J
JEDNOSTKA BUDŻETOWA
Taka jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych, która pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadza na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. J.b. mogą gromadzić na wydzielonym rachunku dochodów własnych dochody określone w ustawie o finansach publicznych lub w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego. Dochody własne mogą być wydatkowane na cele wskazane w ustawie o finansach publicznych lub w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego. J.b. prowadzi gospodarkę finansową według zasad określonych w rozporządzeniu Ministra Finansów. Podstawą gospodarki finansowej j.b. jest plan dochodów i wydatków, zwany planem finansowym.
Ewa Hellich
Zob. → Państwowe jednostki budżetowe; Sektor finansów publicznych.
JEDNOSTKA DOMINUJĄCA
Pojęcie związane z przygotowywaniem sprawozdań finansowych dla grupy kapitałowej. Są to samodzielne podmioty gospodarcze, które na skutek powiązań kapitałowych z innymi jednostkami gospodarczymi sprawują kontrolę lub współkontrolę i z tego powodu stały się w grupie kapitałowej jednostką zobligowaną do przeprowadzania procedur konsolidacyjnych, w wyniku których powstaje skonsolidowane sprawozdanie finansowe grupy kapitałowej. Ponieważ j.d. w grupie kapitałowej ma do spełnienia określone obowiązki sprawozdawcze dla swojej grupy kapitałowej, dlatego też ważne jest, przed przystąpieniem do przygotowywania sprawozdań finansowych, sprawdzenie kryteriów pozwalających określić status danej jednostki w grupie kapitałowej, w której ta jednostka funkcjonuje. Kryteria definiowania danego podmiotu jako j.d. określa prawo bilansowe, w świetle którego j.d. może być jednostka, która jest spółką handlową, sprawującą kontrolę lub współkontrolę nad inną jednostką, a w szczególności: 1) posiadającą bezpośrednio lub pośrednio przez udziały większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym innej jednostki (zależnej), także na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu, wykonującymi swe prawa głosu zgodnie z wolą j.d., lub 2) uprawnioną do kierowania polityką finansową i operacyjną innej jednostki (zależnej) w sposób samodzielny lub przez wyznaczone przez siebie osoby lub jednostki na podstawie umowy zawartej z innymi uprawnionymi do głosu, posiadającymi, na podstawie statutu lub umowy spółki, łącznie z j.d., większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym, lub 3) uprawnioną jako udziałowiec do powoływania albo odwoływania większości członków organów zarządzających lub nadzorczych innej jednostki (zależnej), lub 4) będącą udziałowcem jednostki, której członkowie zarządu w poprzednim roku obrotowym, w ciągu bieżącego roku obrotowego i do czasu sporządzenia sprawozdania finansowego za bieżący rok obrotowy stanowią jednocześnie więcej niż połowę składu zarządu tej jednostki (zależnej) lub osoby, które zostały powołane do pełnienia tych funkcji w rezultacie wykonywania przez j.d. prawa głosu w organach tej jednostki (zależnej), lub 5) będącą udziałowcem lub wspólnikiem innej jednostki współzależnej niebędącej spółką handlową i sprawującą współkontrolę nad tą jednostką wspólnie z innymi uprawnionymi do głosu.
Anna Karmańska
Zob. → Grupa kapitałowa; Jednostki powiązane; Konsolidacja; Procedury konsolidacyjne; Skonsolidowane sprawozdanie finansowe; Znaczący inwestor.
JEDNOSTKA GOSPODARCZA W ROLNICTWIE
Gospodarstwo (przedsiębiorstwo) rolnicze w rozumieniu MSR nr 41 ma za zadanie ewidencjonowanie uzyskanych korzyści z posiadanych aktywów biologicznych i zarejestrowanie ich w wartości godziwej, na podstawie wiarygodnie ustalonej ceny nabycia lub kosztu wytworzenia oraz kontrolowanie produktów rolniczych i składników aktywów biologicznych. Podstawą prowadzenia kontroli aktywów biologicznych może być prawny tytuł własności. Może to być dokonane poprzez wypalenie znaku własności lub inne oznakowania w momencie zakupu, narodzin lub odsadzenia np. cieląt lub prosiąt od matki. Szacowanie przyszłych korzyści inwentarza żywego dokonywane jest na podstawie cech fizycznych. Składniki aktywów biologicznych powinny być wyceniane w momencie ich pozyskania oraz na każdy dzień bilansowy w kwocie szacunkowych kosztów związanych ze sprzedażą. Gospodarstwo ujmuje aktywa biologiczne, produkty rolnicze w celu kontroli wyników przeszłych zdarzeń gospodarczych.
Andrzej M. Bernacki
Zob. → Aktywa biologiczne; Działalność rolnicza; Gospodarstwo a przedsiębiorstwo rolnicze.
JEDNOSTKA STOWARZYSZONA
Pojęcie związane z przygotowywaniem sprawozdań finansowych dla grupy kapitałowej. Kryteria definiowania danego podmiotu jako j.s. określa prawo bilansowe, w świetle którego j.s. może być samodzielny przedsiębiorca funkcjonujący jako spółka handlowa, na którą znaczący inwestor wywiera istotny wpływ. Określenie jednostki jako j.s. ze znaczącym inwestorem jest ważne dla dokonania wyboru metody wyceny udziałów w tej jednostce, tj. w procedurze ustalenia wartości tych udziałów w celu ich zaprezentowania w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym grupy kapitałowej, w której funkcjonuje znaczący inwestor.
Anna Karmańska
Zob. → Grupa kapitałowa; Jednostki podporządkowane; Jednostki powiązane; Znaczący inwestor.
JEDNOSTKA WPÓŁZALEŻNA
Pojęcie związane z przygotowywaniem sprawozdań finansowych dla grupy kapitałowej. Ponieważ j.w. w grupie kapitałowej ma do spełnienia określone obowiązki sprawozdawcze dla swojej grupy kapitałowej, ważne jest - przed przystąpieniem do przygotowywania sprawozdań finansowych - sprawdzenie kryteriów określających status jednostki w grupie kapitałowej, w której ta jednostka funkcjonuje. Kryteria definiowania danego podmiotu jako j.w. określa prawo bilansowe, w świetle którego j.w. może być samodzielna jednostka funkcjonująca jako spółka handlowa lub inna jednostka, która jest współkontrolowana przez jednostkę dominującą lub znaczącego inwestora i innych udziałowców lub wspólników na podstawie statutu, umowy spółki lub umowy zawartej na okres dłuższy niż rok.
Anna Karmańska
Zob. → Grupa kapitałowa; Jednostki podporządkowane; Jednostki powiązane; Znaczący inwestor.
JEDNOSTKA ZALEŻNA
Pojęcie związane z przygotowywaniem sprawozdań finansowych dla grupy kapitałowej. Ponieważ j.z. w grupie kapitałowej ma do spełnienia określone obowiązki sprawozdawcze dla swojej grupy kapitałowej, ważne jest - przed przystąpieniem do przygotowywania sprawozdań finansowych - sprawdzenie kryteriów określających status danej jednostki w grupie kapitałowej, w której ta jednostka funkcjonuje. Kryteria definiowania danego podmiotu jako j.z. określa prawo bilansowe, w świetle którego j.z. może być samodzielna jednostka funkcjonująca jako spółka handlowa, która kontrolowana jest przez jednostkę dominującą.
Anna Karmańska
Zob. → Grupa kapitałowa; Jednostki podporządkowane; Jednostki powiązane; Znaczący inwestor.
JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE DZIAŁAJĄCE NA PODSTAWIE PRAWA BANKOWEGO
Zakres podmiotowy ustawy - Prawo bankowe obejmuje: 1) banki krajowe oraz ich oddziały, a także przedsiębiorstwa pomocniczych usług finansowych; 2) instytucje kredytowe, banki zagraniczne oraz ich oddziały i przedstawicielstwa; 3) instytucje finansowe; 4) holdingi (finansowy, mieszany, bankowy krajowy, bankowy zagraniczny, hybrydowy); 5) zrzeszenia banków; 6) organ sprawujący nadzór bankowy (Komisja Nadzoru Bankowego). Na podstawie odrębnych przepisów prawnych działają inne jednostki organizacyjne, np. tzw. instytucje parabankowe (spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe), NBP, Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Bank to osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych, obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Prawo bankowe chroni nazwy ,,bank” i ,,kasa” jako wyróżniki podmiotów wykonujących czynności bankowe. Wyraz ,,kasa” może być także używany w nazwie lub do określenia działalności lub reklamy jednostki organizacyjnej, która na podstawie odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce.
Banki krajowe, niezależnie od ich charakteru własności i formy organizacyjno-prawnej, prowadzą działalność bankową według jednolitych zasad, wynikających z przepisów prawa bankowego oraz z innych ustaw. To samo dotyczy także gospodarki finansowej banków, nadzoru bankowego oraz zasad postępowania naprawczego, likwidacji i upadłości banków. Natomiast w związku z charakterem własnościowym i zadaniami banków zróżnicowane są w pewnym zakresie zasady tworzenia i organizacji banków oraz ich likwidacji. Pozostawiając poza ramami centralny bank państwa, który ma zupełnie odrębne funkcje niż banki operacyjne (komercyjne), należy zwrócić uwagę na linię podziału banków krajowych na banki uniwersalne i banki specjalistyczne. Pierwsze wykonują wszystkie lub większość czynności bankowych, drugie - koncentrują swą działalność na niektórych tylko czynnościach bankowych (np. banki inwestycyjne, banki hipoteczne, kasy oszczędnościowo-budowlane).
Bankom komercyjnym niemającym statusu banków państwowych lub spółdzielczych nadaje się formę spółek akcyjnych. Forma ta jest przewidziana przede wszystkim dla banków tworzonych przez podmioty prywatne (krajowe lub zagraniczne), a także dla połączonych kapitałów krajowych i zagranicznych oraz prywatnych i publicznych (państwowych lub komunalnych). Od dawna do formy prawnej spółki akcyjnej banku sięga także państwo (Skarb Państwa), tworząc jednoosobowe spółki Skarbu Państwa lub spółki z udziałem innych podmiotów. Ostatnio do formy spółki akcyjnej sięgnięto również w przypadku organizacji banków regionalnych i banku krajowego w spółdzielczości bankowej. Trzeba też dodać, że forma spółki akcyjnej jest wymagana dla działalności niektórych banków specjalistycznych, takich jak banki hipoteczne lub kasy oszczędnościowo-budowlane.
Obecnie banki mają charakter uniwersalny; w ich działalności zaznacza się jedynie pewna specjalizacja przedmiotowa (w działalności banku dominuje pewna grupa czynności bankowych), podmiotowa (działalność banku jest nastawiona głównie na obsługę określonej grupy klientów) lub terytorialna (bank obsługuje przede wszystkim określony teren, np. miasto, gminę, region). Tendencja rozwijania nowej specjalizacji banków jest widoczna we współczesnych systemach bankowych. Dotyczy ona m.in. bankowości inwestycyjnej i jako taka jest obecna również w Polsce.
Największe polskie banki: PKO BP SA, Bank Pekao SA, Bank Handlowy w Warszawie SA, nie mają już tak ścisłej specjalizacji jak kiedyś. Nawet BGŻ SA nie ogranicza się tylko do obsługi bankowej rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Pojawiła się natomiast inna, niewystępująca dotychczas specjalizacja banków. Bowiem banki zaczęły udzielać kredytów budowlano-mieszkaniowych (np. Bank Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego, Polsko-Amerykański Bank Hipoteczny), obsługiwać sektory gospodarki związane z produkcją i handlem cukrem (Bank Cukrownictwa Cukrobank SA, Wschodni Bank Cukrownictwa SA, Bank Rozwoju Cukrownictwa SA), finansować inwestycje proekologiczne (Bank Ochrony Środowiska) i inwestycje energetyczne (Bank Energetyki). W sensie prawnym do banków specjalistycznych, ze względu na odrębne uregulowanie ich reżimu prawnego, zalicza się jedynie banki hipoteczne, kasy oszczędnościowo-budowlane oraz kasy mieszkaniowe, prowadzone jako wyodrębnioną finansowo działalność banków w formie spółek akcyjnych. Wiele odrębności dotyczy Banku Gospodarstwa Krajowego, który jako jedyny już bank państwowy wykonuje wiele zadań w sposób wyłączny, np. gospodaruje liczną grupą państwowych funduszy celowych oraz może sprawować kasową obsługę budżetu państwa.
Prawo bankowe wyróżnia także jednostki organizacyjne stanowiące przedsiębiorstwo pomocniczych usług bankowych. Są to podmioty, których podstawowa działalność ma charakter pomocniczy w stosunku do podstawowej działalności jednego lub więcej banków, a w szczególności polega na zarządzaniu własnym lub powierzonym majątkiem lub świadczeniu usług w zakresie przetwarzania danych.
Po wejściu Polski do Unii Europejskiej polskie prawo bankowe posługuje się także pojęciem ,,instytucji kredytowej” oraz jej oddziałem. Mianem tym oznacza się podmiot mający swoją siedzibę za granicą Polski na terytorium jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, prowadzący we własnym imieniu i na własny rachunek, na podstawie zezwolenia właściwych władz nadzorczych, działalność polegającą na przyjmowaniu depozytów lub innych środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym i udzielaniu kredytów lub na wydawaniu pieniądza elektronicznego. Oddział instytucji kredytowej wykonuje czynności instytucji kredytowej na terytorium Polski.
Bankiem zagranicznym jest natomiast bank mający siedzibę za granicą Polski, tzn. na terytorium państwa niebędącego członkiem Unii Europejskiej. Bank zagraniczny może funkcjonować w Polsce w formie oddziału i przedstawicielstwa. W związku z koncentracją kapitału polskie prawo bankowe posługuje się też pojęciem holdingu finansowego oraz holdingu o działalności mieszanej. Pierwsze z nich oznacza grupę co najmniej dwóch podmiotów, w której podmiotem dominującym jest instytucja finansowa, a w skład grupy wchodzą wyłącznie lub w większości banki lub instytucje finansowe i przynajmniej jednym podmiotem zależnym jest bank. Natomiast drugie pojęcie odnosi się do grupy co najmniej dwóch podmiotów, w której podmiotem dominującym jest podmiot niebędący bankiem ani instytucją finansową, a przynajmniej jednym podmiotem zależnym jest bank. Z kolei holding bankowy zagraniczny tworzy grupę podmiotów, w której pierwotnym podmiotem dominującym jest bank zagraniczny albo instytucja kredytowa, zaś przynajmniej jednym podmiotem zależnym jest bank krajowy, bank zagraniczny, instytucja kredytowa lub instytucja finansowa. Natomiast holding bankowy krajowy oznacza grupę podmiotów: a) w której pierwotnym podmiotem dominującym jest bank krajowy lub b) w skład której wchodzą: bank krajowy i podmioty blisko z nim powiązane. Wreszcie holding hybrydowy stanowi grupę podmiotów, w której pierwotnym podmiotem dominującym jest instytucja finansowa, a w skład grupy wchodzą w większości podmioty niebędące bankami krajowymi, bankami zagranicznymi, instytucjami kredytowymi ani instytucjami finansowymi, zaś przynajmniej jednym podmiotem zależnym jest bank krajowy.
Prawo bankowe przewiduje także możliwość dobrowolnego zrzeszania się banków. Formalnie rzecz biorąc, stwarza nawet szansę wyboru formy zrzeszania się, ponieważ banki mogą zrzeszać się na podstawie umowy bądź także w bankowe izby gospodarcze według przepisów ustawy o izbach gospodarczych. Co więcej, prawo bankowe nie wyklucza możliwości przynależności danego banku do obydwu typów zrzeszenia. Ponadto ustawa o NBP potwierdza legalność i wagę jeszcze innego typu zrzeszenia się banków w Polsce, jakim jest Związek Banków Polskich. Powyższe możliwości odnoszą się teoretycznie do wszystkich typów i rodzajów banków, w wyjątkiem NBP jako banku centralnego, a także z wyjątkiem obejmującym od 1994 r. większość banków spółdzielczych.
Prawo bankowe, normując zrzeszanie się banków na podstawie umowy, wymaga: 1) zgłoszenia faktu utworzenia zrzeszenia wraz z umową zrzeszenia Komisji Nadzoru Bankowego; 2) utworzenia (z mocy ustawy) rady zrzeszenia przez prezesów zarządów zrzeszających się banków.
Zrzeszające się banki powinny upoważnić jeden z banków do: 1) reprezentowania wspólnych interesów zrzeszających się banków, w szczególności wobec Komisji Nadzoru Bankowego; 2) gromadzenia dobrowolnych lokat banków, m.in. w celu zabezpieczenia ich płynności płatniczej; 3) zaciągania kredytu refinansowego w imieniu banków zrzeszonych; 4) realizowania przedsięwzięć gospodarczych we wspólnym interesie zrzeszonych banków; 5) podejmowania innych działań przewidzianych w ustawie lub w umowie. Organizacja zrzeszenia ma zapewnić bankom wspólne reprezentowanie swoich interesów i dlatego zakłada możliwość realizowania tej idei w różny sposób, w tym także i taki, który jest właściwy bankowym grupom kapitałowym. Charakterystyczne jest również dążenie do stworzenia poprzez zrzeszenie jeszcze jednej formy instytucjonalnej zmniejszenia ryzyka bankowego.
Banki mogą zrzeszać się również w bankowe izby gospodarcze na podstawie ustawy o izbach gospodarczych. Rozwiązanie to jest kontrowersyjne, ponieważ nie przystaje do specyfiki działalności banków. Dlatego też banki zrzeszają się w inny sposób, w Związku Banków Polskich.
Bankowa izba gospodarcza to dobrowolna i samorządowa organizacja banków działająca na podstawie ustawy o izbach gospodarczych, uwzględniająca w swoim statucie specyfikę banków.
Członkami Związku Banków Polskich mogą być banki działające na obszarze RP utworzone na podstawie prawa polskiego. Zadaniem Związku Banków Polskich jest reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów członków Związku poprzez wydawanie opinii o projektach rozwiązań dotyczących funkcjonowania sektora finansowego, uczestnictwo w przygotowaniu projektów aktów prawnych z tego zakresu oraz dokonywanie ocen funkcjonowania przepisów prawa dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej oraz upowszechnianie zasad dobrej praktyki bankowej.
Do zadań Związku Banków Polskich należy także: 1) podejmowanie działań na rzecz tworzenia warunków rozwoju banków w Polsce, w tym inicjowanie zmian ustawodawczych; 2) popieranie kształcenia zawodowego w zakresie bankowości; 3) organizowanie dyskusji zawodowych; 4) organizowanie wymiany informacji między bankami, wydawanie opinii i ekspertyz w sprawach związanych z działalnością bankową; 5) informowanie o funkcjonowaniu banków; 6) prowadzenie postępowania pojednawczego i sądownictwa polubownego dla banków.
Cezary Kosikowski
Zob. → Instytucja finansowa; Komisja Nadzoru Bankowego; Narodowy Bank Polski.
JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE DZIAŁAJĄCE NA PODSTAWIE PRAWA O PUBLICZNYM OBROCIE PAPIERAMI WARTOŚCIOWYMI
Na podstawie ustawy - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi poza emitentami papierów wartościowych oraz ich nabywcami (inwestorami i funduszami inwestycyjnymi) uczestnikami publicznego obrotu papierami wartościowymi są jednostki organizacyjne, które ten obrót ułatwiają lub prowadzą oraz nadzorują. Działalność doradczą prowadzą maklerzy i doradcy inwestycyjni oraz domy maklerskie. Prowadzenie rynku regulowanego należy do giełdy papierów wartościowych, natomiast prowadzenie rynku pozagiełdowego należy do upoważnionych spółek akcyjnych. Działalność depozytowo-rozliczeniowa znajduje się w gestii Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, natomiast nadzór nad publicznym obrotem papierów wartościowych sprawuje Komisja Papierów Wartościowych i Giełd.
Domy maklerskie. Działalność maklerska obejmuje czynności związane z obrotem papierami wartościowymi dopuszczonymi do publicznego obrotu, polegające na: 1) oferowaniu papierów wartościowych w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej; 2) nabywaniu lub zbywaniu papierów wartościowych na cudzy rachunek (usługi brokerskie); 3) nabywaniu lub zbywaniu papierów wartościowych na własny rachunek celem realizacji zadań związanych z organizacją rynku regulowanego; 4) zarządzaniu cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie; 5) doradztwie w zakresie obrotu papierami wartościowymi; 6) prowadzeniu rachunków papierów wartościowych oraz rachunków pieniężnych służących do ich obsługi; 7) pośrednictwie w nabywaniu lub zbywaniu papierów wartościowych będących w obrocie na zagranicznych rynkach regulowanych. Prowadzenie działalności maklerskiej wymaga zezwolenia Komisji Papierów Wartościowych i Giełd. Działalność maklerską mogą prowadzić: domy maklerskie, banki i zagraniczne osoby prawne.
Dom maklerski ma formę spółki akcyjnej z siedzibą na terytorium Polski. Akcje domu maklerskiego są wyłącznie imienne, chyba że są dopuszczone do publicznego obrotu. Jednoosobowym założycielem domu maklerskiego może być osoba prawna.
Zagraniczna osoba prawna prowadząca działalność maklerską w kraju należącym do OECD może prowadzić taką działalność na terytorium RP w formie oddziału lub przedstawicielstwa.
Giełda papierów wartościowych. Giełda może być prowadzona wyłącznie przez spółkę akcyjną. Przedmiotem działalności takiej spółki może być wyłącznie prowadzenie giełdy. Akcje spółki prowadzącej giełdę mogą być wyłącznie imienne. Akcje te mogą nabywać domy maklerskie, Skarb Państwa, banki, towarzystwa funduszy powierniczych, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, towarzystwa emerytalne, zakłady ubezpieczeń oraz emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu i notowanych na tej giełdzie. Prowadzenie giełdy wymaga zezwolenia, które wydaje Prezes Rady Ministrów na wniosek zainteresowanego, zaopiniowany przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd. Aktami wewnętrznymi giełdy są statut i regulamin giełdy, zatwierdzone przez Prezesa Rady Ministrów przy wydawaniu zezwolenia.
Rynek pozagiełdowy. Rynek pozagiełdowy, który obejmuje publiczny obrót papierami wartościowymi, może odbywać się bez pośrednictwa spółek i banków prowadzących działalność maklerską. Może być prowadzony wyłącznie przez spółkę akcyjną, która uzyska na to zezwolenie Komisji Papierów Wartościowych i Giełd.
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW). Jest to instytucja depozytowo-rozliczeniowa w publicznym obrocie papierami wartościowymi na rynku regulowanym i poza nim. Przedmiotem jej działalności jest prowadzenie systemu rejestracji rachunków papierów wartościowych i kont depozytowych. Ponadto KDPW nadzoruje zgodność wielkości emisji z liczbą papierów wartościowych znajdujących się w obrocie oraz rozliczanie transakcji zawieranych na rynku regulowanym i poza nim. Wykonuje również inne zadania związane z obsługą realizacji zobowiązań emitentów i obrotem papierami wartościowymi. Jest to spółka akcyjna, której akcjonariuszami mogą być wyłącznie: spółki prowadzące giełdę, domy maklerskie, spółki prowadzące rynek pozagiełdowy, Skarb Państwa, NBP, banki.
Cezary Kosikowski
Zob. → Giełda; Komisja Papierów Wartościowych i Giełd; Makler i doradca inwestycyjny.
JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE DZIAŁAJĄCE NA PODSTAWIE PRAWA UBEZPIECZENIOWEGO
Ustawa o działalności ubezpieczeniowej upoważnia do podejmowania i prowadzenia działalności w zakresie ubezpieczeń majątkowych i osobowych krajowe i zagraniczne zakłady ubezpieczeń oraz towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych. Ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym przewiduje także udział pośredników w formie agentów ubezpieczeniowych i brokerów.
Działalność ubezpieczeniową prowadzi zakład ubezpieczeń, który może działać jako zakład ubezpieczeń i reasekuracji albo zakład ubezpieczeń lub zakład reasekuracji na podstawie zezwolenia wydawanego przez Komisję Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych. Zakład ubezpieczeń może mieć wyłącznie formę spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych. Akcje spółki mogą być tylko akcjami imiennymi, natomiast kapitał akcyjny spółki nie może być niższy niż najwyższa minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego dla grup ubezpieczeń, w których zakład ubezpieczeń prowadzi działalność. Do spółki akcyjnej prowadzącej działalność ubezpieczeniową w zakresie nieuregulowanym w ustawie o działalności ubezpieczeniowej stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu spółek handlowych. Zakład ubezpieczeń nie może zajmować się bezpośrednio inną działalnością gospodarczą niż działalność ubezpieczeniowa i z nią związaną. Zakaz ten nie dotyczy działalności akwizycyjnej na rzecz otwartych funduszy emerytalnych, prowadzonej przez zakład ubezpieczeń na podstawie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. Zakład ubezpieczeń nie może prowadzić jednocześnie działalności w dziale ubezpieczeń na życie i w dziale pozostałych ubezpieczeń osobowych oraz ubezpieczeń majątkowych.
Towarzystwem ubezpieczeń wzajemnych jest zakład ubezpieczeń, który ubezpiecza swoich członków na zasadzie wzajemności. Jest ono samoistną formą organizacyjno-prawną prowadzenia działalności ubezpieczeniowej. Po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej towarzystwo podlega wpisaniu do Krajowego Rejestru Sądowego. Z chwilą wpisu do tego rejestru towarzystwo uzyskuje osobowość prawną. Towarzystwo ubezpieczeń społecznych nie jest spółką akcyjną, jednakże w sprawach nieuregulowanych ustawą o działalności ubezpieczeniowej i statutem zatwierdzonym przez organ nadzoru do towarzystwa stosuje się przepisy kodeksu spółek handlowych o spółkach akcyjnych.
Zagraniczne zakłady ubezpieczeń z siedzibą poza Unią Europejską i Europejskim Obszarem Gospodarczym mogą podejmować i prowadzić działalność ubezpieczeniową na terytorium RP na zasadzie wzajemności i jedynie przez główny oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń oraz po uzyskaniu zezwolenia wydawanego przez Komisję Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych. Zasady i tryb uzyskiwania zezwolenia oraz wykonywania działalności ubezpieczeniowej przez zagraniczne zakłady ubezpieczeń społecznych określają przepisy rozdziału 5 ustawy o działalności ubezpieczeniowej.
Zakład ubezpieczeń może korzystać z pośrednictwa ubezpieczeniowego. Polega ono na wykonywaniu czynności faktycznych lub prawnych związanych z zawarciem lub wykonywaniem umów ubezpieczenia albo reasekuracji. Pośrednictwo ubezpieczeniowe wykonywane jest wyłącznie przez agentów ubezpieczeniowych lub brokerów ubezpieczeniowych, przy czym w zakresie reasekuracji jest wykonywane tylko przez brokerów reasekuracyjnych.
Cezary Kosikowski
JEDNOSTKI PODPORZĄDKOWANE
Pojęcie związane z przygotowywaniem sprawozdań finansowych dla grupy kapitałowej, oznaczające grupę jednostek, w skład której wchodzą jednostki zależne, współzależne od jednostki dominującej oraz jednostki stowarzyszone ze znaczącym inwestorem.
Anna Karmańska
Zob. → Grupa kapitałowa; Jednostka dominująca; Jednostka stowarzyszona; Jednostka współzależna; Jednostka zależna; Znaczący inwestor.
JEDNOSTKI POWIĄZANE
Pojęcie związane z przygotowywaniem sprawozdań finansowych dla grupy kapitałowej oraz z prezentacją wielu pozycji w sprawozdawczości finansowej pojedynczej jednostki. Oznacza ono grupę jednostek obejmującą jednostkę dominującą lub znaczącego inwestora, jednostki zależne, jednostki współzależne i jednostki stowarzyszone.
Anna Karmańska
Zob. → Grupa kapitałowa; Jednostka dominująca; Jednostka stowarzyszona; Jednostka współzależna; Jednostka zależna; Znaczący inwestor.