HISTORYCZNY ROZWÓJ PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
10. Periodyzacja historycznego rozwoju prawa międzynarodowego
Różne były próby periodyzacji historii prawa międzynarodowego. Najwłaściwsze jest oparcie się na ogólnej periodyzacji rozwoju społecznego.
Starożytność
Średniowiecze
2 okresy czasów nowożytnych:
XVI - XVII - XVIII (300 lat)
XIX - pocz. XX w. - I wojna światowa (ponad 100 lat)
Okres międzywojenny
Współczesność
11.Charakterystyka społeczności międzynarodowej i źródeł prawa międzynarodowego w starożytności.
Już w starożytności w formacji niewolniczej powstawały pierwsze formy i zwyczaje dotyczące stosunków między państwami. Były one jeszcze dość prymitywne, a charakter ich odbiegał znacznie od współczesnych norm prawa międzynarodowego. Nie tworzyły one ani pełnego, ani wyraźnie wyodrębnionego systemu norm i często elementy prawne były mieszane z sakralnymi.
W tym okresie zawierane są pierwsze umowy międzynarodowe.. Pojawia się tez instytucja posła, który jest osobą nietykalna i uświęconą. Kształtują się pewne zasady co do prowadzenia wojny. W starożytności nie ukształtowała się społeczność międzynarodowa i normy prawno-międzynarodowe w ścisłym znaczeniu tego słowa, ponieważ państwa starożytne powstawały w odosobnieniu i niechętnie przyjmowały cudzoziemców. Państwa starożytne starały się być samowystarczalne, a przybysze byli z reguły źle traktowani. Platon uważał, że państwo powinno działać w izolacji, zapewniać samobyt obywatelom. Jednak prawo międzynarodowe kształtowało się w miastach greckich, Rzymie (podejmował działania ekspansjonistyczne), Cesarstwie Chińskim (770 - 220r. p.n.e.).
12.Najstarsze dokumenty prawa międzynarodowego.
Najstarszy dokumenty prawa międzynarodowego to:
1. Zapis z IV tysiąclecia p.n.e. na stelli kamiennej. Były to ustalenia pomiędzy dwoma państwami - miastami Mezopotamii - Lagasz i Umma (?) - rozstrzygające spór graniczny między nimi. Rozstrzygnięcie doszło do skutku w drodze arbitrażu międzynarodowego. Miał zostać położony kamień graniczny między państwami toczącymi spór, zaś państwo trzecie - Kisz - miało czuwać nad egzekwowaniem postanowień traktatu
2. Zapis na tablicach glinianych - 1278 r. p.n.e., między królem Hetytów Hatuszylem III, a faraonem egipskim Ramzesem II. Był to traktat przymierza ogłaszający koniec wojny między tymi państwami, a także zawierający postanowienia migracyjne o deportacji. Postanowienia dotyczyły też wspólnej obrony systemu niewolniczego.
13.Instytucje i źródła prawa międzynarodowego w starożytnej Grecji.
Drugim ośrodkiem rozwoju prawa międzynarodowego była starożytna Grecja. Kształtowały sie tam stosunki traktatowe, prawo dyplomatyczne, rozwijała się instytucja opieki nad przybyszami przez bogatych obywateli (tzw. prostatesa) mająca charakter prywatny.
1.) PROSTATES - zamożny obywatel, który udzielał ochrony cudzoziemcowi (charakter prywatny).
2.) PROKSENIA - opieka dzięki której obce państwo zapewniało ochronę własnym obywatelom (podobnie jak obecnie konsulaty)
3.) AMFIKTONIE - ich zadaniem była ochrona miejsc kultu religijnego, łączyła często kilkanaście czy kilkadziesiąt państw - miast wokół świątyni (siedziby amfictionii), np. amfiktonia delficko - termopilska złożona z 12 państw-miast (siedzib w świątyni Apollina w Delfach i świątyni Demeter w Termopilach), Wspólnym zgromadzeniem amfictionii była Rada Wykonawcza jako reprezentacja państw. Podejmowała ona decyzje dotyczące ochrony przed najazdami Persów. Istniało tez stałe biuro, skarbiec - kapłani dysponowali „kasą”.
4.) związki państw o charakterze świeckim - Związek Morski (Liga Ateńsko-Delfijska) pod hegemonią Aten, ok. 300 państewek, siedziba skarbca na wyspie Delos.
Podejmowano tez próby zorganizowania konferencji międzynarodowej. W 338r. pne Filip Macedoński zwołał Kongres Koryncki, w związku z walkami przeciwko Persom. Przyjęto tam wspólną deklarację, w której władcy zobowiązali się do wspólnej obrony systemu niewolniczego. Deklaracja stanowiła podstawę kształtowania się stosunków ustrojowych we wszystkich państwach.
Greckie państwa - miasta zawierały umowy międzynarodowe:
1.) SYMACHIE - traktaty przymierza na okresy 100 lub 50 lat (Np. VI w. P.n.e. - symachia na 100 lat - dotyczyła podejmowania wspólnych działań obronnych przeciwko zewnętrznym wrogom i utworzenia koalicji).
2.) SYMBOLE - na ich mocy obywatele obcego kraju mieli możliwość zamieszkania na terenie innego państwa.
3.) IZOHOLITIE - (współcześnie traktaty naturalistyczne) umowy, na mocy których cudzoziemcy uzyskiwali podobne prawa do obywateli państwa pobytu. Był to rodzaj klauzul narodowych.
4.) REPRESALIA - środki odwetowe, np. ANDROLEPSIA, czyli pozbawienie wolności cudzoziemca do czasu spełnienia przez państwo zobowiązań
W kontaktach międzynarodowych posługiwano się poselstwami - poseł był chroniony..
14.Instytucje i źródła prawa międzynarodowego w starożytnym Rzymie.
Umowy międzynarodowe:
1.) AMICITIA - traktaty przyjaźni zawarte pomiędzy państwami o równorzędnym statusie prawnym
2.) SOCIETAS - traktaty przymierza mające wymusić na słabszych określone roszczenia (fedus) - Fedus in iqum - traktaty nierównoprawne
3.) BELLUM IUSTUM - wojna sprawiedliwa, bo prowadzona według określonego ceremoniału
COLLEGIUM - złożone z 20 kapłanów, wypowiadali wojnę i zakańczali ją według określonego ceremoniału (Kolegium fecjalne wypowiadało wojnę po 33 dniach , jeśli państwo przeciwne nie spełniało roszczeń)
4.) PATRONAT - realizacja prawa gościnności, patroni byli wyznaczanie przez Senat lub Zgromadzenie Ludowe, opieka nad cudzoziemcami
PRAETOR PEREGRINUS - rozstrzygał spory pomiędzy Rzymianami, a cudzoziemcami na podst. ius gentium
5.) Prawo wojenne
6.) Zasady dotyczące traktowania posłów
15.Społeczność międzynarodowa i rozwój prawa międzynarodowego w średniowieczu.
Okres wczesnego średniowiecza nie był sprzyjający dla rozwoju prawa międzynarodowego - na gruzach cesarstwa rzymskiego zapanował chaos, a nowo powstałe państwa nie od razu były zdolne do utrzymywania bardziej stałych stosunków, regulowanych ścisłymi normami prawa.
Chrześcijaństwo przyczyniło się do zbliżenia między narodami Europy, jednak nie sprzyjało początkowo rozwojowi prawa międzynarodowego, pojmowanego jako prawo rządzące stosunkami miedzy suwerennymi i równymi państwami, niezależnymi od siebie (papiestwo, cesarstwo - dwa silne ośrodki). Nie sprzyjała również rozwojowi pmp struktura feudalna społeczno-polityczna, zatarła się różnica między państwem a własności prywatną, między stosunkami feudalnej własności a stosunkami międzynarodowymi
Mimo tych niesprzyjających warunków kształtuje się wiele instytucji i norm prawa międzynarodowego, choć nie tworzą one odrębnego i uporządkowanego systemu. Wiele z nich miało swoje źródła w prawie kanonicznym, uchwałach soborów, prawie rzymskim , prawach feudalnych, kodeksach rycerskich, zbiorach zwyczajów.
Instytucją prawa przeciwwojennego był wprowadzony przez Kościół tzw. Pokój Boży, który obejmował zakaz prowadzenia działań wojennych w określone dni tygodnia. Kościół przyczynił się również do złagodzenia okrucieństw wojennych.
Zawierano tym okresie liczne umowy międzynarodowe, a dla nadania im mocy prawnej stosowano przysięgę, dodatkową gwarancją byli zakładnicy lub zastaw
16..Nauka prawa międzynarodowego w średniowieczu.
Prekursorskie idee integracji europejskiej:
Pierre de Bois - łączenie się państw chrześcijańskich przeciw wojskom tureckim pod hegemonia Francji, wg jego koncepcji miała by powstać wspólnota walcząca z innymi religiami.
Jerzy z Podiebradu - król czeski - federacja państw, przewidywał wspólny sejm, sądy, wspólne organy.
Koncepcje wojny sprawiedliwej według chrześcijaństwa:
- inaczej niż w Rzymie
- wojna obronna, na rzecz obrony wiary, dla sprawiedliwej przyczyny, przez pełnoprawnego władcę
św. Augustyn, Izydor z Sewilli, Rajmund z Periafor (XIII w.), Henryk z Seluzy (wojna przeciw niewiernym)
św. Tomasz z Akwinu:3 przesłanki wojny sprawiedliwej:
1. autorytet władcy,
2. sprawiedliwa przyczyna - iusta causa,
3. prawa intencja - recta intentio
Przedstawiciele polskiej doktryny, gł. szkoła krakowska - Paweł Włodkowic z Brudzewa (wystąpienie podczas soboru w Konstancji przeciw krzyżakom), Stanisław ze Skarbimierza "Kazanie o wojnach sprawiedliwych"
Rozpoczyna się era konkordatów -
1098 r. pierwsza umowa konkordatowa,
1122 r. konkordat wormacki Kalikst II - Henryk V
17. kształtowanie się społeczności międzynarodowej w XV - XVII w.
XV w. - głębokie zmiany i przeobrażenia gospodarczo-społeczne zapowiadające upadek feudalizmu;
Załamuje się tradycyjna hierarchia z papieżem i cesarzem
wykształciło się państwo w postaci nowożytnej (organizacja terytorialna, niepodległa, kierowana przez władzę centralną)
w stosunkach między państwami:
- zasada równości prawnej; przejawem jest m. in.: wolność mórz (równe prawa państw do korzystania z obszarów morskich w celach żeglugi i rybołówstwa)
- zasada równowagi politycznej (zmierzająca do tego, aby w rzeczywistości państwa nie były zbyt zróżnicowane, by jedno mocarstwo nie wyrosło nadmiernie potęgą nad inne)
- „koncert europejski” - państwa Europy realizujące zasadę równowagi politycznej, broniące się przed hegemonią (np. koalicja przeciwko napoleońskiej Francji)
1555 - pokój augsburski (cuius regio eius religio)
wojna trzydziestoletnia; 1648 - traktaty westfalskie (katolicy i protestanci); uznanie niepodległości 332 państ i miast niemieckich, które miały tworzyć luźną konfederację z cesarzem na czele, uznanie niepodległości Holandii i Szwajcarii
- oznaczało to: załamanie się systemu jedności świata chrześcijańskiego pod przewodnictwem papieża i cesarza
1713 r. - traktat w Utrechcie - podział posiadłości hiszpańskich pomiędzy Burbonów i Habsburgów, dla zachowania równowagi politycznej
próby złagodzenia prowadzenia wojen; walczy państwo z państwem, więc prawa obywateli powinny być respektowane (Rousseau-Portalis)
18.Rozwój nauki prawa międzynarodowego w XV-XVII w.
Czasy nowożytne XVI - XVIII w.
1555 r. - kongres augsburski, narodziny międzynarodowej ochrony praw człowieka,
wolność
religii quius regio, eius religio
Kształtuje się reguła, że państwa powinny mieć równy status.
1648 r. - kongres westfalski, pokoje w Osnabruck i Munster, początek ery państw suwerennych. Proklamowano suwerenność 300 państw niemieckich, uznanie niepodległości Szwajcarii, Holandii (miały stworzyć luźną konfederację pod władza papieża ), sprawy wolności żeglugi
1713 r. - traktat z Utrechtu proklamował zasadę równowagi politycznej
umowy kapitulacyjne - pojawiły się pod koniec średniowiecza 1535 do XIX w. ; dot. wyłączenia spod kompetencji władców miejscowych cudzoziemców przebywających na terytoriach obcych państw. umożliwiało to działalność konsulatów.
Reguły ceremoniału dyplomatycznego: nietykalność poselska ogólnie akceptowana.
Wielka Hanza - nad Bałtykiem i Morzem Północnym - jej reguły wykorzystywano przy tworzeniu organizacji międzynarodowych
Wystąpienia przedstawicieli nauki:
Hugo Grocjusz "Wolność mórz", "O prawie wojny i pokoju" 1625 r.; zwolennik koncepcji prawa naturalnego, ale uważał, że istnieje prawo pozytywne (prawo cywilne).
Za źródło prawa międzynarodowego (ius gentium czyli prawa narodów) Grocjusz uznał zwyczaj i praktykę, wypływające z prawa natury oraz umowy. Prawo międzynarodowe powinno się jego zdaniem opierać na zasadach racjonalizmu i humanizmu. Ojciec nauki prawa międzynarodowego publicznego.
Naturaliści: Samuel Puffendorf, Jan Christian Wolf, Emelin de Watte (studium dotyczące prawa międzynarodowego).
Pozytywiści: Fryderyk Martens (zbiór traktatów), Korneliusz Burkenscheck.
19.Skład społeczności międzynarodowej oraz rozwój prawa międzynarodowego i jego nauki w XVIII w.
1713 r. - traktat w Utrechcie - podział posiadłości hiszpańskich pomiędzy Burbonów i Habsburgów, dla zachowania równowagi politycznej
próby złagodzenia prowadzenia wojen; walczy państwo z państwem, więc prawa obywateli powinny być respektowane (Rousseau-Portalis)
walka o niepodległość trzynastu kolonii angielskich a Ameryce Południowej; Powstanie Stanów Zjednoczonych
1780 - I Liga Neutralności Zbrojnej (na skutek zachwiania równowagi po powstaniu USA, z inicjatywy Katarzyny II )
1800 - II Liga Neutralności Zbrojnej (w czasie wojen napoleońskich), przyczyniły się do rozwoju prawa wojny morskiej i prawa neutralności
rozbiory polski (pogwałcenie zasad europejskiego porządku prawnego)
Jerzy Fryderyk Martens - prawo narodów nowoczesne - ogół praw i obowiązków przyjętych przez wszystkie lub większość narodów Europy; zaczął wydawać zbiór traktatów, co kontynuowano do II wojny światowej
projekty utworzenia związku państw dla utrzymania pokoju i rozstrzygania sporów międzynarodowych
„wielki plan” - podział Europy na 15 państw tworzących federację z wielką rada na czele
projekt Penna - utworzenie parlamentu europejskiego
Projekt Cruce - związek wszystkich państw z wysoką radą w Wenecji
Projekt księdza de Saint Pierre - senat złożony z 24 delegatów
20.Wpływ Wielkiej Rewolucji Francuskiej na rozwój prawa międzynarodowego.
Rewolucja miała wpływ na kształtowanie się ustroju politycznego i społeczno - gospodarczego państw europejskich oraz na stosunki między nimi; upadek rządów feudalnych, walka o władze burżuazji; zasada suwerenności zaczęła nabierać nowego znaczenia, nie dotyczyła teraz suwerennych władców absolutnych a suwerennych narodów, zasada zwierzchnictwa narodów; zasada nienaruszalności terytorium oraz nieinterwencji w sprawy wewnętrzne drugiego państwa (zasady te znalazły pełen wyraz w Deklaracji Prawa Narodów z 1795r.).
Rewolucyjna Francja w walce przeciwko próbom interwencji zbrojnej monarchistyczno - reakcyjnej koalicji, wysunęła całkowicie nowe, postępowe i demokratyczne zasady prawa międzynarodowego. Polityce wojen dynastycznych i zaborów, nie liczących się z wolą narodów, przeciwstawiła ona zasadę suwerenności narodu, nieinterwencji i nienaruszalności terytorialnej oraz zasadę formalnej równości państw. Zasady te zostały przyjęte w wielu dokumentach z okresu rewolucji francuskiej. Np. projekt Deklaracji prawa międzynarodowego (Grėgoire'a):
Suwerenność narodów,
Morze jest wspólną własnością,
Sojusze skierowane w konkretne państwo szkodzą całemu społeczeństwu,
Wojna w obronie suwerenności jest usprawiedliwiona,
Nienaruszalność traktatów.
21.Znaczenie kongresu wiedeńskiego (1815 r.) dla rozwoju prawa międzynarodowego.
Kongres międzynarodowy z udziałem monarchów dokonał dzieła stabilizacji stosunków w Europie na kilkadziesiąt lat;
a) ustalenia w stosunku do Niemiec i Polski: utworzono Związek Niemiec - luźne zrzeszenie państw pod władzą Austrii; usankcjonowanie rozbiorów Polski („czwarty rozbiór Polski”), utworzenie Wolnego Miasta Krakowa i Królestwa Polskiego;
b) w dziedzinie międzynarodowej postanowiono:
uznać neutralność Szwajcarii,
regulamin rang dyplomatycznych,
zasada wolnej żeglugi na rzekach wspólnych (szczegółowe rozwiązania dot. Renu),
deklaracja dot. Handlu Murzynami z Afryki zakazująca go.
c) „Święte Przymierze” zawarte we wrześniu 1815 r. miedzy Rosja, Prusami i Austrią - przestrzeganie przykazań Chrystusa w stosunkach wewnętrznych i zewnętrznych; w listopadzie przyłączyła się Anglia, a w 1818 r. Francja. W ten sposób powstał „syndykat monarchów” który miał decydować o sprawach europejskich; tępienie idei wolnościowych i utrzymanie zasady legitymizmu; realizując politykę „Świętego Przymierza” państwa należące często interweniowały w sprawy wewnętrzne innych państw.
22..Doktryna J. Monroe (1823 r.).
Zasada wprowadzona do polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych przez prezydenta J. Monroe'a, ogłoszona w 1823. Deklarowała stworzenie amerykańskiej strefy wpływów na zachodniej półkuli, a zarazem potwierdzała politykę izolacjonizmu. Stany Zjednoczone oświadczały, iż nie będą mieszać się w sprawy europejskie, akceptują status quo i oczekują tego samego od państw Europy. Obszarem wpływów Stanów Zjednoczonych stały się kraje amerykańskie, a więc ingerencja państw trzecich w tym obszarze traktowana była jako naruszenie interesów amerykańskich..
Zmodyfikowana na przełomie XIX i XX w. wykładnia tej doktryny przyznawała Stanom Zjednoczonym prawo ingerencji w sprawy wewnętrzne państw regionu. W efekcie niejednokrotnie interweniowały, szczególnie na Karaibach, w celu utrzymania przy władzy swoich popleczników. Otwartość stosowania doktryny osłabła po II wojnie światowej, jednak pełna akceptacja dla całkowitej suwerenności państw Ameryki Łacińskiej została wyrażona w latach 90., co wiąże się z próbą tworzenia ścisłej współpracy Stanów Zjednoczonych z krajami regionu na innych zasadach - nie dominacji polityczno-militarnej i neokolonializmu, ale integracji regionalnej i tworzenia bloku państw amerykańskich obu kontynentów.
.
23.Rozwój społeczności międzynarodowej w XIX w.
społeczność międzynarodowa stopniowo poszerza się o państwa pozaeuropejskie; oprócz USA wchodzą do niej państwa Bliskiego Wschodu: Turcja, Chiny, Japonia, liczne republiki Ameryki Łacińskiej, wyzwalające się spod zwierzchnictwa hiszpańskiego i portugalskiego
24.Konferencje międzynarodowe i rozwój prawa międzynarodowego w XIX w.
Konferencja Paryska 1856 r. - po wojnie krymskiej.
Wojna krymska (1853- 1856) - wojna między Rosją a Turcją i jej sprzymierzeńcami (Anglią, Francją i Sardynią). W 1852 roku między Rosją i Francją rozpoczął się spór o prawa duchowieństwa prawosławnego, względnie katolickiego do opieki nad miejscami świętymi i w ogóle niemahometańską ludnością imperium tureckiego. Wojna ostatecznie zakończona została 30 marca 1856 roku traktatem pokojowym na kongresie w Paryżu. Wojna krymska oznaczała ostateczny rozpad „Świętego Przymierza”. Z postanowień kongresu paryskiego na uwagę zasługują:
dopuszczenie Turcji do społeczności międzynarodowej
utworzenie Serbii jako państwa wasalnego Turcji
neutralizacja Morza Czarnego;
utworzenie Europejskiej Komisji Dunaju z udziałem mocarstw europejskich, wyposażonej w szerokie kompetencje. Komisja ta miała przeprowadzić prace niezbędne do uczynienia dolnego Dunaju żeglownym.
demilitaryzacja Wysp Alandzkich
wydanie deklaracji dotyczącej prawa wojny morskiej. Deklaracja ta, w porównaniu z deklaracją Ligi Neutralności Zbrojnej z 1780 r. rozszerzyła ochronę własności prywatnej w wojnie morskiej.
e)Konferencje Haskie 1899 i 1907 r. (patrz niże)
25.Pokojowe konferencje haskie (1899 i 1907 r.) i ich znacznie dla rozwoju prawa międzynarodowego.
1899 r. - I konferencja pokojowa w Hadze, zebrała się z inicjatywy cara Mikołaja II:
- początek kodyfikacji prawa wojennego i prawa sporów międzynarodowych
- przyjęto 3 konwencje haskie, powołano Stały Trybunał Rozjemczy (od 1902 r.) - Rozstrzyga spory na zasadzie postępowania arbitrażowego. 3 konwencje dotyczące:
pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych
praw i zwyczajów wojny lądowej
zastosowania do wojny morskiej przepisów konwencji Czerwonego Krzyża z 1864 r.
1907 r. - II konferencja pokojowa w Hadze, 13 konwencji dotyczących prawa wojennego i regulowania sporów międzynarodowych, uczestniczyli przedstawiciele 44 państw (dołączyły państwa Ameryki Łacińskiej).
26.Nauka prawa międzynarodowego w XIX i na początku XX w.
bujny rozwój; liczne publikacje, wielu autorów;
1873 - Stowarzyszenie Reformy i Kodyfikacji prawa międzynarodowego (od 1895 - Stowarzyszenie Prawa międzynarodowego)
1873 - Instytut prawa międzynarodowego
zakładanie towarzystw pacyfistycznych, organizowanie kongresów pacyfistycznych;
27.Prawo międzynarodowe i społeczność międzynarodowa od początku XX w. do końca I wojny światowej.
???
28.Okres międzywojenny - rozwój prawa międzynarodowego i charakterystyka społeczności międzynarodowej.
Traktat wersalski to główny układ pokojowy kończący pierwszą wojnę światową, podpisany przez Niemcy i państwa ententy 28 czerwca 1919 roku. Został ratyfikowany 10 stycznia 1920 roku i z tą datą wszedł w życie. Traktat ustalił wiele granic międzypaństwowych w Europie oraz wprowadził nowy ład polityczny. Państwa pokonane w I wojnie światowej (Niemcy, Austro - Węgry, Turcja, Bułgaria) nie zostały dopuszczone do konferencji. Przedstawiono im tylko traktaty do podpisania. Rosja Radziecka nie została zaproszona, gdyż mocarstwa Ententy nie uznawały rządu bolszewickiego, który podpisał osobny pokój z Niemcami w 1918 (pokój brzeski).
Po zawarciu traktatu z Niemcami nastąpiło zawarcie dalszych porozumień pokojowych z państwami pokonanymi:
10 września 1919 z Austrią w Saint-Germain-en-Laye (traktat pokoju z Austrią)
27 listopada 1919 zBułgarią w Neuilly-sur-Seine (traktat pokojowy z Bułgarią)
4 czerwca 1920 z Węgrami w Trianon (traktat w Trianon)
10 sierpnia 1920 z Turcją w Sevres (Traktat pokojowy w Sèvres 1920)
W pierwszej części traktatu (artykuły 1-26), liczącego łącznie 440 artykułów zapisano powołanie Ligi Narodów. Dalsze części dotyczyły losów Niemiec.
Straty terytorialne Niemiec
Francja odzyskała obszary utracone w 1871 r. tj. Alzację i wschodnią Lotaryngię
Polska odzyskała znaczną część ziem zabranych jej przez Prusy w I i II rozbiorze: większą część Wielkopolski i poważną część byłych Prus Królewskich (zwanych pod zaborem: Prusy Zachodnie), z niewielkim jednak dostępem do morza; ponadto po plebiscycie na Górnym Śląsku w 1921 r., część górnośląskiego zagłębia przemysłowego
Gdańsk z przyległymi gminami i miastami Oliwą i Sopotem stał się Wolnym Miastem o charakterze odrębnego państwa, ale z włączeniem w skład terytorium celnego Polski i zapewnieniem jej szerokich uprawnień w porcie gdańskim
niemieckie terytoria kolonialne rozdzielono pomiędzy zwycięzców i przekazano pod opiekę Ligi Narodów, tworząc tam mandaty A, B i C.
Luksemburg, który do tego czasu wchodził w skład obszaru celnego Niemiec, został z niego wydzielony
Demilitaryzacja Niemiec na terenie lewobrzeżnej Nadrenii i 50-kilometrowym pasie wzdłuż prawego brzegu Renu zakazano Niemcom posiadania wojsk. W części V traktatu nakazano zmniejszenie liczebności armii niemieckiej do 100 tys. żołnierzy oraz zakazano wprowadzania powszechnego obowiązku służby wojskowej (Reichswehra). Miał obowiązywać zakaz wyposażania armii w czołgi i samoloty bojowe.
Ciężary ekonomiczne nałożone na Niemcy Na konferencji zapadła jedynie decyzja, iż po raz pierwszy w historii, reparacje wojenne zostaną wypłacone jako rekompensata za faktycznie poniesione w wyniku działań wojennych straty. Oszacowanie ich wysokości oraz możliwości płatniczych Niemiec pozostawiono Komisji Odszkodowań, która zakończyła swoją pracę w maju 1921 ustalając ich wysokość na 132 mld marek w złocie, nigdy nie zostały spłacone.
Zobowiązania polityczne
Niemcy zobowiązały się do poszanowania suwerenności Austrii i wyrzekały się zamiarów Anschlussu
Niemcy uznały niepodległość Czechosłowacji i Polski
Ustanowienie zakazu wojny, jako narzędzia polityki państwowej (antywojenny Pakt Branda-Kellogga - 1928 r. i jego przyjęcie przez ówczesną społeczność międzynarodową),
Zgromadzenie Ligi Narodów przyjęło tzw. protokół genewski zobowiązujący do załatwiania wszystkich sporów międzynarodowych w drodze pokojowej, protokół ten nie został jednak ratyfikowany przez państwa, natomiast niemal wszystkie państwa podpisały lub przystąpiły do paktu paryskiego z 1928 r. (zwanego paktem Brianda Kelloga od nazwisk francuskiego ministra spraw zagranicznych i amerykańskiego sekretarza stanu), który zawierał uroczyste wyrzeczenie się wojny i zobowiązanie do załatwienia sporów środkami pokojowymi. Słabością paktu paryskiego był brak jakichkolwiek sankcji w stosunku do państw, które nie wypełniają przyjętych zobowiązań. Ponadto wiele państw przystępując do paktu zgłosiło zastrzeżenia ograniczające zakres jego stosowania.
29.II wojna światowa i jej wpływ na kształt społeczności międzynarodowej i prawo międzynarodowe.
Dopiero w czasie II wojny światowej, głównie pod wpływem polityki radzieckiej, zaczęto realizować zasadę odpowiedzialności indywidualnej za pogwałcenie prawa międzynarodowego. W deklaracji moskiewskiej z 1943r. 35 państw NZ walczących w koalicji antyhitlerowskiej postanowiło, że członkowie niemieckich sił zbrojnych i partii narodowosocjalistycznej, którzy są odpowiedzialni za okrucieństwa i zbrodnie lub brali w nich udział będą odesłani do kraju, w którym popełnili przestępstwa w celu ich ukarania zgodnie z prawem tych krajów. Ponadto deklaracja zapowiadała ukaranie na mocy prawa międzynarodowego materialnego i formalnego tzw. głównych zbrodniarzy wojennych, którzy popełnili przestępstwa, niedające się zlokalizować na terytorium jednego państwa. Wymiar kary miał nastąpić łączną decyzją rządów sprzymierzonych.
Układ poczdamski z 1945r. potwierdził zasadę przyjętą w Moskwie. Na tych podstawach opiera się układ w Londynie z 1945r., który powołał do życia Międzynarodowy Trybunał Wojskowy (tzw. Trybunał Norymberski), ustalał ustrój, właściwość i procedurę sądu. Ponadto uznał odpowiedzialność karną osób oskarżonych z powodu czynów indywidualnych lub z powodu ich działalności w charakterze członków organizacji czy grup przestępczych, albo oskarżonych z obu powodów. Prawo to dotyczy ukarania tzw. głównych zbrodniarzy wojennych osi europejskiej i w niczym nie przesądza ukarania innych zbrodniarzy wojennych w krajach, gdzie popełnili zbrodnie.
Prawo londyńskie uznało odpowiedzialność indywidualną za trzy rodzaje zbrodni podlegające właściwości Trybunału. Są to:
• zbrodnie przeciwko pokojowi (planowanie, przygotowywanie, rozpętanie lub prowadzenie wojny napastniczej albo wojny podjętej z pogwałceniem traktatów międzynarodowych, porozumień, gwarancji, tudzież udział w planowaniu lub w spisku w celu dokonania tych czynów)
• zbrodnie wojenne (pogwałcenie praw lub zwyczajów wojennych)
• zbrodnie przeciwko ludzkości (mordowanie, eksterminacje, deportacje i inne akty nieludzkie, popełniane przed lub w czasie wojny wobec ludzkości cywilnej, prześladowanie ze względów politycznych, rasowych czy religijnych)
Prawo londyńskie przewidywało odpowiedzialność za wymienione czyny, nawet jeżeli czyn taki nie naruszał prawa krajowego. W 1946r. Trybunał Norymberski wydał wyrok skazujący głównych niemieckich zbrodniarzy wojennych. W dwa lata później w Tokio Międzynarodowy Trybunał Wojskowy Dalekiego Wschodu wydał wyrok skazujący japońskich zbrodniarzy wojennych, w którym jeszcze raz potwierdzono zasadę odpowiedzialności za pogwałcenie prawa międzynarodowego. Trybunał Norymberski i Trybunał Tokajski zostały powołane po II wojnie światowej w celu osądzenia głównych zbrodniarzy niemieckich i japońskich i po wykonaniu tych zadań przestały istnieć. Jednakże zasady, na których były oparte statuty trybunałów i ich wyroki, mają charakter trwały. Prawo zastosowane wobec głównych zbrodniarzy wojennych nazywane jest prawem norymberskim. W 1946 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ powzięło uchwałę potwierdzającą zasady prawa międzynarodowego uznane przez statut Trybunału Norymberskiego i wyrok tego sądu.
W myśl zasad norymberskich jednostkę można pociągnąć do odpowiedzialności za pogwałcenie prawa międzynarodowego (za zbrodnię prawa międzynarodowego) i ulega ona ukaraniu na podstawie prawa międzynarodowego. Fakt, że prawo wewnętrzne nie przewiduje kary za czyn, który jest zbrodnią w świetle prawa międzynarodowego, nie zwalnia osoby, która ten czyn popełniła do odpowiedzialności międzynarodowej. Podobnie nie zwalnia od tej odpowiedzialności fakt, że jednostka działała jako głowa państwa lub członek rządu.
Zbrodniami prawa międzynarodowego, karanymi na podstawie tego prawa, są:
• zbrodnie przeciwko pokojowi
• zbrodnie wojenne
• zbrodnie przeciwko ludzkości