Wykład 1

24.09.2011

Literatura podstawowa:

• Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M. (1996, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Harwas-Napierała, B., Trempała J. (red.). (2000, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Harwas-Napierała, B., Trempała J. (red.). (2002, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. (zwłaszcza rozdział 1)

Literatura uzupełniająca:

• Helen Bee (2004): Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Zysk i S-ka.

• Anna Brzezińska (2000): Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

• Anna Brzezińska (2005): Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk: GWP.

• H. Rudolph Schaffer (2005): Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN

Egzamin: test jednokrotnego wyboru, 45 pytań (23 na zaliczenie)

• Po każdym bliku wykładowym ułożenie 5 pytań testowych do konkretnego materiału. Pytania należy oddawać w formie pisemnej na kolejnych zajęciach. Można z tego skorzystać tylko raz.

• Prezentacja PowerPoint (max 10 minut) na wskazane tematy. Można z tego skorzystać tylko raz.

[e-mail]

Psychologia jako nauka zajmuje się:

• OPISEM - co, jak? Kiedy? Po czym poznać, że dziecko rozpoznaje matkę?

• WYJAŚNIENIEM - dlaczego? Tu dopiero rozpoczyna się nauka; np. dlaczego jedno dziecko jest bardziej towarzyskie od drugiego;

• PROGNOZĄ, PRZEWIDYWANIEM - co się stanie, gdy..? potrafię przewidzieć, po jakich moich zachowaniach dziecko będzie płakało.

• KONTROLĄ ZACHOWAŃ LUDZKICH - co zrobić, żeby…? Jest to również manipulowanie, dlatego jest to tak dyskusyjne. Co zrobić, żeby dziecko zachowywało się zgodnie z oczekiwaniami rodzica? Kiedy pewne zachowania są normalne?

DLACZEGO LUDZIE INTERESUJĄ SIĘ ROZWOJEM DZIECKA?

• Zainteresowanie dzieckiem jako takim;

• Zainteresowania nie tyle dzieckiem, co rozwojem. Jeżeli interesuje nas sam rozwój, to dziecko staje się wtórne. Okoliczności dzieciństwa dają kształt dorosłości.

CO SIĘ BADA???

• Dominująca (modna) rama teoretyczna;

• Dostępność metod i technik;

• Potrzeby praktyki.

Psychologia rozwoju człowieka jest nauką teoretyczną i praktyczną. Cytat: „psychologia musi odrzucić obojętność i aktywnie uczestniczyć w życiu człowieka, pomagać w jego formowaniu” (Lew S. Wygotski).

Jeśli chcemy być obiektywnymi badaczami, musimy unikać odpowiedzi na pytania wartościujące, a wszystkie matki zgłaszające się do poradni oczekują takich odpowiedzi - dlatego jest to tak trudne.

TO PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZŁOWIEKA, A NIE TYLKO ROZWOJU ROZMAITYCH FUNKCJI PSYCHICZNYCH.

DWA NAJWAŻNIEJSZE PYTANIA

• JAK ZACHOWANIE ZMIENIA SIĘ Z WIEKIEM?

• JAKIE CZYNNIKI DETERMINUJĄ TEN ROZWÓJ?

Kiedy mamy do czynienia z najważniejszymi zmianami w ludzkim zachowaniu, czyli wyznaczamy przedziały czasowe pewnych przełomowych zmian. Każde nasze poczynanie kończy się wartościowaniem, dlatego najwartościowsi są Ci, którzy potrafią od tego uciec.

CZYNNIKI ROZWOJU

• Czynnik - to, co wywiera określony wpływ na dane zjawisko; stan poprzedzający, przyczyna;

• Czynnik - w szerszym znaczeniu: zmienna niezależna.

Jakie czynniki decydują o tym, że jedno dziecko zaczyna mówić szybciej niż inne?

ZAŁOŻENIA

• Rozwijamy się wśród innych ludzi i dzięki nim (społeczne uwarunkowania okresu rozwoju); socjalizacja - wprowadzanie w świat społeczny; edukacja - intencjonalne (celowe) przekazywanie wiedzy; socjalizacja zawiera w sobie edukację - to również przekazywanie wiedzy, ale nie intencjonalne; podglądanie dorosłych)

• Rozwijamy się przez całe życie. (nawet starość jest traktowana jak etap rozwoju)

• Rozwijamy się w 3 sferach: soma (natura biologiczna, ludzkie ciało), polis (natura społeczna, kompetencje społeczne, umiejętności społeczne), psyche (natura psychiczna, emocjonalno - poznawcza).

• Życie ludzkie dzieli się na etapy.

• Interakcja: osoba - otoczenie ma charakter dynamiczny.

• Są różne rodzaje zmian rozwojowych.

W każdym etapie patrzymy na otoczenie w inny sposób, wszystko się zmienia.

HISTORYCZNE DATY

• Wilhelm Wundt - 1879 /Niemcy/ - laboratorium w Lipsku; początek psychologii eksperymentalnej

• Wilhelm T. Preyer (1841-1897) - ojciec psychologii dziecka (obserwował swojego sunka), NIEMCY, 1882 - książka Dusza dziecka (The Mind of the Child); początek psychologii rozwojowej. Eksperyment i obserwacja jako dwie metody poznania świata.

• Granville Stanley Hall (1844 - 1924) /Stany Zjednoczone/, wykłady o rozwoju dziecka w Bostonie. „Dzieci nie są miniaturkami dorosłych”.
  WKŁAD PEDAGOGÓW

• Jan Amos Komensky /1592 - 1670/: Dzieci nie należy traktować jako zadatków na dorosłych - a jako odrębną jednostkę, starać się poznać ich dziecięcą naturę. Dzieciństwo jako etap życia należy badać. Każdemu dziecku należy się edukacja, był zwolennikiem edukacji powszechnej;

• Jan Henryk Pestalozzi /1746 - 1827/: trzeba stworzyć system oświaty dostosowany do możliwości i cech rozwojowych dzieci.

KOBIETA W PSYCHOLOGII ROZWOJOWEJ - dr Milicent Washburn Shinn (1858-1940). Napisała w 1900 roku „Biografię niemowlęcia” , The Biography of a baby. Książkę napisała w oparciu o dziecko ze swojej rodziny, bo sama była bezdzietna.

PREKURSORZY W POLSCE

• Jan Władysław Dawid /1859 - 1914/: „Program postrzeżeń psychologiczno-wychowawczych nad dzieckiem od urodzenia do 20 roku życia”, „Zasób umysłowy dziecka. Przyczynek do psychologii doświadczalnej”, Przegląd Pedagogiczny. Uczeń Wundta.

• Aniela Szycówna /1869 - 1921/: „Rozwój pojęciowy dziecka w okresie 6 - 12 lat. Badania nad dziećmi”, „Jak badać umysł dziecka?”.

• Józefa Jotejko /1866 - 1928/: pedologia (nauka o dziecku), Polskie Archiwum Psychologii. Twórczyni Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Za współczesne poradnictwo wychowawcze odpowiedzialni są:

• Sir Frederic Truby King (1858 - 1938); racjonalny chów niemowląt;

• Benjamin McLane Spock (1903 - 1998); rozpuścił dziecko - kazał przytulać, karmić na żądanie

DZIEJE DZIECIŃSTWA:

1. Starożytność

Grecy i Rzymianie przywiązywali wagę do edukacji poznawczej. Jedynym właścicielem był ojciec; surowe karanie, wykorzystywanie seksualne, dzieciobójstwo (szczególnie dziewczynek)

2. Średniowiecze

Dzieci to miniatury dorosłych, dzieciobójstwo nadal się zdarzało (zwłaszcza ciąży bliźniaczych). W dziecku trzeba ćwiczyć silną wolę, bo jest nosicielem grzechu pierworodnego. Dzieciństwo kończono w 5 roku życia. W XII wieku pojawił się św. Mikołaj, wyodrębniano odpowiedzialność karną (odpowiadały tylko dzieci powyżej 12 roku życia). Ogromna umieralność noworodków przed 1 rokiem życia (2 na 3 dzieci umierało), dlatego matki nie przywiązywały się do dzieci tak, jak dzisiaj.

3. Oświecenie / Romantyzm

W różnych rejonach świata różnie podchodzono do dzieciństwa. Edukacja, pierwsze podręczniki. Dziecko było wewnętrznie złe. Kształtowanie dziecka na samodzielne, ma mieć samokontrolę, umieć panować nad sobą. Wszystko co najlepsze jest w dziecku - dziecko wewnętrznie dobre. Nic nie jest przesądzone - dziecko jako czysta karta. Dzieci musiały pracować, były wyzyskiwane.

4. Wiek XIX

Dziecko ofiara; pojawiły się ustawy zabraniające używek, zawierania małżeństw, ale jednocześnie wyzysk.

5. Wiek XX

Dziecięcy profesjonaliści; walka o szczęśliwe dzieciństwo, ale i czarna pedagogika.

6. Wiek XXI

Rozmywają się granice między dzieciństwem, a dorosłością. Dziecko zaczyna uczyć dorosłych; głównie przez rozwój technologiczny.

Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawach Dziecka (1989)

Wszystkie dzieci świata są niewinne, wrażliwe i zależne od dorosłych. Są również ciekawe, aktywne i pełne nadziei. Ich czas powinien być czasem radości i pokoju, zabawy, nauki
i rozwoju. Ich przyszłość powinna być kształtowana w harmonii i współpracy. Ich życie powinno dojrzewać wraz z poszerzaniem perspektyw i zdobywaniem nowych doświadczeń.

PRAWA

(za: Schaffer, 2005).

• Dzieci mają prawo do życia: należy zapewnić im warunki przetrwania i rozwoju.

• Dzieci mają prawo do nazwiska i obywatelstwa oraz zachowania tożsamości.

• Każde dziecko odseperowane od jednego lub obojga rodziców ma prawo do utrzymywania z nimi osobistych stosunków.

• Każde dziecko, które jest zdolne do kształtowania swoich własnych poglądów ma prawo do swobodnego ich wyrażania we wszystkich sprawach dotyczących dziecka.

• Dzieci mają prawo do swobody wyrażania się.

• Dzieci mają prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania.

• Dzieci mają prawo do swobodnego zrzeszania się.

• Dzieci mają prawo do prywatności.

• Dzieci mają prawo do jak najwyższego poziomu zdrowia.

• Dzieci niepełnosprawne mają prawo do specjalnej opieki.

• Każde dziecko ma prawo do poziomu życia adekwatnego do jego rozwoju fizycznego, umysłowego, duchowego, moralnego i społecznego.

• Dzieci mają prawo do nauki.

• Dzieci mają prawo do czasu wolnego oraz zabawy i rekreacji właściwej dla wieku dziecka.

• Dziecko ma prawo do ochrony przed wyzyskiem gospodarczym i pracą, które mogłyby mieć niekorzystny wpływ na jego rozwój.

Psychologia rozwoju człowieka

dr Ewa Stanisławiak

Semestr 3

- 4 -

---