WYCHOWANIE ZDROWOTNE I PROMOCJA ZDROWIA
Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach - zatrzymanie oddechu i krążenia
- sprawdzenie przytomności
- tętno (tętnica szyjna)
- oddech (czy unosi się klatka piersiowa)
- reakcja źrenic na światło (powinny się zwężać); asymetria źrenic -> krwiak śródmózgowi, źrenice szpilkowate lub rozszerzone (narkotyki)
4 minuty bez utlenowanej krwi - mózg obumiera, nieodwracalne zmiany.
Akcja reanimacyjna
- ułożenie poszkodowanego na plecach, zawsze na twardym podłożu
- udrożnienie dróg oddechowych -> odginamy głowę do tyłu (bo język opada na tylną ścianę gardła i może się udusić)
- metoda usta-usta: 16-20 oddechów/1min.; metody tej nie można stosować gdy podejrzewamy zatrucie lotnymi substancjami trującymi
- masaż pośredni mięśnia sercowego -> od razu 2-krotne uderzenie pięścią w mostek, bo migotanie komór; komora nie przepycha krwi na obwód, częstotliwość 600, a powinno być 60 (tzw. defibrylacja mechaniczna). Jeśli mięsień sercowy nie zaskoczy:
- klasyczny masaż serca na wysokości 1/3 mostka
Podczas każdego naciśnięcia na mostek powinno się pojawiać tętno na tętnicy szyjnej (może to sprawdzić ktoś inny). Częstość masażu 60-80/1min.
Jeżeli osoba jest nieprzytomna -> oddech + masaż
2 ratowników: 5 ucisków/ 1 sztuczne oddychanie
1 ratownik: 15 ucisków/2 szybkie wdechy
Przy masażu amplituda mostka powinna wynosić 2-3 cm.
Pozycja boczna bezpieczna -> jeżeli jest pewność, że nie ma urazu kręgosłupa
Po wypadku samochodowym:
- nieprzytomny i oddycha ->zostawiamy poszkodowanego w aucie
- nieprzytomny i nie oddycha -> wyciągamy go i podejmujemy akcję reanimacyjną
Ułożenie po urazach
Przy urazie klatki piersiowej -> pozycja półsiedząca
Uraz jamy brzusznej -> pozycja skulona/embrionalna
! Nie podawać niczego do picia i do jedzenia po urazie, bo nie można potem znieczulać do operacji. (5-6 godz. pusty żołądek)
Po urazie kończyny górnej trzeba usunąć wszystkie ozdoby (pierścionki, bransoletki), bo potem w wyniku obrzęku i ucisku np. pierścionka może dojść do uszkodzeń naczyń krwionośnych.
Unieruchomienie kończyn
- kończyna górna -> temblak z chusty trójkątnej
- kończyna dolna -> bandaże elastyczne i dzwonić po pogotowie
Zasady Potta: jeżeli uszkodzona jest kość to unieruchamiamy sąsiadujące stawy;
jeśli uszkodzony jest staw to unieruch. sąsiadujące kości /szyny Kamera
Przy podejrzeniu urazu kręgosłupa poszkodowanego trzeba przenosić w kilka osób (5-6).
Złamania, zwichnięcia i skręcenia
Zwichniecie to uraz często wielokrotnie gorszy od złamania. Dochodzi do rozerwania bardzo dużej ilości struktur; kość wyskakuje ze stawu i do niego nie wraca.
Skręcenie to minimalne przeskoczenie kości w stawie, ale kości wracają na swoje miejsce.
Jeżeli jest bardzo słabo wyczuwalne tętno -> osoba może być we wstrząsie np. przy masywnym uszkodzeniu miednicy (z samej kości można stracić 5 litrów krwi).
Krwotok / tamowanie
- tętniczy
- żylny
-miąższowy (do jamy brzusznej, gdy uszkodzona jest wątroba)
Przy krwotoku żylnym -> jałowy opatrunek + bandaż zwykły (jeśli opatrunek przekrwawił to na niego nakładamy następny; nie zdejmujemy starej warstwy!!).
Przy silnym krwotoku -> opaska uciskowa. Jej szerokość min 10cm, zakładamy powyżej miejsca krwawienia. Nie może być to sznurek, nic twardego i płaskiego.
! Zapamiętać, a najlepiej zapisać na skórze poszkodowanego powyżej opaski czas jej założenia. Co pół godziny na 2 minuty poluzować opaskę. Do 2 godz. można tak robić.
Powierzchowne rany
- przemyć zimną wodą, potem wodą utlenioną.
W przypadkach przecięcia dłoni zawsze do lekarza -> mogą być przecięte ścięgna i nerwy.
! Nie wolno przemywać ran jodyną ani spirytusem, środki te służą do odkażania nie uszkodzonej skóry. Nie usuwamy sami ciał obcych z ran np. szkła w obrębie ręki, na czole.
Urazy oka -> okłady chłodzące
Krwotok z nosa -> głowa w dół, silne zaciśniecie obydwu skrzydełek nosa min 5 minut
Ciało obce w gardle lub krtani (w drogach oddechowych)
- uderzyć w plecy
- na siedząco (krzesło bez oparcia) obejmując poszkodowanego od tyłu, ręka na wysokości przepony, drugą ręką dociskamy ją do siebie; ma to ułatwić wykrztuszenie (kilkakrotnie powtórzyć)
- gdy poszkodowany się już przewraca -> położyć go na ziemi, usiąść na niego okrakiem i to samo (ręce na przeponie i silny ucisk)
- malutkie dzieci -> odwrócić je do góry nogami + poklepywanie między łopatkami
- większe dzieci -> przewiesić przez kolano + klepanie między łopatkami (przepona dziecka znajduje się na naszym kolanie).
Ciała obce w uchu, w nosie -> trzeba usunąć na czas.
Ugryzienia
Ran kąsanych się nie szyje -> profilaktyka antytężcowa i antybiotykoterapia.
Dzieci do 18 roku życia: szczepienia p/tężcowe (starcza na 5 lat), później surowica lub szczepionka p/tężcowa.
Zapobieganie wściekliźnie: gdy ugryzie nas pies nieznany, chory -> szczepionka kilka dawek.
Pokąsanie przez kota - rany mogą się goić b. długo.
Użądlenia
- pszczoły -> ssać lód jeśli to okolice krtani, żądło usuwamy.
Osoby uczulone na jad pszczeli powinny się odczulać.
7 użądleń szerszenia -> dawka śmiertelna dla zdrowego mężczyzny.
- skorpiony -> w Europie nie ma skorpionów, których ukąszenie byłoby niebezpieczne dla życia człowieka.
- kleszcze -> największa aktywność wiosną i jesienią; Przenoszą boreliozę i wywołują zapalenie opon mózgowych. Kleszcza trzeba wyciągnąć mechanicznie (ruchem odwrotnym do wskazówek zegara), niczym nie smarować.
Oparzenia
- meduzy (czasem maści sterydowe)
- ukąszenia przez pijawki -> pijawka wydziela hirudynę, enzym zapobiegający krzepnięciu krwi. Pijawka odpada po posypaniu solą, albo po podpaleniu. -> opatrunek jałowy, przesącz może się utrzymywać do 2 dni.
Ukąszenia przez żmije
- żmija zygzakowata -> zagrożenie życia, jad uszkadza mięsień sercowy, nerki, układ nerwowy i krew.
Bardzo szybko następuje obrzęk tkanek, kończyna jest czerwonawa (rozpad krwinek); jad przedostaje się do serca i powoduje nudności, wymioty, gorączkę, zaburzenie pracy serca, zaburzenia świadomości, drgawki.
-> od razu opaska powyżej ukąszenia, zaciskamy ja trochę słabiej jak przy tamowaniu krwawienia (noga ma się zrobić sina -> zacisnąć tylko żyły), na to opatrunek, unieruchomienie i do szpitala.
Zęby/ złamania i zwichnięcia
- gdy występuje ból przy piciu gorącego, ciepłego płynu -> zapalenie miazgi
Po wyrwaniu zęba obrzęk do 2-3 dni, jeśli powyżej -> podejrzenie zakażenia.
Zwichnięcie zęba:
- ząb obrusza się nam i jest ustawiony pod całkiem innym kątem jak powinien być -> delikatnie jak najszybciej ustawić ząb w odpowiednim położeniu.
Zwichnięcie żuchwy: 1- lub 2- stronne, żuchwy nie można zamknąć.
Poparzenia/ porażenia prądem, piorunem
- odciąć prąd
- sprawdzić czy poszkodowany oddycha i czy bije mu serce
- czy nie ma śladu oparzeń
- do szpitala na EKG (sprawdzić, czy nie utrwaliły się zmiany), na badanie moczu (sprawdzić, czy nie są uszkodzone nerki).
Utonięcie
Akcja reanimacyjna; odruch nurkowania w zimnej wodzie -> jeśli ktoś się topi w zimnej wodzie jego serce zwalnia, dłużej może być w wodzie.
Choroba lokomocyjna
- bodźcem jest poruszający się horyzont -> wymioty, senność; Aviomarin przed drogą.
Turystyka samolotowa
-> zaburzenie ciśnienia w uchu środkowym (żeby ciśnienie wyrównało się, wskazane jest ssanie cukierków, chodzi o przełykanie śliny; Przy zapaleniu gardła udrażnianie trąbki Eustachiusza jest poważniejsze).
Nie powinno się latać przy niektórych wadach serca. Kobiety w ciąży lecące powyżej
2 godz. powinny się przespacerować po pokładzie samolotu, żeby zabezpieczyć prawidłowy przepływ krwi. Ciąża do 8 miesięcy kiedy wszystko jest ok. -> można latać. W 9 miesiącu ciąży przed przelotem trzeba mieć zaświadczenie lekarskie o terminie porodu i braku przeciwwskazań do lotu samolotem, takie zaśw. Ważne jest przez 3 dni.
Przelot dzieci samolotem - od 1 tygodnia życia na krótkich dystansach dziecko może lecieć.
Leczenie ostrych obrażeń sportowych
- skręcenie w stawie skokowym -> okłady z altacetu (nie wolno zawijać tego potem w worek/ folię, ciepło musi parować z nogi na zewnątrz), nogę trzeba trzymać wyżej
- okłady z lodu przez płócienny worek (lód najlepiej pokruszony, bo lepiej przylega) -> po 10 minutach zdjąć taki okład na 10 minut.
Przewlekłe obrażenia związane ze sportem powstają:
- w trakcie samego wysiłku
- po pewnym czasie (naderwanie włókien mięśniowych)
Po każdym urazie tydzień przerwy w treningu powoduje zaniki mięśniowe -> 2 tyg. trening, żeby wrócić do punktu sprzed urazu. Musi być czas na regenerację włókien mięśniowych.
Jak zapobiegać przeciążeniom -> czynna rozgrzewka ruchem, rozciąganie mięśni przed i po wysiłku.
Zatrucia
- zatrucie kwasem lub zasadami -> nie wolno prowokować wymiotów (również nie wolno
u osób nieprzytomnych -> zachłyśnięcie wymiocinami, zapalenie płuc)
- zatrucie lekami + alkoholem -> jeśli osoba przytomna to trzeba sprowokować wymioty (2 łyżki soli na szklankę letniej wody - nie można takiej metody stosować u osób z chorobami serca!)
- zatrucie środkami farmaceutycznymi -> na pogotowie, płukanie żołądka
Mleko jest uniwersalną odtrutką. Węgiel neutralizuje substancje szkodliwe.
- zatrucie alkoholem metylowym (ćwierć litra - dawka śmiertelna); okres utajenia wynosi około 12 godz.; ból głowy, zawroty, senność, nudności -> niewydolność oddechowa.
Od razu trzeba podjąć leczenie szpitalne; dializy.
- zatrucie Valium, Relanium -> spadek ciśnienia krwi, płukanie żołądka
- zatrucie tlenkem węgla /zaczadzenie -> jak najszybsza pomoc; tlenoterapia.
Nieszkodliwe:
- atrament z pióra |
- kredki, pastele |
- świeczki zwykłe |
- grafit ołówkowy |
- benzyna |
-witaminy |
- kreda szkolna |
- słodziki |
- zapałki |
- kit szklarski |
- talk do ciała |
- pieprz czarny |
Niebezpieczna jest rtęć, bardzo szkodliwe są jej opary -> w przypadku stłuczenia termometru trzeba dokładnie zebrać rtęć z podłogi (szufelką, do podwójnego woreczka).
APTECZKA DOMOWA powinna zawierać:
- środki opatrunkowe (bandaż plast.. -> wyłącznie do unieruchomienia) |
-spirytus salicylowy (do przemywania miejsc nie zranionych) |
- polopiryna, aspiryna (do obniżania temp. ciała; nie stosować poniżej 12 r.ż.) |
- gaziki jałowe |
- woda utleniona |
- krople żołądkowe |
- rękawiczki jednorazowe |
- plastry |
- igły jałowe |
- rivanol |
- termometry |
- syropy, aviomarin |
- altacet |
- pinceta |
- leki przeciwbólowe |
- sól fizjologiczna |
- maści p/bólowe |
- pantenol |
Leki przeczyszczające osłabiają działanie antybiotyków.
1