Ekonomia jest nauką badającą w jaki sposób ludzie wykorzystują będące w ich dyspozycji, ograniczone zasoby do zaspokajania nieograniczonych potrzeb.

Ekonomia to nauka o sposobach wykorzystywania posiadanych przez ludzi zasobów w celu zaspokajania ich nieograniczonych potrzeb.

Nauka o prawidłowościach rządzących procesem gospodarowania.

Gospodarowanie- podejmowanie decyzji, jakie zasoby przeznaczyć i jakie potrzeby zaspokajać, by osiągnąć maksymalny poziom zadowolenia.

Funkcje ekonomii jako nauki.

- poznawcza - podejmuje próbę wyjaśnienie, przeanalizowania, zrozumienia i przewidywania przebiegu różnorodnych procesów gospodarczych.

- aplikacyjna - podejmuje próbę określenia sposobów oddziaływania na przebieg procesów gospodarczych w kierunku osiągnięcia zamierzonych celów.

Kluczowe działy ekonomii.

Mikroekonomia - zajmuje się badaniem procesów podejmowania decyzji przez poszczególne podmioty gospodarcze, a więc realizuje poznawcze i aplikacyjne funkcje ekonomii w wymiarze pojedynczych podmiotów gospodarujących.

Makroekonomia - zajmuje się badaniem gospodarki narodowej jako całości, bada globalne zmienne ekonomiczne, a więc realizuje poznawcze i aplikacyjne funkcje ekonomii w wymiarze całej gospodarki narodowej.

Ekonomia pozytywna i normatywna.

Ekonomia pozytywna - zajmuje się opisem zjawisk i procesów ekonomicznych w taki sposób, jak one rzeczywiście przebiegają. Stara się odpowiedzieć na pytania: jak jest? Jak to funkcjonuje? Na jej gruncie dokonywany jest wyłącznie opis zjawisk bez ich wartościowania. Ekonomia jako nauka.

Ekonomia normatywna - zajmuje się formułowaniem sądów wartościujących, mówiących w jaki sposób procesy gospodarcze powinny funkcjonować. Poszukuje odpowiedzi na pytanie: jak powinno być? Co zrobić by było lepiej?

Ekonomia normatywna +> polityka gospodarcza.

Narzędzie badawcze ekonomii.

Abstrakcja teoretyczna - tworzenie systematycznego obrazu rzeczywistości, ujmującego jej główne elementy, a pomijające jej zbędne szczegóły.

Model ekonomiczny - uproszczony (często sformalizowany lub zmatematyzowany) opis fragmentu rzeczywistości, uwzględniający tylko jej istotne elementy i pomijający nieistotne.

Ceteris paribus - zasada stosowana podczas analiz ekonomicznych, która polega na tym, że podczas badania współzależności dwóch zmiennych, celem uchwycenia zależności wyłącznie pomiędzy nimi, przyjmuje się niezmienność innych zmiennych.

Potrzeby - definicja

1. Stan pewnego niedoboru, który to osobnik stara się zaspokoić.

2. Wynikające ze stanu braku pożądanie czegoś niezbędnego do zaspokojenia warunków funkcjonowania i rozwoju człowieka.

Środkiem zaspokajania potrzeb w ekonomii są dobra i usługi.

Zapotrzebowanie - charakter potencjalny. Ilość dóbr i usług, które ludzie chcieliby posiadać, gdyby dostęp d nich był nieograniczony.

Popyt - ilość dóbr i usług, którą mogą nabyć ludzie mając określoną siłę nabywczą, zdeterminowaną wysokością ich dochodów oraz poziomem cen tych dóbr.

Dobra - klasyfikacja:

1. Cel do którego służy dobro:

1. Konsumpcyjne

2. Inwestycyjne

2. Własność dobra:

1. Prywatne

2. Publiczne

3. Zależność dóbr:

1. Substytucyjne

2. Komplementarne

3. Niezależne

4. Zależność od zmian dochodów:

1. Normalne

2. Podrzędne

Potrzeby - źródła potrzeb ludzkich.

Organizm ludzki - potrzeby biologiczne, określane również jako podstawowe, naturalne czy wrodzone.

Środowisko przyrodnicze - korzystanie z surowców i darów natury, korzystanie ze środowiska w najróżniejszej formie.

Środowisko społeczne - potrzeby wynikające z faktu funkcjonowania jednostki w zbiorowości.

Działalność gospodarcza - potrzeby związane z uzyskiwaniem dochodu, dzięki któremu można zaspokajać inne potrzeby.

Cechy potrzeb:

1. Ilościowo nieograniczone i permanentnie się zdradzające

2. Ograniczone w swej pojemności

3. Zawsze uwarunkowane społecznie

Klasyfikacja zasobów:

1. Ludzkie:

1. Wiedza

2. Doświadczenie

3. Kompetencje

4. Predyspozycje

5. Zdolność uczenia się

2. Naturalne:

1. Odnawialne

2. Nieodnawialne

3. Dary natury

4. Surowce

3. Kapitałowe:

1. Rzeczowe:

1. Środki pracy

2. Przedmioty pracy

2. Finansowe

PROBLEM RZADKOŚCI

Zderzenie ograniczonych zasobów z nieograniczonymi potrzebami prowadzi w każdym momencie do problemu tzw. „rzadkości”.

Rzadkość to sytuacja w której potrzeby i chęci indywidualne oraz społeczne przewyższają możliwości ich zaspokojenia przy posiadanych zasobach.

Konsekwencją rzadkości jest konieczność dokonywania nieustających wyborów i dążenia do ich optymalizowania, czyli wyboru najlepszego z możliwych wariantów, przy zastosowaniu określonych kryteriów oceny przez podmiot dokonujący tego wyboru.

Wyborom w sensie ekonomicznym towarzyszą łącznie:

- aspekt pozytywny ( zaspokojenie określonych potrzeb)

- aspekt negatywny (rezygnacja z zaspokojenia innych potrzeb)

KOSZT ALTERNATYWNY

Jest to koszt utraconych korzyści, który informuje o wartości dobra lub usługi z której trzeba zrezygnować, aby wybrać inne dobro lub usługę. Występuje wówczas, gdy zasoby są niewystarczające do zaspokajania wszystkich kosztów.

MARGINALNA STOPA TRANSFORMACJI

Stopa transformacji - ilość dobra z którego należy zrezygnować aby otrzymać większą ilość innego dobra.

Marginalna stopa transformacji informuje nas o ile należy ograniczyć produkcję dóbr y by zwiększyć produkcję dóbr x o jednostkę: MRT= -Δy : Δx

KMP - kombinacje:

1. Punkty na krzywej - wykorzystanie zasobów w całości w najlepszy sposób, przy danej technologii wytwarzania

2. Punkty poniżej krzywej - niepełne wykorzystanie zasobów i technologii, kombinacja nieefektywna

3. Punkty ponad krzywą - wielkość kombinacji produkcji, której gospodarka nie jest w stanie wytworzyć przy danych zasobach i technologii, kombinacja nieosiągalna.

KMP - przesunięcie:

1. Wzrost gospodarczy

2. Postęp technologiczno-organizacyjny:

1. Intensywny (lepsze wykorzystanie zasobów)

2. Ekstensywny (zwiększenie zasobów)

3. Inwestycje

4. Odkrycia geograficzne

5. Poziom wykształcenia

6. Wskaźnik aktywności zawodowej

ZASADA RACJONALNEGO GOSPODAROWANIA

1. Zasada największego efektu przy danych zasobach

2. Zasada najmniejszych nakładów - taki sam efekt przy jak najmniejszym poziomie zasobów

OPTIMUM PARETO

(od włoskiego ekonomisty)

Optimum Pareto oznacza taki podział dóbr, którego nie można już poprawić nie pogarszając jednocześnie sytuacji któregokolwiek z podmiotów.

Słabości:

Największym ograniczeniem tej zasady jest, że odwołuje się do indywidualnych preferencji i nie uwzględnia interesu społecznego, czego przykładem jest np. osiągnięcie optimum Pareto w sytuacji zablokowania budowy drogi przez jednego z właścicieli gruntu.

Optimum osiągane jest wówczas gdy wszystkie zasoby są u jednego właściciela a inni nie posiadają nic.

KORZYŚCI CAŁKOWITE I MARGINALNE

Korzyści marginalne - przyrost korzyści całkowitych w wyniku wzrostu produkcji (konsumpcji) dobra o kolejną jednostkę.

Koszt marginalny - przyrost kosztów całkowitych w wyniku wzrostu produkcji (konsumpcji) dobra o kolejną jednostkę.

OPTIMUM PARETO

Optimum decyzji polega na znalezieniu najwyższych w danych warunkach korzyści netto (różnicy pomiędzy korzyściami całkowitymi a kosztami całkowitymi.

Optimum to znajduje się przy wielkości produkcji zrównującej poziom korzyści i kosztów marginalnych.

RYNEK

Rynek to mechanizm koordynujący zachowania nabywców i sprzedawców uczestniczących w sprzedaży dóbr i usług.

Elementy rynku:

- podmioty (przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, państwo)

- przedmioty - dobra usługi kapitał praca informacja

- stosunki wymiany - cena barter własność itp.

POPYT - to ilość dobra jaką nabywcy są gotowi zakupić w danym miejscu i czasie przy różnych poziomach ceny.

Czynniki wpływające na popyt:

• Dochody konsumentów

• Czynniki demograficzne

• Gusta, preferencje kulturowe

• Moda

• Ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych

• Przewidywania cen

PRAWO POPYTU - mówi o relacji pomiędzy popytem i ceną. Wraz ze wzrostem ceny popyt maleje a wraz ze spadkiem popyt rośnie, przy pozostałych czynnikach niezmienionych (ceteris paribus).

PARADOKSY - sytuacje dla których prawo popytu działa odwrotnie:

• Paradoks Giffena

• Paradoks Veblena

• Efekt snobizmu

PODAŻ - to ilość dobra jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować w danym miejscu i czasie przy różnych poziomach ceny.

Czynniki wpływające na podaż:

• Ceny czynników produkcji

• Technologia

• Działalność regulacyjna państwa

• Dostępność źródeł finansowania

• Dostępność surowców

• Przewidywania cen.

PRAWO PODAŻY - mówi o relacji pomiędzy ceną i podażą. Wraz ze wzrostem ceny podaż rośnie a wraz ze spadkiem maleje, przy pozostałych czynnikach niezmienionych (ceteris paribus).

CENA RÓWNOWAGI - to cena przy której rozmiar podaży zrównuje się z rozmiarem popytu. Cena równowagi oczyszcza rynek z jakiejkolwiek nadwyżki (popytu lub podaży) dlatego często nazywana jest ceną czyszczącą rynek.

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU - jak zmienia się popyt na dane dobro wraz ze zmianą jego ceny.

Edp = %Δd / %Δp = (d₁ - d₀/ d₀) / (p₁ - p₀/ p₀)

Edp = - ∞ dobra doskonale elastyczne

Edp є (- ∞; -1) dobra elastyczne

Edp = -1 dobra o elastyczności jednostkowej

Edp є (-1; 0) dobra nieelastyczne

Edp = 0 dobra doskonale nieelastyczne

Edp >0 dobra paradoksalne

KOSZT ALTERNATYWNY - koszt utraconych korzyści, który informuje o wartości dobra lub usługi z której trzeba zrezygnować aby wybrać inne dobro lub usługę. Występuje wówczas gdy zasoby są niewystarczające do zaspokajania wszystkich kosztów.

ELASTYCZNOŚĆ DOCHODOWA POPYTU - pokazuje jak zmienia się popyt na dane dobro wraz ze zmianą dochodu.

Edi = %Δd / %Δi = (d₁ - d₀/ d₀) / (i₁ - i₀/ i₀)

Edi < 0 dobra niższego rzędu

Edi є (0; ∞) dobra normalne w tym:

Edi є (0; 1) dobra pierwszej potrzeby

Edi = 1 dobra o elastyczności jednostkowej

Edi > 1 dobra wyższego rzędu

ELASTYCZNOŚĆ KRZYŻOWA (MIESZANA) POPYTU - pokazuje jak zmienia się popyt na dane dobro wraz ze zmianą ceny innego dobra.

Edxpy = %Δdx / %Δpy = (dx₁ - dx₀/ dx₀) / (py₁ - py₀/ py₀)

Edp < 0 dobra komplementarne

Edp = 0 dobra niezależne

Edp > 0 dobra substytucyjne

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU

Substytuty - im dane dobro posiada więcej substytutów tym popyta na nie jest bardziej elastyczny. Im dobro bardziej określone tym popyt bardziej elastyczny.

Znaczenie w dochodzie - im dane dobro posiada większe znaczenie (większy udział) w dochodzie tym mniejsza jego elastyczność. W skrajnym przypadku może się zdarzyć, że wraz ze wzrostem dochodu popyt na dane dobro zupełnie się nie zmieni.

Charakter dobra - inną elastyczność posiadają dobra niższego rzędu a inną podstawowe czy luksusowe i wyższego rzędu.

Czynnik czasu - im dłuższy czas tym większa elastyczność dobra
(zmiana modelu konsumpcji, dostosowanie do nowych cen).

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAŻY - miara potencjalnej zmiany podaży w stosunku do potencjalnej zmiany ceny dobra.

Es = %ΔS / %ΔP = ΔS*P/ΔP*S

Es = 0 podaż doskonale nieelastyczna

Es = ∞ podaż doskonale elastyczna

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY

Zachowanie się kosztów produkcji wraz ze zmianą skali produkcji. Elastyczność tym większa, im przedsiębiorstwa posiadają więcej wolnych mocy produkcyjnych i celem zwiększenia produkcji nie muszą ponosić inwestycji.

Technologia produkcji - im dobro bardziej powtarzalne i masowe tym elastyczność większa.

Podatność na magazynowanie - im większa możliwość magazynowania i długiego przechowywania oraz im niższe koszty tego magaz. Tym elast. Większa.

Czynnik czasu - im dłuższy czas tym elastyczność podaży dobra jest większa.

MECHANIZM RYNKOWY

Procesy zachodzące na rynku prowadzące do osiągnięcia stanu równowagi rynkowej uzyskiwanej dla konkretnych krzywych popytu i podaży.

Zależność pomiędzy ceną, popytem i podażą polegająca na tym, że jakakolwiek nierównowaga między tymi elementami

---