
leki p/kaszlowe są to leki hamujące odruch kaszlu, a nie likwidujące jego przyczyny, np. stanu zapalnego
LEKI PRZECIWKASZLOWE O DZIAŁANIU OŚRODKOWYM
Leki przeciwkaszlowe pochodne alkaloidów opium
Leki wykazujące działanie euforyzujące i wywołujące szybkie uzależnienie
Morfina:
dawki p/kaszlowe mniejsze niż p/bólowe
źle się wchłania z przewodu pokarmowego
korzystne również działanie p/kaszlowe w sytuacjach zagrożenia krwotokiem z płuc ( zranienie klatki piersiowej, nowotwory płuc )
Oksykodon:
działanie p/bólowe i p/kaszlowe podobne do morfiny
łatwo wywołuje euforię i zależność
dostępny w postaci pozajelitowej i jako preparat złożony Scophedal ( hioscyna, oksykodon, efedryna ) stosowany w premedykacji chirurgicznej
Bezytramid:
działanie p/bólowe i p/kaszlowe podobne do morfiny
działanie p/kaszlowe widoczne po 1-2 h po podaniu i utrzymuje się 8 h
wydalany z kałem
rzadko stosowany w leczeniu szpitalnym
Etylomorfina:
działanie p/bólowe i euforyzujące podobne do morfiny
nie ma uzasadnienia do podawania leku jako p/kaszlowego
Hydrokodon:
w działaniu podobny do morfiny
w Polsce wycofany z lecznictwa
Leki nie wykazujące wyraźnego działania euforyzującego o słabych właściwościach uzależniających
Kodeina:
słabsze niż morfina działanie p/bólowe, hamujące ośrodek oddechowy i uzależniające
łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego
metabolizowana w wątrobie ( częściowo do morfiny )
wydalana z moczem w postaci sprzężonej z kwasem glukuronowym
działanie p/kaszlowe w dawkach mniejszych niż p/bólowe, utrzymuje się 2 h
działania niepożądane: zaparcia, nudności, wymioty, zmniejszenie częstości oddechu, senność, zawroty głowy
po podaniu doustnym niebezpieczeństwo wywołania zależności niewielkie
hamowanie ośrodka oddechowego występuje częściej u ludzi w podeszłym wieku i małych dzieci ( u których mogą wystąpić również drgawki )
jest składnikiem preparatów złożonych, w skład których wchodzi tez lek p/bólowy ( p/gorączkowy ) lub kwas acetylosalicylowy
Normetadon:
działanie identyczne do kodeiny
Leki nie wywołujące uzależnienia
Dekstrometorfan:
budową zbliżony do leworfanolu
nie ma działania p/bólowego
nie wywołuje zależności, nie hamuje ośrodka oddechowego
siła działania p/kaszlowego odpowiada kodeinie
łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego
wydalany z moczem, częściowo w postaci nie zmienionej
może uwalniać histaminę
stosowany doustnie
Falkodyna:
syntetyczna pochodna kodeiny
silne działanie p/kaszlowe
mniej działań niepożądanych: nie powoduje zaparć, w mniejszym stopniu hamuje ośrodek oddechowy
działania niepożądane: nudności, senność, niepokój psychoruchowy, ataksja przy stosowaniu większych dawek
Noskapina ( narkotyna ):
naturalny alkaloid otrzymywany z opium
działanie p/kaszlowe podobne do falkodyny
jako pochodna izochinolinowa ma słabe działanie spazmolityczne
szybko wchłania się z przewodu pokarmowego
działanie p/kaszlowe utrzymuje się do 4 h
działania niepożądane: zależne od dawki, senność, nudność, zawroty głowy, odczyny uczuleniowe
Preparaty złożone wykrztuśno-przeciwkaszlowe
równoczesne podawanie leku wykrztuśnego i p/kaszlowego jest wątpliwe
leki wykrztuśne: zwiększają ilość płynnej wydzieliny
najczęściej znajduje się kodeina
Preparaty: Thiocodin ( kodeina + gwajakolosulfonian potasowy ); Sirupus Pini compositum ( wyciąg sosnowy + ziele glistnika + fosforan kodeiny )
Leki przeciwkaszlowe nieopioidowe o działaniu ośrodkowym
Estry kwasów organicznych
Okseladyna:
słabsze działanie p/kaszlowe niż leki opioidowe
słabe działanie wykrztuśne
nie hamują ośrodka oddechowego
nie wykazuje zależności
Oksolamina:
podobny do okseladyny
Pentoksyweryna:
działanie p/kaszlowe, miejscowo znieczulające i cholinolityczne
po podaniu doustnym działanie p/kaszlowe występuje po 30 min i utrzymuje się 1,5 h
działanie niepożądane: ( związane z hamującym wpływem na ośrodkowy układ nerwowy) senność, zaburzenia z przewodu pokarmowego, skórne odczyny alergiczne
nie należy prowadzić pojazdów mechanicznych
Glaucyna:
alkaloid występujący w zielu siwca żółtego
nie hamuje ośrodka oddechowego i nie uzależnia
Pochodne fenotiazyny
Dimetoksanat:
słabsze działanie p/kaszlowe od kodeiny
słabe działanie miejscowo znieczulające
szybko wchłania się z przewodu pokarmowego
działanie p/kaszlowe występuje po 30 min i utrzymuje się 3-4 h
działania niepożądane: nudności, zawroty głowy
pobudzenia czynności serca
Pipazetat:
działanie p/kaszlowe podobne do falkodyny
działanie miejscowo znieczulające
szybko wchłania się z przewodu pokarmowego
działanie p/kaszlowe występuje po 30 min i utrzymuje się 4-6 h
działania niepożądane: dość często, nudności zawroty głowy, pobudzenia czynności serca
Oksomemazyna:
działanie p/kaszlowe jak wyżej
działanie p/histaminowe i uspokajające
działanie niepożądane: senność, nudności, skórne odczyny alergiczne
Alimemazyna:
pochodna alifatyczna fenotiazyny
słabe działanie neuroleptyczne
działanie p/histaminowe i uspokajające
stosowana: w anestezjologii, w premedykacji chirurgicznej
LEKI PRZECIWKASZLOWE O DZIAŁANIU OBWODOWYM
Leki wpływające na zakończenia czuciowe w oskrzelach
Benzonatat:
p-butyloaminobenzoesan `
działanie miejscowo znieczulające
po podaniu doustnym działanie p/kaszlowe po 30 min i utrzymuje się do 8 h
działania niepożądane: zaparcia z powodu zahamowania perystaltyki jelit, skórne odczyny alergiczne
stosowany wyłącznie w anestezjologii, w premedykacji np. przed bronchoskopią
Śluzy roślinne
działanie p/kaszlowe polega na działaniu osłaniającym błony śluzowe
łagodzą odczucie drażnienia w obrębie gardła, działają osłabiająco w obrębie błony śluzowej żołądka
działanie bardzo słabe ( w granicach placebo )
nie mają właściwie działań niepożądanych
do surowców należą: korzeń prawoślazu, liście podbiału, kwiat dziewanny, liście i kwiat malwy
wchodzą w skład ziołowych mieszanek wykrztuśnych
1