Psychologia, ### Fizjoterapia ###, Psychologia, Psychologia


Psychologia bada zachowania człowieka i zwierząt; bada prawa rządzące zachowaniem; analizuje czynniki wewnętrzne (osobowościowe) i zewnętrzne (środowiskowe) sterujące zachowaniami.

Determinizm występujące zdarzenia mają swoje przyczyny, dzięki temu możemy je badać (odpowiedź na pytanie: dlaczego ludzie zachowują się w taki, a nie inny sposób?).

Empiryzm wszystkie badania muszą być potwierdzone empirycznie (badania, na podstawie których określamy faktyczność badanych zachowań). Badania przeprowadzane są w kilku niezależnych ośrodkach, aby potwierdzić wiarygodność wyników tych badań. Dzięki temu teoria może bez przeszkód wejść do kanonu tez psychologicznych. Badania opierane są zazwyczaj na badaniach statystycznych.

Aby psychologia stała się nauką musi spełnić nst. warunki:

  1. opis - musi mieć swój język opisu, język specjalistyczny. Definicje mogą różnić się znaczeniowo z potocznym językiem;

  2. wyjaśnianie - powinna umieć określić przyczyny zachowań;

  3. przewidywanie - przy dobrej znajomości przyczyn i warunków powstawania zachowań można spróbować przewidzieć reakcję (bardzo trudno, gdyż zbyt wielka różnorodność czynników wpływających na reakcję);

  4. sterowanie - znając wszystkie uwarunkowania można stworzyć sytuację, aby osiągnąć pożądaną reakcję. Nie ma jednak oddzielnego kierunku, który mówiłby o tym jak sterować zachowaniami.

Główne kierunki psychologiczne:

BEHAWIORYZM

Założenia:

  1. Człowiek jest istotą reaktywną. Zachowania człowieka opisuje schemat S - R => bodziec - reakcja;

  2. Stany wewnętrzne człowieka nie występują (nie ma świadomości, myślenia, postaw, itp.). Jeśli te stany nawet istnieją, to nie warto się nimi zajmować (są nie do zaobserwowania i zbadania), bo nie wpływają na zachowanie (reakcję) człowieka.

  3. Możliwości uczenia się człowieka są nieograniczone. Jeśli skonstruujemy odpowiednie środowisko, ludzie będą się zachowywać tak, jak my chcemy.

Historia behawioryzmu:

Behawioryści stworzyli teorię z badań nad zwierzętami. Wytworzyły się dwa kierunki:

badania nad warunkowaniem klasycznym (doświadczenia Pawłowa);

badania nad warunkowaniem instrumentalnym (badania amerykańskich naukowców).

Warunkowanie klasyczne:

Doświadczenie Pawłowa - pies wykazuje odruchy bezwarunkowe w momencie, gdy nie powinien tego robić. Wydzielanie śliny jest odruchem bezwarunkowym. Pies poddawany działaniu bodźca nieistotnego. Pop pewnym czasie bodziec staje bodźcem znaczącym i wywołuje odruch bezwarunkowy.

Warunkowanie instrumentalne:

        1. uwarunkowanie reakcji (szczur, klatka, dźwignia - pokarm). Zwierzę uczy się wykorzystywać reakcję, aby otrzymać bodziec - tzw. wzmocnienie. Istnieją dwa rodzaje wzmocnień:

pozytywne - kiedy osobnik poszukuje bodźca (po naciśnięciu dźwigni do klatki ze szczurem wpada pokarm);

negatywne - osobnik go unika (szczur dźwignią wyłącza silny wstrząs elektryczny).

        1. można nauczyć osobnika wykonywania pewnej reakcji, by otrzymał wzmocnienie pozytywne, a unikał wzmocnienia negatywnego;

        2. późniejsi behawioryści nazwali wzmocnienia nagrodami i karami;

        3. każde nasze zachowanie jest po to, aby otrzymać nagrodę i uniknąć kary (przy odpowiednim rozszerzeniu pojęcia kar i nagród).

Założenia warunkowania:

  1. Generalizacja - reakcja (odruch bezwarunkowy) będzie występował na bodziec podobny. Siła reakcji uzależniona jest od podobieństwa bodźca (pies zareaguje zarówno na gwizdek, jak i na brzęczyk, ale nie zareaguje na światło). Występuje w warunkowaniu klasycznym i instrumentalnym.

  2. Różnicowanie - oduczenie reakcji na dany bodziec (pies będzie reagował na brzęczyk, ale nie zareaguje na dzwonek).

2001 - 10 - 09

Metoda kolejnych przybliżeń służyła behawiorystom by uczyć zachowań nowych lub zachowań złożonych. Opiera się na wzmocnieniach pozytywnych. Wzmacniamy zachowania, które są coraz bardziej podobne do zachowania pożądanego. Wywołujemy zachowanie, które jest pierwszym etapem zachowania pożądanego, jeśli osobnik wykona - nagradzamy. Zastosowanie w tresurze zwierząt (znany przykład tresury orki). Podobne etapy nagradzania pracowników - uczymy ich dobrego wykonywania pracy.

Reakcja nie wzmacniana - wygasa; trzeba więc wypośrodkować wzmocnienia.

Sposoby (procedury) stosowania wzmocnień (głównie pozytywnych):

  1. Procedura stałych odstępów czasowych behawioryści analizowali tą procedurę w stosunku do zwierząt i do ludzi. Nie ma gorszej procedury stosowania wzmocnień, gdyż następują zmiany w intensywności pracy (po wzmocnieniu - wypłacie, następuje stagnacja i spokój, marazm; im bliżej kolejnego terminu wzmocnienia tym większa intensywność pracy). Utrwalają się błędne skojarzenia - nagroda w terminie, bez względu na wykonaną pracę.

  2. Procedura stałych proporcji nagroda jest stosowana tylko za ilość efektywnie wykonanej pracy (np. nagroda dla szczura po 50 krotnym naciśnięciu dźwigni). Skojarzenie wynagrodzenia z pracą (muszę zrobić ileś, żeby zarobić ileś). Jest wiele stanowisk pracy, których nie można w ten sposób rozliczać (np. dyrektorzy). Jeśli nie można zastosować tej metody - powrót do metody stałych odstępów czasowych, ale dla skuteczności metody należy skrócić czas między wzmocnieniami (np. co tydzień).

  3. Procedura wzmocnień nieregularnych behawioryści sądzą, że jest to świetna metoda, ale nie humanitarna. Wzmocnienie następuje losowo - wiadomo, że nagroda nastąpi, ale nie wiadomo kiedy. Zachowania osobników są bardzo odporne na wygasanie, bo istnieje nadzieja na otrzymanie wzmocnienia. Praca wykonywana jest na bardzo wysokim poziomie.

Skuteczność kar i nagród

Behawioryści sądzą, że trzeba rozważyć, jaka metoda (kary czy nagrody) pasuje do kogo. Większość jednak stawiała głównie na wzmocnienia pozytywne, gdyż mówili, że stosowanie kar jest nieskuteczne. Powody nieskuteczności kar:

Kara nie eliminuje zachowania niepożądanego, jedynie tłumi je. Oznacza to, że zachowanie pozostaje w repertuarze zachowań, tylko nie będzie chwilowo przejawiane. Aby zlikwidować zachowanie niepożądane, wygaszaj je poprzez brak wzmocnień (np. wychowywanie dzieci).

Kary powodują powstawanie nowych zachowań niepożądanych, które są trudniejsze do wykrycia (np. przestępca wymyśla nowy sposób popełnienia przestępstwa, aby nie zostać złapanym).

Kary prowadzą do unikania źródła karania lub miejsca, gdzie możemy być ukarani (np. unikanie nie lubianego nauczyciela w szkole; generalizacja unikania - bardzo niebezpieczne zjawisko, gdyż unikanie przenosi się na wszystkie hipotetycznie zagrożone elementy życia (np. w szkole - jeden nie lubiany nauczyciel, przenosi się na ogólne unikanie szkoły). Powinno nastąpić różnicowanie.

Kara dostarcza negatywnych wzorców zachowań. Karanie jest również procesem uczenia się. Pierwsze doświadczenia uczą pewnych mechanizmów zachowań (np. jeśli pierwszy szef był autokratą, to bardzo prawdopodobne jest, że ty również nim będziesz).

Kary nie powinny być podstawowym środkiem oddziaływania na ludzi. Jeśli mają być skuteczne, muszą być spełnione w odpowiednich warunkach:

  1. Kara powinna występować bezpośrednio po negatywnym zachowaniu;

  2. Kara powinna dotyczyć zachowania, a nie człowieka. Nagana jest za czynność (źle coś zrobiłeś), a nie człowieka (ty jesteś głupi);

  3. Kara ma być adekwatna do przewinienia. Nie powinna być podejmowana pod wpływem emocji.

  4. Za jedno przewinienie - jedna kara.

  5. Nie wolno karać ponownie zachowań już raz ukaranych (np. a bo miesiąc temu zrobiłeś coś nie tak).

  6. Pokazujemy prawidłowe zachowania. Jeśli już stosujesz karę, to naucz zachowania prawidłowego.

Karanie jest szybkim i łatwym sposobem radzenia sobie z problemami. Jednak w dłuższym okresie wzmocnienia pozytywne przynoszą lepsze efekty.

Podsumowanie

Zasługą behawiorystów jest, że rozwinęli psychologię naukową. Chcieli by ich badania były udowodnione empirycznie. Zaproponowali opis, wyjaśnianie, przewidywanie oraz elementy sterowania ludźmi. Pokazali oni, że ludzie można wiele nauczyć, ale z odpowiednią motywacja i wzmocnieniami.

Co krytykowali:

Człowiek jest postrzegany jako istota pozbawiona wszelkich uczuć. Człowiek jest traktowany przedmiotowo, jako obiekt oddziaływań.

Główni behawioryści: Watson, Skinner, Thornlike

KONCEPCJE PSYCHODYNAMICZNE

Koncepcje psychoanalityczne

Twórcą psychoanalizy był Z. Freud. Mówi się także o psychoanalitykach: Jung, Adler, Horney, Fromm.

Człowiekiem sterują popędy, które są głęboko ukryte w naszej podświadomości. Popędy odczuwamy, ale dokładnie nie wiemy co chcemy I o co chodzi. Popędy te są ukryte, to część osobowości o nazwie ID (nieświadoma część naszej osobowości). Inną częścią jest EGO, a potem SUPEREGO ( jest to taka część osobowości, w której są uzewnętrznione normy, zachowania I postawy; co wolno, a czego nie wolno robić). Istnieje stały konflikt pomiędzy ID i SUPEREGO ponieważ ID dąży do zaspokojenia popędu, a SUPEREGO hamuje to zachowanie. EGO czyli „ja” ma za zadanie łagodzić ten konflikt. Jest ono rozważną częścią naszej osobowości.

Strach potrafimy zlokalizować źródło tego, czego się boimy.

Lęk nie potrafimy zlokalizować źródła tego, czego się boimy.

Mechanizmy obronne kiedy EGO nie daje sobie rady z tym konfliktem organizm zaczyna je tworzyć. Są to takie formy zachowań, których zadaniem jest obniżenie poziomu lęku, powstającego na skutek przeżywanych przez nas konfliktów wewnętrznych.

powstają również w nieświadomości

nie rozwiązują konfliktu; konflikty pozostają, ale objawy się zmniejszają. Samoobrona polega na samooszukiwaniu się.

najbardziej znane mechanizmy obronne to:

  1. Wyparcie (represja) - usunięcie ze świadomości wszystkiego, co nam sprawia przykrość. (Czuję ból psychiczny, więc zapominam o nim. Tocoś tkwi w tobie wewnątrz. Wszystko, co jest przykre lepiej zapomnieć).

  2. Projekcja - swoje negatywne oceny zauważasz i krytykujesz u innych (jeśli za bardzo zwracasz na jakieś cechy u innych uwagę, oznacza to, że to właśnie ciebie to coś gryzie).

  3. Racjonalizacja: