1. POJĘCIE I STRUKTURA RYNKU FINANSOWEGO
Rynek finansowy-miejsce, zawierania transakcji mających za przedmiot szeroko rozumiany kapitał finansowy, będący w ogólnym rozumieniu źródłem finansowania działalności gospodarcze (instrumenty finansowe)
Do powstania rynku finansowego doprowadził rozwój pieniądza oraz pojawienie się osób dysponujących nadmiarem wolnych środków pieniężnych, chcących udostępnić je odpłatnie innym podmiotom. Segmenty rynku finansowego (podział: kryterium czasu i celu): 1) rynek pieniężny; 2) rynek kapitałowy; 3) rynek derywatów - najnowszy segment, wyodrębniony na skutek znacznego rozwoju w ostatnich latach instrumentów pochodnych na światowych rynkach finansowych. Jego funkcją jest zabezpieczenie inwestora przed różnymi rodzajami ryzyka, jakie mogą się pojawić na innych segmentach; 4) rynek walutowy - segment, na którym przedmiotem obrotu są waluty; 5) rynek depozytowo-kredytowy - lokowanie w bankach zasobów pieniężnych przez podmioty niebankowe oraz udostępnianie im kapitału przeznaczonego w sektorze bankowym na działalność kredytową. W ten sposób podmioty niebankowe mają możliwość deponowania swoich wolnych środków pieniężnych, które mogą być wykorzystane do finansowania działalności podmiotów gospodarczych lub kredytowania wydatków gospodarstw domowych
2. RYNEK KAPITAŁÓW KRÓTKOTERMINOWYCH
Rynek pieniężny - segment, przez który podmioty gospodarcze finansują swoją bieżącą działalność, a okres tego finansowania nie przekracza 1 roku. Występuje tu podaż kapitału krótkoterminowego - chwilowo wolnych środków (oszczędności i rezerwy), w stosunku do których poszukuje się możliwości zagospodarowania, nawet na bardzo krótki okres, by uzyskać określony dochód. Z drugiej strony, istnieją na tym rynku przedsiębiorstwa oraz inne podmioty, np. gospodarstwa domowe, jednostki budżetowe poszukujące funduszy do finansowania swoich bieżących wydatków. Funkcja: zachowanie płynności podmiotów, które na tym rynku dokonują tranakcji. Uczestnicy rynku pieniężnego: banki. Instrumenty rynku kapitałów krótkoterminowych: a)lokaty międzybankowe; b)bon skarbowy - instrument o podstawie dyskontowej, emitowany przez Skarb Państwa; wysoka wartość nominalna (min. 10000 zł); terminy emisji w Polsce: 1, 8, 13, 26, 39, 52 tygodnie; sprzedawane na aukcjach organizowanych przez NBP (w Polsce); c) bon komercyjny - podobny do b. skarbowego; różnica - emitowany przez przedsiębiorstwa, które posiadają osobowość prawną, spółki akcyjne i zoo; d) bony komunalne - podobny do b. komercyjnego; emitowane przez gminy; e) depozyt - instrument stwierdzający zdeponowanie w banku określonej kwoty na określony czas i za określoną odpłatnością; o podstawie odsetkowej, emitowany przez banki komercyjne; f) certyfikat depozytowy - dokument stwierdzający zdeponowanie w banku określonej kwoty na określony i za określoną odpłatnością; emitowany przez banki; podstawa odsetkowa lub dyskontowa; może być zbywalny; g) akcept bankierski - instrument polegający na tym, że bank zobowiązuje się wypłacenia posiadaczowi akceptu określonej sumy pieniężnej w ustalonym terminie. Stosowany jest do finansowania transakcji handlowych; h) transakcja repo (umowa odkupu) - kontrakt, w którym jedna strona sprzedaje drugiej określone instrumenty, a w przyszłości odkupuje ten instrument (np. bon skarbowy) po wyższej cenie; i) transakcja revers - repo (zwrotna umowa odkupu) - jedna strona kupuje od drugiej określony instrument i jednocześnie zobowiązuje się odsprzedać po upływie określonego czasu i po określonej cenie
3. RYNEK KAPITAŁÓW DŁUGOTERMINOWYCH
Rynek kapitałowy - segment, na którym zawierane są transakcje, których przedmiotem są instrumenty finansowe o terminie wykupu powyżej 1 roku z przeznaczeniem uzyskanych środków na cele rozwojowe. Występuje tu podaż kapitału długoterminowego. Trafia on do emitentów instrumentów finansowych, którzy wykorzystują go do prowadzenia swoich planowych przedsięwzięć inwestycyjnych, stwarzając ich nabywcom możliwość zyskownej lokaty posiadanych środków. Dokonująca się przez rynek kapitałowy bieżąca ocena działalności emitentów powoduje, że kapitały są kierowane na realizację najbardziej efektywnych przedsięwzięć. Funkcja: - umożliwia wycenę kapitału; - umożliwia transformacje kapitału (zmiana środków pieniężnych na instrumenty finansowe); - umożliwia efektywną alokację kapitału między podmiotami tego rynku; Uczestnicy rynku kapitałowego: a) banki: -centralny, wykonujący swoje ustawowe zadania np. oferowanie i skupowanie od banków instrumentów finansowych, interwencje na rynkach walutowych; -komercyjne, które szukają dla siebie możliwości dobrych inwestycji np. środki uzyskane z rynku kapitałowego przeznaczają na zwiększenie wykonywanych przez siebie operacji aktywnych (zwiększenie akcji kredytowej); b)Inne instytucje, które posiadają „wolne” środki finansowe, które wykorzystują w celu osiągnięcia coraz większych zysków: firmy ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne (instytucje zbiorowego inwestowania), fundusze venture capital (fundusze wysokiego ryzyka)
4. INSTRUMENTY RYNKU KAPITAŁÓW DŁUGOTERMINOWYCH
a) akcja - papier wartościowy stwierdzający udział jej nabywcy w majątku akcyjnym spółki, która wyemitowała tę akcję; charakter własnościowy; emitentem są tylko spółki akcyjne. Podział akcji: 1) sposób objęcia akcji: *pieniężne-kupowane w zamian za środki pieniężne, *aportowe - kupowane w zamian za wniesienie aportu (majątku trwalego) do spółki; 2) uprzywilejowanie akcji: *zwykłe - oferują standardowe prawa akcjonariuszowi, *uprzywilejowane-oferują korzystniejsze prawa niż akcje zwykłe, np: prawo poboru akcji (prawo do zakupu akcji w kolejnej emisji), prawo głosu na walnym zgromadzeniu - prawo do 1 lub 2 głosów, prawo udziału w masie upadłościowej spółki; b) obligacja - dokument stwierdzający udzielenie pożyczki przez nabywcę obligacji emitentowi; charakter wierzycielski. Podział obligacji: 1) wg rodzaju emitenta: a)skarbowe (Skarb Państwa); b)komercyjne (przedsiębiorstwa), c)komunalne (gminy); 2) wg oprocentowania obligacji: a) o stałym oprocentowaniu b) o zmiennym oprocentowaniu c) zero-kuponowe; 3) wg dodatkowych praw które oferują: a)zamienne - daje posiadaczowi prawo do zamiany w ustalonym okresie na akcje emitenta; b) z opcją wykupu na żądanie emitenta; c)z opcją wykupu na żądanie posiadacza; c) kwit depozytowy - substytut akcji; oferuje te same prawa; powstaje w wyniku zdeponowaniu określonej liczby akcji w banku w tym samym kraju, w którym ma siedzibę spółka emitująca te akcje; umożliwia obrót nim na rynkach zagranicznych. Rodzaje: *) ADR-y (amerykańskie k.d.) - umożliwiają obrót nimi na rynku amerykańskim, *) GBR-y (Globalne k.d.) - umożliwiają obrót nimi na wszystkich rynkach zagranicznych d) certyfikat inwestycyjny - emitentem są Zamknięte Fundusze Inwestycyjne; zysk lub strata inwestora wynika z różnicy między ceną zakupu a sprzedaży certyfikatu; e)list zastawny-emitowany przez banki hipoteczne; sposób finansowania akcji kredytowej banków hipotecznych; podstawa odsetkowa; charakter długoterminowy.
5. INFRASTRUKTURA RYNKU FINANSOWEGO
Instytucja finansowa-podmiot świadczący usługi związane z zawieraniem transakcji, których przedmiotem są instrumenty finansowe, i utrzymywaniem ich w swoich aktywach. Dzielimy je na: *tworzące własne instrumenty-aktywne pośrednictwo; przyjmując od podmiotów niefinansowych oraz innych instytucji finansowych, instrumenty (środki pieniężne) kreują własne instrumenty, które z reguły mają inne właściwości (inny okres zapadalności, wartość); -kreujące pieniądz-sektor bankowy danej gospodarki (BC i banki komercyjne) - kreowanie ogólnej ilości pieniądza w gospodarce, wpływ na kształtowanie się stóp procentowych (ceny pieniądza); -kreujące instrumenty nie będące pieniądzem - pełnią rolę inwestorów instytucjonalnych (towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, emerytalne); *nie tworzące własnych instrumentów - bierne pośrednictwo w obrocie; dystrybucja instrumentów wchodzących na rynek finansowy lub już na nim występujących (banki inwestycyjne, domy maklerskie). Do infrastruktury rynku finansowego należą także giełdy instrumentów finansowych.
6. GIEŁDA JAKO CZĘŚĆ RYNKU FINANSOWEGO, POJĘCIE, FUNKCJE
Giełda - organizowane w ustalonym miejscu i czasie spotkania handlowe, na których są sprzedawane ściśle określone towary po cenach ogłoszonych w codziennych notowaniach. Transakcje na giełdach zawierane są zgodnie z obowiązującym regulaminem, między członkami giełdy pośredniczącymi w zawieraniu transakcji.
Giełdy umożliwiają instytucjonalizację zawierania transakcji, przez co zapewnia się im odpowiedni stopień bezpieczeństwa. Ich domeną jest rynek wtórny, na którym odbywa się mobilizacja, transformacja i wycena kapitału. Giełdy dzielimy na: 1) klasyczne (papierów wartościowych)-przedmiotem obrotu są akcje i obligacje; 2) terminowe-obrót instrumentami pochodnymi.
7. FUNKCJE RYNKU FINANSOWEGO W GOSPODARCE
1) monetarna - banki kreują pieniądz; 2) kapitałowa (alokacyjna) - umożliwia przepływ kapitałów pieniężnych, dlatego jest siłą stymulującą aktywność gospodarczą a w konsekwencji rozwój gospodarczy; 3) kontrolna - umożliwia wycenę podmiotu przez rynek. Inne podziały rynku finansowego: 1) kryterium zasięgu terytorialnego: a) krajowy; b) regionalny; c) ogólnoświatowy; 2) kryterium momentu rozliczania transakcji: a)rynek transakcji natychmiastowych (spot)-rynek, na którym towary lub papiery wartościowe są zbywane dla natychmiastowego nimi dysponowania (oddania w posiadanie), w odróżnieniu od rynku forward, na którym przyrzeczenia kupna lub sprzedaży towarów czy papierów wartościowych są określane na konkretny termin w przyszłości, ale po cenie ustalonej w momencie zawarcia transakcji. Rynek jest więc albo spot albo forward, tzn. że dostawa następuje natychmiast albo w przyszłości w ściśle określonych terminach po jej wyekspediowaniu (forward - przesyłać, wysyłać, ekspediować). b)rynek transakcji terminowych - "miejsce" zawierania kontraktów terminowych. Przedmiotem obrotu nie są tutaj fizyczne przedmioty bądź papiery wartościowe, lecz umowy (kontrakty) na transakcje, które zostaną wykonane w przyszłości (mówi się o nich instrumenty pochodne bądź derywaty). Cena na produkt, o którym jest mowa w umowie, jest określana już w momencie zawarcia umowy. KONTRAKTY FORWARDS - transakcje kupna-sprzedaży towarów, dewiz, walut lub papierów wartościowych z dostawą i zapłatą po określonym terminie (późniejszym niż zawarcie umowy) oraz według cen (kursów walutowych) ustalonych z góry. Transakcje terminowe przeprowadzane są zwykle na giełdach w przypadku towarów i papierów wartościowych oraz w bankach w przypadku dewiz. Rozróżnia się transakcje terminowe bezwarunkowe i warunkowe. W przypadku transakcji bezwarunkowych partnerzy zobowiązani są do bezwzględnego dostarczenia przedmiotu transakcji w terminie kontraktowym, a w przypadku warunkowych każdy z kontrahentów może odstąpić od kontraktu, wypłacając partnerowi odpowiednią kwotę zwaną premią. Ta forma handlu jest często spotykana na rynkach takich towarów, jak nie przetworzona żywność czy surowce. Korzyścią z punktu widzenia odbiorcy jest zapewnienie sobie dostawy po znanej cenie. Dostawca ma natomiast zagwarantowany zbyt, również po znanej cenie. Jeśli jedna ze stron źle prognozowała ruchy cen na rynku to oczywiście poniesie starty, ale w zamian za bezpieczeństwo. FUTURES - transakcje terminowe, umowy na przyszłe dostawy waluty; specjalnie rozliczane transakcje zakupu lub sprzedaży określonych walorów, jak np. towary, dewizy, papiery wartościowe itp., z dostawą na określony moment w przyszłości, po z góry określonej cenie. Futures dotyczą więc instrumentów finansowych lub fizycznych towarów na przyszłe dostawy na giełdę. Liczba rodzajów walorów, które mogą być objęte tymi transakcjami, jest teoretycznie nieograniczona. W praktyce jednak w grę wchodzą jedynie te walory, które odznaczają się wysokim stopniem płynności i jednorodności. Obrót walorami będącymi przedmiotem futures ma bowiem sens wtedy, gdy nie ma trudności ze zbyciem ich na określony moment i gdy jednoznacznie można określić ich cenę. W praktyce transakcji futures nie zawiera się na pojedyncze papiery wartościowe, lecz najczęściej na waluty, masowo emitowane obligacje i wskaźniki kursów papierów wartościowych (przewidywania co do wysokości kursu akcji w określonym momencie). Transakcje futures, podobnie jak transakcje terminowe, są umowami na przyszłe dostawy waluty, ale różnią się one od umów terminowych w punktach: *zawierane są tylko w odniesieniu do standardowych wielkości; *dostawa następuje w stałych terminach, zazwyczaj ostatniego dnia każdego kwartału; *płatność jest dokonywana na początku, a nie w terminie końcowym. -opcyjne. 3)kryterium formy organizacyjnej rynku: a) rynek giełdowy - prowadzony na giełdzie z określonymi gwarancjami dla inwestorów; b)rynek pozagiełdowy - prowadzony pomiędzy instytucjami finansowymi (np.biura maklerskie), czyli z pominięciem giełdy. Podział rynku z punktu widzenia kontrahenta dokonującego obrotu instrumentami: 1)rynek pierwotny - dochodzi do zawierania transakcji między emitentami instrumentów a ich pierwszymi nabywcami. Emitenci pozyskują w ten sposób fundusze na działalność bieżącą lub rozwojową. 2)rynek wtórny - obrót między inwestorami bez udziału emitenta danego instrumentu, chyba że wykupuje je w celu umorzenia. Inwestorzy mają możliwość odzyskania gotówki z poczynionych inwestycji przed terminem zapadalności instrumentu. Przedmiotem obrotu nie mogą być tutaj np. kredyty. INSTRUMENT FINANSOWY - kontrakt (umowa) między 2 stronami, regulujący zależność finansową między tymi stronami. PAPIER WARTOŚCIOWY - dokument stwierdzający fakt dokonania transakcji odpłatnego udostępnienia kapitału, co daje kapitałodawcy określone prawa: 1) do współwłasności majątku (udziały, akcje), 2) do określonego procentu lub innych pożytków (obligacje lub inne instrumenty długu), 3) do otrzymania w przyszłości określonych aktywów lub rozliczenia pieniężnego (instrumenty pochodne). PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH: 1) aspekt własnościowy: a) udziałowe (np. akcje) - dają prawo dawcy kapitału do udziału w majątku emitenta; potwierdzają własność kapitału zaangażowanego w działalność gospodarczą - właściciel na tej podstawie ma prawo do korzyści w postaci udziału w zysku emitenta (dywidenda). b) wierzycielskie = dłużne (np. obligacje, weksle, depozyty bankowe) - mają charakter długu, czyli są świadectwem udostępnienia kapitału na ściśle określony czas - do momentu zapadalności (w momencie zapadalności emitent musi zwrócić kapitał posiadaczowi instrumentu). Z tytułu ich posiadania odnosi się korzyść finansową, głównie w postaci procentu. W tej grupie są też instrumenty, w stosunku do których nie wymaga się zwrotu kapitału (np. skrypty wieczyste). 2) aspekt bilansowy: a) bilansowe = bazowe (np. akcje, obligacje, depozyty bankowe) - w oparciu o nich tworzy się instrumenty pochodne. b) pozabilansowe = pochodne = derywaty (np. kontrakty forwards i futures, opcje, swapy) - ich wartość kształtuje się jako pochodna wartości innego instrumentu, stanowiącego instrument bazowy (pierwotny). Dają prawo do kupna lub sprzedaży instrumentu pierwotnego w przyszłości po określonej cenie albo do odpowiedniego rozliczenia pieniężnego. Ich celem jest spekulacja albo zabezpieczenie się przed niekorzystną tendencją cen akcji, kursów walutowych czy stóp procentowych. 3) sposób generowania dochodu: a) o stałym dochodzie - obligacje, depozyty bankowe o stały oprocentowaniu, weksle o znanej stopie dyskontowej. b) o zmiennym dochodzie - akcje, obligacje o zmiennym oprocentowaniu. 4) przynależność sektorowa emitenta kreującego dany instrument: a) bezpośrednie - emitent jest niefinansowym podmiotem gospodarczym (przedsiębiorstwo, organ władzy lokalnej lub centralnej). Zgromadzone w ten sposób kapitały są przez emitenta bezpośrednio zagospodarowywane. b) pośrednie - emitentem jest instytucja finansowa, której rola sprowadza się do pośredniczenia w przepływie kapitału, np. przez udzielanie kredytów. 5) okres zapadalności: a) krótkoterminowe - do 1 roku. b) średnioterminowe - 1-3 lata (lub 1-5). c) długoterminowe - powyżej 3 (lub 5) lat. d) bezterminowe (akcje). 6) czas zapadalności (dodatkowy podział): a) pieniężne (krótkoterminowe) - do 1 roku. b) kapitałowe (długoterminowe) - powyżej 1 roku
SYSTEM FINANSOWY - ogół norm prawnych oraz zespół instytucji finansowych, których zadaniem jest gromadzenie, dzielenie i wydatkowanie zasobów pieniężnych. Ogniwa systemu finansowego: SYSTEM BUDŻETOWY - ogół norm prawnych oraz struktur organizacyjnych regulujących funkcjonowanie budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego. SYSTEM BANKOWY- ogół norm prawnych regulujących zasady działania banków, którego podstawowym celem jest wprowadzenie i nadzór pieniądza w obiegu. SYSTEM FINANSOWO-UBEZPIECZENIOWY - reguluje tworzenie, podział i organizację funduszu ubezpieczeniowego. SYSTEM FINANSOWY PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH - reguluje gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych w dyspozycji podmiotów gospodarczych. SYSTEM FINANSOWY LUDNOŚCI - określa źródło pochodzenia środków pieniężnych osób indywidualnych.
GIEŁDA - to organizowane w ustalonym miejscu i czasie spotkania handlowe, na których są sprzedawane ściśle określone towary po cenach ogłoszonych w codziennych notowaniach. Transakcje na giełdach zawierane są zgodnie z obowiązującym regulaminem, między członkami giełdy pośredniczącymi w zawieraniu transakcji.
Współczesne giełdy poddane są regulacji i kontroli ze strony państwa, które udziela koncesji na ich działanie i określa sposoby ich nadzorowania. Statut i regulamin działania określają cel giełdy, prawa i obowiązki członków, organizacje władz, warunki i technikę zawierania transakcji, formy rozstrzygania sporów i reklamacji. Podział: 1) Wg zasięgu geograficznego: regionalne, krajowe, międzynarodowe. 2) Wg zakresu rzeczowego transakcji prowadzonych na giełdach: *giełda towarów, *giełda walorów -podmiotami uczestniczącymi w giełdach walorów są przede wszystkim banki, władze monetarne państwa, a także przedsiębiorstwa i osoby fizyczne - przez brokerów. Wśród giełd walorów najważniejszą rolę odgrywają rynki papierów wartościowych akcji i obligacji. *giełda usług - przedmiotem kontraktu na międzynarodowych giełdach usług są przede wszystkim: usługi transportowe, ubezpieczeniowe, pośrednictwo transakcyjne. *giełda papierów wartościowych - rynek, na którym maklerzy dokonują na rachunek klientów transakcji kupna-sprzedaży akcji, obligacji (skarbowych i korporacyjnych), warrantów, opcji i certyfikatów inwestycyjnych. *Giełda opcji - rynek, na którym dokonywane są transakcje kupna oraz sprzedaży opcji walorów, tj. uprawnień do wykupienia lub sprzedania, po wyznaczonej z góry cenie, opiewających na nie pakietów papierów wartościowych lub dewiz.
OPCJE - uprawnienie do wykupienia lub sprzedania, po wyznaczonej z góry cenie, pakietów papierów wartościowych lub walut. Opcje typu call uprawniają do zakupu, a opcje typu put - do sprzedaży. Transakcje opcjami należą do najbardziej ryzykownych na giełdzie, dając jednocześnie możliwość osiągania nieograniczonych zysków. W Polsce ten typ transakcji wciąż jest jeszcze mało rozwinięty, ale zostały już wprowadzone odpowiednie przepisy prawne ułatwiające ich rozwój. GIEŁDY TOWAROWE: W każdej gospodarce opartej na zasadach wolnego rynku, giełdy towarowe są miejscem gdzie skupia się podaż i popyt i gdzie kształtuje się cena towaru. W miejscu tym dokonuje się transakcji kupna - sprzedaży towarów masowych (kawa, herbata, inne produkty rolne), kruszców (złoto, metale nieżelazne, szlachetne). Współczesne, rozwinięte giełdy towarowe nie ograniczają się jedynie do transakcji na rynku gotówkowym towarów, ale prowadzą również handel na rynku kontraktów terminowych - futures. W Polsce istnieje kilkanaście instytucji działających pod nazwą giełda towarowa. Większość z nich to firmy realizujące transakcje gotówkowe, zakończone dostawą towaru. Tylko nieliczne, w tym Warszawska Giełda Towarowa, są również giełdami transakcji terminowych (futures). DEREGULACJA RYNKÓW FINANSOWYCH, następująca za deregulacją gospodarek krajów wysoko rozwiniętych, spowodowała zniesienie barier ograniczających konkurencję na rynkach finansowych, w szczególności w sektorze bankowym. Zjawiska te spowodowały znaczny wzrost poziomu konkurencji oraz zmieniły pozycję banku z bezpiecznego pośrednika i instytucji zaufania publicznego na agresywną firmę działającą na rynku globalnym, nastawiona na maksymalizację zysku i generowanie wartości dla akcjonariuszy.
Efekty dla rynków finansowych: *Wzrost konkurencji na rynku, *Większa przejrzystość rynku, *Utrata przez banki pozycji dominującej, *Trend do konsolidacji sektora, *Powstawanie wielofunkcyjnych konglomeratów finansowych. Efekty dla banków: *Wzrost kosztów pozyskiwania kapitałów, *Spadek rentowności tradycyjnej działalności bankowej, *Poszukiwanie nowych źródeł dochodów banku, *Wzrost skali ryzyka, *Konieczność redukcji kosztów działania. GLOBALIZACJA - działanie w skali światowej - powstawanie usług przeznaczonych na światowe rynki finansowe oraz narastanie współzależności w funkcjonowaniu krajowych systemów bankowych. INTERNACJONALIZACJA - rozszerzenie geograficznego obszaru działania banków - obejmuje zarówno proces wychodzenia banków poza ramy rynku krajowego, jak również proces wchodzenia inwestorów zagranicznych do banków krajowych. GLOBALIZACJA NA RYNKACH FINANSOWYCH: Ma tu miejsce najbardziej zaawansowany proces globalizacji. Deregulacja rynków finansowych i liberalizacja przepływu kapitału stworzyły podstawę nowego ich funkcjonowania. Ogromne przepływy kapitałowe i różnorodność transakcji finansowych oraz duża liczba pośredników przyczyniły się do powstania globalnych rynków finansowych. Rynki te działają w znacznym stopniu w oderwaniu od strefy realnej. Dzięki nowoczesnym technikom elektronicznym możliwe jest dokonywanie bardzo dużych transakcji finansowych w krótkim czasie. Funkcjonowanie światowych rynków finansowych charakteryzuje duża niestabilność w kierunkach przepływu kapitałów. RYNKI TOWARÓW I USŁUG: procesy globalne tych rynków nabrały znacznego przyspieszenia w warunkach liberalizacji handlu światowego, otwarcia gospodarki i instytucjalizacji globalnych zasad handlu międzynarodowym w ramach GATT = jest to układ ogólny w sprawie ceł i handlu i WTO = Światowa Organizacja Handlu. RYNKI PRACY I MIGRACJE LUDNOŚCI: postęp w swobodnym przepływie siły roboczej jest stosunkowo niewielki. Rynki pracy są mniej zglobalizowane i dzięki technikom informatycznym niektóre prace mogą być wykonywane na duże odległości bez konieczności przemieszczania się ludzi. Następuje też gwałtowny rozwój masowej turystyki międzynarodowej. GLOBALIZACJA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ: Do znacznego przyspieszenia globalizacji rynków towarowych, usług i rynków finansowych przyczyniła się wysoka dynamika bezpośrednich inwestycji zagranicznych, które są największym komponentem przepływów zasobów finansowych. Pojawiły się również nowe podmioty gospodarcze korporacje międzynarodowe (trans narodowe), które są najbardziej zaangażowane w proces globalizowania działalności gospodarczej (przede wszystkim w przemyśle przetwórczym i w sektorze usługowym). Większość ekonomistów prezentuje pogląd, że korporacje te są jedną z głównych sił sprawczych globalizacji. Produkcji często towarzyszy zjawisko globalizacji konsumpcji w zakresie niektórych dóbr i usług (homogenizacja popytu). Konsekwencją globalizacji popytu jest globalizacja konkurencji wskutek szerokiego i szybkiego przepływu informacji następuje ujednolicanie potrzeb i preferencji konsumentów. Ponadto w drodze globalizacji zasadniczym instrumentem okazały się szeroko rozumiane innowacje techniczne. Dzisiaj oligopolizacja nie ogranicza się już tylko do produktów ale wkracza szybko w sferę rachunkowości, bankowości, doradztwa i reklamy. Firmy wielonarodowe konkurują globalnie za pomocą cen jakości dóbr i usług. Globalizacja pociągnęła za sobą także zasadnicze przeobrażenia struktur społecznych czy etycznych poszczególnych państw. Wzrost ekonomiczny i ekspansja przedsiębiorstw wielonarodowych sprawiły że państwo narodowe utraciło część suwerenności narodowej. RYZYKO PRZENOSZENIA SIĘ KRYZYSÓW FINANSOWYCH: Występujące w gospodarce światowej w ostatnich dziesięcioleciach ubiegłego wieku załamania finansowe w formie kryzysu zadłużenia lat 80-tych, kryzysów walutowych w Europie na początku lat 90-tych i kryzysów finansowych w Meksyku, szeregu krajów Azji, Rosji, Brazylii, Argentynie, Turcji i pełzającego kryzysu w Japonii nie można wyjaśnić w ten sam sposób. Dokładna analiza pozwala na identyfikację wywołujących je czynników wewnętrznych, do których należy zaliczyć błędy w polityce makroekonomicznej i słabości strukturalne oraz instytucjonalne poszczególnych krajów. W warunkach postępującej globalizacji i związanej z nią liberalizacji oraz deregulacji rynków finansowych polityki narodowe nie są również nigdy niezależne od czynników zewnętrznych, czyli rozwoju globalnych parametrów, takich jak ceny (terms of trade), kursy walutowe i stopy procentowe. Na te parametry poszczególne kraje, szczególnie zaś małe, nie mają żadnego lub tylko niewielki wpływ. W tych warunkach pozostaje im tylko ich akceptacja i dostosowanie się do zmieniającej się sytuacji w gospodarce światowej. Również czynniki psychologiczne wydają się mieć znaczenie dla wystąpienia zjawisk kryzysowych. Można tu wskazać na tzw. instynkt stadny inwestorów, czyli orientowanie się na reakcje innych, pesymistyczne i optymistyczne nastroje inwestorów oraz zjawisko „samospełniającej się przepowiedni”, czyli „podążanie za prognozą” (ang. self fulfiling prophency). Według powszechnie panującej neoklasycznej interpretacji kryzysy finansowe powstają wskutek makroekonomicznych zmian wywołanych postępowaniem inwestorów finansowych. Może ono być zależne od: -długookresowych czynników wzrostu (np. postępu technicznego), -koniunkturalnych wahań popytu, -zmian w gospodarce światowej. W pewnej mierze jest to proces normalny i konieczny dla rynkowej alokacji rozmiarów i struktury inwestycji. Może ono przecież być także niespodziewane i błędne, a w konsekwencji wymusić kosztowne społecznie dostosowania. Kryzys finansowy oznacza jednoczesne wystąpienie kryzysu kilku elementów systemu finansowego i na ogół związany jest z załamaniem się waluty danego kraju. Załamanie się danej waluty, czyli kryzys walutowy oznacza spadek zaufania inwestorów finansowych do danej waluty, co powoduje jej gwałtowną i masową wyprzedaż, czyli ucieczkę kapitałów zagranicę, której najczęściej bezpośrednim efektem jest dewaluacja. Kryzys walutowy może istnieć samoistnie lub też być związany z kryzysami innych elementów systemu finansowego: -kryzysem pieniężnym w formie znacznego wzrostu stóp procentowych i zmniejszenia rozmiarów pieniądza w obiegu, -kryzysem bankowym - ograniczeniami i zawieszeniem wypłat bankowych oraz bankructwem niektórych banków, -kryzysem giełdowym, czyli gwałtownym i znacznym spadkiem cen giełdowych papierów wartościowych. WSPÓŁCZYNNIK ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ: *zwany też współczynnikiem bazylejskim lub też współczynnikiem Cook'a. *jest obliczany jako iloraz funduszy własnych netto banku do aktywów oraz zobowiązań pozabilansowych przemnożonych przez wagi ryzyka. *w Polsce istnieje obecnie 6 wag ryzyka (0%, 10%, 20%, 30%, 50% i 100%) przypisywanych odpowiednim aktywom, natomiast minimalna wielkość samego współczynnika została określona na poziomie 8%. *współczynnik informuje na ile istniejące zasoby kapitałowe banku są w stanie zaabsorbować ryzyko ponoszone przez bank. *duża wysokość współczynnika może wskazywać na unikanie przez bank ponoszenia ryzyka kredytowego, co z reguły znajduje odbicie w niższych zyskach bank. Współczynnik adekwatności kapitałowej = (Fundusze własne + kapitał krótkoterminowy - kwota przekroczenia progu koncentracji kapitałowej) / (12,5 x całkowity wymóg kapitałowy). Całkowity wymóg kapitałowy - parametr dotyczący podejmowanego ryzyka kredytowego i rynkowego. Odpowiednim grupom aktywów i zobowiązań pozabilansowych przypisano wagi ryzyka, które są częścią składową tego parametru, które odzwierciedlają w sposób uproszczony ryzyko niewypłacalności kredytobiorcy (im wyższe ryzyko, tym wyższa waga ryzyka). W celu obliczenia wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka kredytowego, wartość aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem mnożymy przez 8%. W sposobie obliczania współczynnika wypłacalności obejmuje się dwa rodzaje ryzyka: 1) ryzyko kredytowe, w którego przypadku bank może ponieść straty, gdy dłużnik nie będzie w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań wobec banku, 2) ryzyko rynkowe, które wynika z niepewności co do kształtowania się w przyszłości cen aktywów i stóp procentowych.
Interpretacja: W sytuacji, gdy współczynnik jest nieadekwatny do skali prowadzonej przez bank działalności istnieją dwie możliwości: 1) podwyższenie kapitału (zwiększenie licznika), 2) ograniczenie szeroko rozumianej działalności kredytowej (zmniejszenie mianownika). Gdy spada współczynnik należy zwiększać fundusze, wtedy akcjonariusze wpłacają środki na konta fundacji własnych. Art. 128 prawa bankowego: Bank jest zobowiązany utrzymywać współczynnik wypłacalności na poziomie co najmniej 8%, a bank rozpoczynający działalność operacyjną na poziomie co najmniej 15% przez pierwsze 12 miesięcy działalności, a przez następne 12 miesięcy działalności - 12%. Interpretacja współczynnika wypłacalności: -co najmniej 8%, -poniżej 8% - wypłacalność banku może być zagrożona, -powyżej 8% - bank nie wykorzystuje swoich możliwości. KAPITALIZACJA SPÓŁKI:
CS = LA x Pt gdzie: CS - kapitalizacja spółki, LA - liczba akcji, Pt - aktualna cena na giełdzie. Gdy zsumujemy wszystkie kapitalizacje na giełdzie to otrzymamy kapitalizację giełd: CG = Σ CS. KAPITALIZACJA GIEŁDY - w terminologii używanej na giełdach papierów wartościowych jest to wartość giełdowa spółki równa iloczynowi aktualnego kursu akcji i liczby akcji spółki w obrocie giełdowym. BLUE CHIPS - to spółki o największej kapitalizacji i największej wartości obrotu na giełdzie. Są to spółki o dużym znaczeniu dla poszczególnych sektorów lub całej gospodarki i najczęściej uwzględnia się je w składzie podstawowych indeksów giełdowych. W przypadku giełdy warszawskiej do takich spółek można zaliczyć m.in.: Telekomunikację Polską SA, PKN Orlen SA czy PeKaO SA. Wszystkie te spółki mają bardzo dużą kapitalizację, dużą płynność i wchodzą w skład indeksu WIG20. KAPITALIZACJA GPW W WARSZAWIE na koniec pierwszego roku jej funkcjonowania wynosiła 160 mln zł; na koniec 2004 roku - ponad 214 mld zł (uwzględniając jedynie spółki krajowe).
Kapitalizacja GPW w Warszawie na dzień 16.XI.2007: 507 901,84 mln zł (tylko spółki krajowe), a ogółem: 795 553,11 mln zł.