KSIĘGA PSALMÓW

Psalmy → PSAŁTERZ to w 100% poezja. Były pisane po hebrajsku.

Temat psalmów to relacja człowiek-Bóg.

W psalmach człowiek mówi do Boga, a nie Bóg do człowieka (lamentacja, prośba, modlitwa).

Nazwa Księga Psalmów zawiera 150 psalmów, pieśni pochwalnych i innych. Wszystkie te utwory mają charakter religijny - jest to poezja religijna.

W jęz. Hebrajskim księga psalmów nazywa się księgą pieśni - „tehillim”, gr. „psalmos”, łac. „liber psalmorum”

Miejsce Psalmów w kanonie Biblii

Dwa kanony oryginalne

1. kanon hebrajski:

- I cz. - Torah

- II cz. - Prorocy (Nebim)

- III cz. - Pisma (Ketubim)

2. kanon grecki - wśród tzw. ksiąg mądrościowych

Kościoły chrześcijańskie różnie przyjęły kanon. U nas psalmy są w ramach ksiąg mądrościowych. Księgę Psalmów może być traktowana jako podsumowanie myśli teologicznej ST, bowiem zawiera wszystkie najważniejsze tematy teologiczne ST. Ta księga nie zajmuje się kwestiami czasu czy przestrzeni, ale relacją człowieka do Boga, dlatego też jest ponadczasowa.

Autorstwo W tradycji żydowskiej, a później w chrześcijańskiej ponad 70 psalmów przypisywana jest Dawidowi, bo słynął on już w ks. Królewskich z umiejętności śpiewania, tańczenia oraz układania pieśni dla Boga.

W NT mówi się też o Dawidzie jako głównym autorze psalmów → psalm 16 jest cytowany jako Dawidowy, chociaż jest też mowa o innych autorach:

12 psalmów - Asab

11 psalmów - Korachidzi

2 psalmy - Salomon

1 psalm - Mojżesz

1 psalm - Heman

1 psalm - Etan

Psalmy są zbiorem, który powstawał ok. 1000 lat, a autorstwo przypisuje się wielu osobom. Imion też raczej nie poznamy, bo większość psalmów jest anonimowa. Nawet jeśli za autora podawano Dawida albo Salomona, to robiono to tylko dlatego, żeby dzieło było bardziej popularne.

Czas

Najstarsze są nawet z XII w. p.n.e.

Ps 29,68 - odkryto bardzo stary język, prymitywne figury stylistyczne - charakterystyczne dla Bliskiego Wschodu

Możliwe jest, ze Ps 29 to dawny psalm kananejski na cześć Baala przerobiony na psalm ku czci Boga Prawdziwego. Gdyby tak było, to byłby to najstarszy psalm w historii.

Pieśni niewłączone do Psalmów:

• Pieśń Debory

• Wyj 15

Większość psalmów pochodzi z okresu monarchii (Dawid i Salomon).

Najmłodsze psalmy datuje się na IIIw., a nawet na połowę II w.(świadczy o tym praktyka Qumran). Ogólnie rzecz biorąc, psalmy powstawały na przestrzeni 800-1000 lat.

Środowiska w których powstawały psalmy

• dwór królewski - tzw. psalmy mesjańskie, królowie byli mecenasami sztuki i kultury, sztuka pisania i czytania nie była dla zwykłych zjadaczy chleba

• świątynia - ludzie powiązani ze świątynią, liturgią, jednak nie kapłani, lecz śpiewacy, wiele psalmów było tworzonych na potrzebę liturgii, wyróżnia się nawet psalmy na wstępowania - na wejście do świątyni

• środowisko indywidualne

Do tego wszystkiego trzeba jeszcze dodać sytuację - różne okoliczności życia poszczególnych autorów.

Psalmy od początku były tworzone i wykonywane w środowisku świątynnym.

Wygląd

Widoczne są ślady etapowego formowanie Księgi Psalmów.

Psalmy są podzielone na 5 odrębnych jednostek zwanych księgami, tzw. podksięgi biblijne. Jest to podział sztuczny na wzór Pięcioksięgu lub na wzór M.... (zwój)

I cz. - Ps 1-41 → doksologia „Amen, Amen” miała podkreślić ważność

II cz. - Ps 42-72

III cz. - Ps 73-89

IV cz. - Ps 90-106

V cz. - Ps 107-150 → cały psalm 150 jest doksologią

Kryterium podziału była doksologia (chwała) na końcu.

W lekturze psalmów są różne warianty numeracji psalmów. Wzięło się to bowiem z różnicy podziałów w wersji hebrajskiej lub greckiej (niektórzy źle podzielili albo połączyli ze sobą niektóre psalmy). My posługujemy się numeracją oryginalną - hebrajską.

Tytuły

Na 150 psalmów 120 ma osobne tytuły. W wersji hebrajskiej na tytuł wskazują tylko pierwsze słowa.

Bardzo szczegółowe tytuły wskazują na charakter psalmów (czym one są), jakich instrumentów należy używać, aby wykazać psalm i na formę literacką, np.:

Tehilla - pieśń pochwalna

57 Ps jest nazywane Mizmor - piosenka przy akompaniamencie instrumentów, nie wolno jej czytać, tylko śpiewać

30 Ps jest nazywane Szir - piosenka, pieśń

5 Ps jest nazywane Tefillim - modlitwa

Ponad 100 Ps Dawidowych Le Dawid - Le ozn. autorstwo ale również osobę której dany utwór był dedykowany oraz poświęcony.

Psalmy były utworami do śpiewania i rzecz jasna, pomyślane odgórnie.

W tytułach pojawiają się liczne informacje o autorach, np. Ps 73 przypisuje się Dawidowi, zaś wiele innych wskazuje na Korachitów - śpiewaków przy Namiocie Spotkania, Asaf - profesjonalny śpiewak w świątyni za czasów Dawida i Salomona, Heman, Etan, Jeditun - związani ze świątynią, kultem i śpiewem

Okoliczności

• Ps 7 - gdy Dawid ukrywał się przed Saulem

• Ps 51- pokutujący Dawid, po grzechu Dawida z Batszebą

• Ps 3 - gdy Dawid uciekał przed Absalomonem

• sytuacje religijne: pielgrzymowanie do Jerozolimy, wstępowanie do świątyni

CECHY POEZJI HEBRAJSKIEJ

Szata literacka

Autorzy psalmów byli amatorami, jednakże stosowali oni kanony, standardy, które w tym czasie obowiązywały w poezji.

• paralelizm - różnego rodzaju zależności literackie pomiędzy różnymi cześciami zadania lub stylu

• synonimiczny - myśl zostaje powtórzona różnymi słowami w różnych miejscach wiersza, np. Ps 49: „Posłuchajcie” - „Nadstawcie ucha”

• antytetyczny - wyrażona myśl za pomocą 2 przeciwstawnych wypowiedzi, np.

Ps 27: „Ojciec i matka opuścili - Bóg jest zawsze ze mną:

• syntetyczny - kompilacja wielu członów, które mówią o tej samej myśli, ale

wyrażają to w inny sposób, np. Ps 42: „Jak łatwo tęskni do strumienia wód, tak

moja dusza tęskni di Ciebie Boże”

• budowa wiersza (metrum) - chodzi o ilość sylab w danym wierszu, nie ma znaczenia długość sylab, ale ilość, ilość sylab akcentowanych i nieakcentowanych

• rym - ma swoje znaczenie, ale nie jest bardzo częsty

• akrostychy - utwory pisane wg alfabetu, każda linijka to kolejna litera alfabetu, np. Ps 25; 34; 119

• refren - czasami występuje, np. Ps 46 (Hallelujah)

•elipsa - wyrzucenie jakiejś bardzo ważnej części zdania, by zwrócić na to uwagę czytelnika, np. Ps 4

• szyk wyrazów w zdaniu - bardzo ważny, by zdanie miało sens (np. hebrajski - orzeczenie + podmiot + cała reszta), psalmiści stosują przestawiony szyk zdań

• chiazm - kontrast, przeciwstawienie różnych członów wiersza, które skupiają się na tym co najważniejsze, np. Ps 7

• inkluzja - początek jest ten sam i koniec jest ten sam, tworzą jakby ramki dla utworu, często jest to wyraz „alleluja'

• figury retoryczne

• porównanie - „jak”, „jakby”, „jak gdyby”, np. Ps 2; 90; 102

• metafora - przeniesienie znaczenia jednej rzeczy na drugą, np. Ps 23 - przeniesienie znaczenia pasterza na Boga; skała - obraz siły, trwałości; owoc - rezultat działań człowieka i konsekwencje; morze - wielkie wody, są to siły wrogie Bogu

• hiperbola - wyolbrzymianie, np. Ps 5; 78

• personifikacja - nadawanie przedmiotom cech ludzkich, np. personifikacja gwiazd, księżyca i wezwanie do ich chwalenia Boga - Ps 85; 148

• antropomorfizmy - mówi się o Bogu jak o człowieku, np. ręce, nogi, usta; ma cechy ludzkie - płacze, śmieje się, smuci

• synekdocha - abstrakcjom nadaje się konkretny sens, np. język kłamliwy - kłamca, synowie Adama - ludzkość

Psalmy biblijne a poezja pozabiblijna

1. Cywilizacja Dwurzecza - Mezopotamia

Popularnością cieszy się poezja lamentacyjna: lamentacje, elegie, pieśni żałobne, ale i też

hymny, np. na cześć Marduka

2. Egipt

Hymny pochwalne sławiące bogów, w XIVw.p.n.e. faraon Echnaton wprowadził na siłę kult jednego boga - Słońca i na jego cześć stworzył hymn, który jest prawie taki sam jak Ps 106.

Czyli poezja jest dorobkiem ogólnoludzkim

3. Kanaan

Klasyfikacja psalmów ze względu na ich formę literacką

1. hymny

• wysławiające Boga

• o królowaniu Boga → Ps 47; 93; 96

• pieśni o Syjonie (góra, Jerozolima - świątynia)

2. lamentacje

• indywidualne skargi, narzekania

• zbiorowe - narodowe

3. dziękczynne

• prywatne

• zbiorowe - narodowe

4. królewskie - mówiące o królach (mesjańskie), obraz króla idealnego - Mesjasza

5. dydaktyczne - o charakterze mądrościowym, przypominają, napominają, nauczają, ostrzegają

6. liturgiczne - mówią o liturgii w świątyni i niebie, np. Ps 15

Psalmy ufności - poeci wyrażają wierność i zaufanie Bogu, np. Ps 16

TEOLOGIA

I. BOG

Kim jest Bóg? Kim jest człowiek?

Ateizm W psalmach jest dwóch bohaterów - Bóg i człowiek. W psalmach to człowiek zwraca się do Boga. Kierunek jest od człowieka do Boga.

Czy Bóg jest?

W starożytności ateizm był nieznany (świat semicki). Ateizm pojawia się w filozofii greckiej jako zaprzeczenie istoty wyższej niż człowiek. W świecie semickim nie było teoretycznego ateizmu, ale praktyczny - wierzono w Boga, ale nie liczono się z konsekwencjami swego zachowania (czują się bezkarni). Psalmiści często określają swoją wiarę w Boga. Wyznają oni wiarę w Boga w sposób hebrajski.

Ps 78 - przedstawiający historię Izraela - jest to wielkie wyznanie wiary.

Monoteizm - wiara w jednego Boga, istnieje tylko jeden Bóg, inni bogowie nie istnieją

Monolatria - oprócz innych Bogów (bóstw), istnieje jeden Bóg, którego się czci, jeden prawdziwy Bóg

W psalmach jest prezentowana postawa

Imiona Boga

░ EL - bóstwo, Bóg, istota różna od człowieka (najpopularniejsze określenie Boga w jęz. semickim), nie jest to imię własne.

ELOAH - często pojawia się w Psalmach

Bóg u semitów łączony jest z pojęciem mocy, władzy, potęgi.

El (czyt. Ul) - stać mocno, być mocnym

Bóg jest przywódcą, ma moc, jest królem, władcą.

Elohim - l. mn. Bogowie

Staje się określeniem Boga Jedynego, Bóg odznaczał się taką mocą, żeby nie dało się go określić w l. poj. Bóg ma wszystkie moce, atrybuty.

░ Imię własne Boga JHWH

Nie ma samogłosek i nie wiemy do końca jak je wymawiać.

W tradycji żydowskiej ze względu na szacunek nie wymawiano imienia Boga.

W kościele do końca Vw. też tego nie robiono.

Jehowa - jest to raczej błąd, raczej niezgodne z gramatyką.

Jahwe - 3 os. l. poj. czasownika „być”, oznacza „jest”

To zwraca uwagę na relacje Boga do czasu. Dla Boga zawsze jest teraz (nie ma wczoraj ani jutra0

Wieczność - psalmiści mówią, że Bóg trwa od wieków, podkreślają, że Bóg jest zawsze.

░ JHWH SEBAOT - Jahwe stojący na czele wojska - Jahwe zastępów

O Bogu często mówiono z aspekcie militarnym. Bóg nie tylko broni, ale i atakuje, walczy z wrogami swego narodu.

Często „Sebaot” oznacza armię niebiańską. Bóg stoi na czele armii anielskiej.

Bóg postrzegany jako absolutny władca, król. Panuje nad strefą niebiańską i ziemską.

░ ELJON - Najwyższy, bardzo często występuje w psalmach, Bóg ponad wszystkim, nad niebem, ziemią, ludźmi, bóstwami, itp.

Bóstwo Eljon było czczone w Jerozolimie przez Jebusytów.

O tym bogu pogańskim wspomina Rdz.14 (kapłan Ejona Melchizedek złożył ofiarę Abrahamowi)

Bóg Eljon, Najwyższy - królował w Jerozolimie nawet gdy nie było tam Izraelitów.

Przymioty Boga

▲ Święty - Qadosz, tzn. ciąć, rozcinać

W psalmach trzykrotne powtórzenie święty to sposób wyrażania stopnia najwyższego

Świętość - łączona ze sferą moralności, etyki

Dla starożytnych świętość to odrębność, inność, granice. Coś jest różne. Dlatego Bóg jest świętością.

Ludzie, przedmioty święte są wyłączone z normalnego użytku, przeznaczone są dla Boga, do kultu bożego.

Psalmiści widzieli przepaść między sobą a Bogiem.

▲ Mądrość

Bóg jest wszechwiedzący, posiada wiedzę w stopniu najwyższym, mądrość w stopniu najdoskonalszym nie tylko teoretyczna, ale i praktyczna.

Mądrość - jeden z atrybutów, dzięki którym działa Bóg (Hohma)

▲ Wierny - swoim obietnicom, nigdy nie oszuka, nie skłamie, nie zawodzi, Bóg jest zwany skałą jako coś trwałego, niezmiennego, wiernego

Emet - wierność, pochodzi od rdzenia Amen - wskazanie na samego Boga

W Dz.Apostolskich Amen to tytuł Chrystusa

▲Sprawiedliwy - Jego czyny, postępowanie jest sprawiedliwe (Saddiq - przywódca pewnej lokalnej społeczności)

Działanie Boga jest z natury sprawiedliwe czyli dobre.

▲ Król - Melek, najstarsze określenie Boga w Biblii

Psalmy królewskie - ze względu na treść, tu określa się Boga królem, Bóg króluje

Władza królewska - dostojność, godność, doskonałość

▲ Stwórca - Bore - Bóg stworzyciel, ten, który czyni, buduje

Ks. Rdz i Ps mówią o tym, źródło wiedzy o stworzeniu

Tylko Bóg może powołać do istnienia.

Dla psalmistów Bóg jest przed wszystkim Bogiem Izraela. Dlatego często w psalmach Bóg jest przedstawiany jako Bóg zainteresowany tylko jednym narodem.. Bóg wybrał Izrael i zawarł z nim przymierze. Psalmiści wychwalają dobrodziejstwa, jakie Bóg uczynił Izraelowi (np. Ps 78)

Przymierze - Bóg wychodzi z inicjatywą.

Psalmiści podkreślają, że Bóg wybrał Izraelitów jako swój naród.

- Synaj - nie tylko miejsce zawarcia przymierza, ale też jako miejsce objawienia się Boga ludziom po raz pierwszy

• Syjon - Jerozolima - świątynia w Jerozolimie - symbol tożsamości

Psalmiści podkreślają, że świątynia w Jerozolimie jest miejscem zamieszkania Boga, jest miejscem przebywania chwały Boga

Zaznaczają też wybranie Dawida jako pierwszego, który ma powszechną władzę daną od Boga.

Z tym też łączy się temat Mesjasza - Izraelici oczekiwali na króla idealnego, Pomazańca, wybranego przez Boga.

Zatem w Psalmach jest temat o mesjanizmie królewskim - władza, która zaprowadzi w świecie dobro i sprawiedliwość.

Psalmy mesjańsko-królewskie - Ps 2; 110

Ten idealny władca zostanie dany ludziom przez Boga.

W psalmach są dwa tematy: Bóg, człowiek i relacje między nimi.

Ks. psalmów jest najbardziej ludzką księgą, gdyż najwięcej mówi o człowieku.

II. CZŁOWIEK

Określenia człowieka

■ Adam - nie jest to imię własne, jest to określenie istoty ludzkiej, przejście od istoty ludzkiej do imienia własnego nastąpiło w przejściu translatorskim - podczas tłumaczenia na gr. i łac.

Adam- zwraca uwagę na naturę człowieka, na tą słabą, ułomną, kruchą i zniszczalną.

adama - ziemia (gleba0, nawiązuje do stworzenia człowieka, natura człowieka jest glebista.

■ Ben adam - syn człowieczy - podkreśla słabość człowieka w porównaniu do doskonałości Boga

■ isz - pojęcia generalne oznaczające istotę ludzką z akcentem na jego płciowość (isz/isza), mówiąc o isz, zazwyczaj podkreśla się cechy męskie: siłę, odwagę, walkę.

■ geber - człowiek (ale w znaczeniu męski szowinista), wojowniczość, twardość (jednak w negatywnym znaczeniu)

■ basar - mięso zwierzęce, później oznaczało ciało (ludzi, zwierząt), potem istotę co to ciało posiada, a w ostatnim etapie człowieka. Często psalmiści używają basar jako substytutu człowieka (człowiek to kawałek mięska), by podkreślić słabość i ograniczoność człowieka w porównaniu do Boga.

Największa słabość człowieka to niemożność przeciwstawienia się śmierci (Ps 103). W psalmach człowiek to istota ograniczona, słaba, nie ma na nic wpływu.

Psalmy podkreślają też wielkość i godność człowieka, ale tylko w relacji z Bogiem...

Bóg daje bowiem człowiekowi panowanie nad światem i stawia człowieka na piedestale stworzenia.

Relacje Bóg-człowiek polegają na doświadczaniu dobrodziejstw, które Bóg wyświadcza ludziom.

Postawa człowieka wobec Boga

Czyli czego oczekiwano od człowieka i na co zwracano uwagę....

♦ Psalmy bardzo mało mówią o miłości. Jest wyrażenie „Co, którzy kochają Boga”

hbr. achawe - pojawia się tylko 6 razy

♦ Najważniejsze wg psalmów to poznanie Boga, bowiem od poznania Boga zaczyna się wzajemna relacja. Hebr. znać oznacza uznać Boga, przyjąć Go, postawić go na pierwszym miejscu w życiu. Zachowywanie norm, przykazań Bożych - to robią ci, którzy uznają Boga.

♦ bojaźń Boga - bojący się Boga to określenie ludzi wiernych, znających Boga, pobożnych, wielkość Boga ma wpływać na bojaźń człowieka, ale to nie ma nic wspólnego ze strachem, przerażeniem, ale chodzi tu o szacunek i respekt wobec Boga i Jego przykazań.

♦ szukanie Boga - szukający Boga oznacza ludzi pobożnych, wiernych, prawych

♦ słudzy Boga, niewolnicy Boga, służący Boga - to ci, którzy przestrzegają Jego przykazań, to ci, którzy są wzorem i w tradycji stoją najbliżej Boga, są posłuszni Bogu

hbr. ebed - sługa (Mojżesz, Abraham, Jozue, Mesjasz)

Służba to np.: szukanie i osiąganie mądrości w życiu, obowiązki kultyczne, posłuszeństwo, wypełnianie Bożych poleceń

♦ ufność, zaufanie Bogu -

→hbr. sadikim - ludzie dobrzy, sprawiedliwi, polega na przestrzeganiu Prawa

→hbr. hasidim - pobożni wierni (ci, co zachowują Prawo - często na określenie Żydów)

→hbr. anawim - ubodzy czyli pobożni, ludzie, którzy są tylko „adam” i „basar” przed Bogiem, polegają na tylko na Bogu, żeby nie było, nie chodzi tu o znaczenie ekonomiczne

→hbr. kedoszim - święci (nie w sensie moralnym, ale ontycznym), ci co odseparowują się od tego, co złe

→miłujący Boga

PSALM 1 „POD BOŻĄ OPIEKĄ”

Autor przekazuje prawdę, że człowiek, jeśli jest dobry, cieszy się przychylnością Boga.

Psalm należy do gatunku mądrościowego.

Wyróżniamy 3 części:

1 część - wiersze 1-3 - autor przedstawia człowieka sprawiedliwego

2 część - wiersze 4-5 - autor przedstawia człowieka bezbożnego

3 część - wiersz 6 - konkluzja, zakończenie, autor przedstawia los dobrych i złych

W części 1 bohaterem jest człowiek szczęśliwy, wymieniane są cechy szczęścia człowieka. Autor daje naukę na czym polega szczęście człowieka. Człowiek szczęśliwy cieszy się wieloma dobrami, przywilejami i to nie tylko religijnymi, ale i zwykłymi. Autor nie mówi o człowieku błogosławionym, ale szczęśliwym. Psalmista chce nam wyjaśnić na czym polega szczęście człowieka.

Najpierw określa szczęście w sposób negatywny: 3xNIE:

• nie chodzi na naradę złoczyńców (w znaczeniu zgromadzenia, posiedzenia), gdy radzi się jak komuś wyrządzić krzywdę

• nie uczestniczy w przedsięwzięciach grzeszników

• nie bywa na posiedzeniach szyderców

3 kategorie ludzi, których człowiek powinien się wystrzegać:

1. złoczyńcy - ludzie, którzy praktykują zło, zamieniają ideał zła w konkret (w Biblii dopuszczają się zbrodni, oszustwa, gwałtów, itp.), nie są wierni Bogu, mają Go za nic, zło nie tylko w charakterze religijnym

2. grzesznicy - popełniają grzechy, dl nas grzech ma charakter religijny, w tradycji biblijnej grzesznik to była osoba, która nie trafiała do celu, potem oznaczał człowieka, który w życiu kierował się fałszem, postępował niewłaściwie, następnie to człowiek łamiący zasady ludzkie, dopiero na koniec w znaczeniu religijnym jako sprzeciw przykazaniu Boga

3. szydercy - bezczelni, kłótliwi, są powodem konfliktów, niezgody, kpią z ludzi, zasad i Boga

a potem określa szczęście w sposób pozytywny:

mówi na czym polega szczęście - szczęście daje człowiekowi to, gdy ma upodobanie w Bogu, jego przykazaniach, miłość do Boga.

hebr - hefets - upodobanie, rozkosz

Upodobanie w Bogu ma doprowadzić człowieka na szczyty rozkoszy (duchowej)

Przedmiotem bezpośredniej rozkoszy człowiek nie jest sam Bóg (bo On przewyższa możliwości poznawcze człowieka), ale to, co Bóg dał - Prawo (Tora)

Człowiek szczęśliwy to ten, który kocha Pismo Św. i co ma się uzewnętrzniać poprzez jego rozważanie.

dzień i noc - semicki sposób mówienia, oznacza zawsze, stale, bez ustanku

hebr - haga - rozmyslać, rozważać, medytować, mruczeć, jęczeć, szeptać, mamrotać pod nosem, czytać

→ semici nie uznają czynności czysto myślowych, więc jeżeli myślał o czymś intensywnie, to i mamrotał. Słowo niewypowiedziane nie istnieje dla nich.

→ ar. hadża - mruczenie, mamrotanie, składanie czegoś do kupy - czytanie

W drugim wersecie psalmista zachęca by umiłować Pismo Św. przez czytanie

Metafora człowieka sprawiedliwego - drzewo, które wydaje owoce, które rośnie nad brzegami wód. Ta metafora była już znana wcześniej, ok. 1100p.n.e. Metafora podkreśla niezawodność, stabilność, trwałość, a także owocność.

Owoce - dobre czyny

W części 2 złoczyńcy porównani są do plew rozniesionych przez wiatr - metafora

żniwa - czas podziału, oddzielono to, co złe od dobrego

Złoczyńcy tak jak plewy w końcu znikną. Mimo że jest ich dużo, to ich koniec jest przesądzony. Są tak samo bezużyteczni jak i plewy.

hebr - ruah - wiatr, tchnienie, duch, Bóg

W rozproszeniu złoczyńców może mieć udział sam Bóg. Chodzi tu o Sąd Ostateczny (tak twierdzą niektórzy), ale na bank o zwykły osąd między dobrem i złem przez Boga (Sąd Boży)

Część 3 to krótkie podsumowanie długiego wyroku. Bóg troszczy się o los sprawiedliwych, a los złoczyńców jest z góry skazany na niepowodzenie (klęskę). Na końcu ich drogi jest stracenie.

Ten psalm nazwany jest psalmem dróg, bo ukazane są dwa sposoby postępowania.

PSALM 25 → psalm ufnościowy

Bóg = pasterz

Ten psalm jest także mądrościowy, bowiem pojawia się puenta, pouczenie

6 wierszy:

1 część: 1-4 - metafora pasterza

to ma na uwadze zastosowanie 2 metafor

2 część: 5-6 - metafora gospodarza

(tego, który przygotowuje ucztę i zaprasza na nią człowieka)

Metafora pasterza

określenie „mój pasterz” w Biblii x2 (Rdz 48,15 - błog. Jakuba)

Odnosi się ona do Boga i do ludzi. Wszędzie na Wschodzie pasterzami byli ludzie, którzy mają władzę - królowie, dostojnicy dworscy, arystokracja kapłańska

Bóg często jest nazywany pasterzem w tradycji pozabiblijnej.

Bóg - pasterz doskonały:

1. przez to chciano podkreślić władzę, potęgę Boga

2. pasterz to obrońca, działanie obronne

3. metafora ta podkreśla też troskę i opiekę nad ludźmi

Psalm podkreśla najpierw troskę Boga o człowieka. Pasterz zapewnia dobrobyt i pomyślność owcom, którymi się zajmuje - to Bóg zaspakaja wszystkie ludzkie potrzeby

Psalmy często mówią o trosce Boga o naród Izraela podczas wyjścia (tak jak pasterz o owce) i podkreślają obronę człowieka przez Boga.

hbr. ciemna dolina, dolina śmierci - wyznanie, ze Bóg może ocalić człowieka od niebezpieczeństw, ale i śmierci

Narzędzia:

• kij - potężna włócznia (ok. 3m) zakończona metalowym ostrzem, służąca do obrony przed ludźmi i zwierzętami

• laska - służyła do przeganiania owiec, do nakłaniania ich do posłuszeństwa

Metafora gospodarza

Bóg urządza dla człowieka ucztę, która jest obrazem nieba, zbawienia

Psalmista podkreśla swój osobisty kontakt z Bogiem.

Jest to wyznanie wiary i przekonanie, ze Bóg nie opuszcza człowieka.

Ostatni wiersz - zamieszkanie w świątyni lub uczestnictwo w uczcie niebiańskiej

W NT Jezus nazywa siebie Pasterzem, co ma doprowadzić ludzi do zaufanie Bogu.

---