MAŁŻEŃSTWO W TRADYCJI I NAUCE MAGISTERIUM.
Sakrament małżeństwa jest przymierzem między ochrzczonymi, mężczyzną i kobietą, którzy tworzą ze sobą wspólnotę życia i miłości, skierowaną na dobro małżonków oraz zrodzenie i wychowanie potomstwa (KPK, kan. 1055). Sam Bóg jest twórcą małżeństwa. Wpisane jest ono bowiem w samą naturę mężczyzny i kobiety, którzy wyszli z ręki Stwórcy (KDK 48). Małżeństwo nie jest więc instytucją czysto ludzką, ale pochodzi ono od Boga, który stwarza człowieka z miłości i do miłości (KKK 1604). Mężczyzna i kobieta są stworzeni wzajemnie dla siebie, aby tworzyć parę małżeńską. „Dlatego to mężczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swoją żoną tak ściśle, że stają się jednym ciałem” (Rdz 2, 24).
DZIEJE SAKRAMENTU MAŁŻEŃSTWA.
Gdy chodzi o historie sakramentu małżeństwa, to wyróżniamy 3 podstawowe elementy:
- początki sakramentalności w okresie patrystycznym
- uznanie przez kościół własnej koncepcji
-główne stanowiska i herezje związane z małżeństwem
W odniesieniu do 1 punktu, ojcowie kościoła kładli nacisk na moralną nowość chrześcijańskiego życia małżeńskiego, akceptowali nierozerwalność i jedność małżeństwa.
Synody, które miały miejsce w pierwszych wiekach chrześcijaństwa nie wypracowały zwartej nauki o sakramencie małżeństwa. Kościół w pewnych kwestiach oparł się na prawie rzymskim. Prawo jednak nie rozstrzygnie problemów związanych z życiem moralnym, gdyż to nie leży w jego gestii. Życie takie, jakie nakazał sam Pan to podstawowa zasada, która powinna być pielęgnowana.
W liturgii rzymskiej w tekstach łacińskich spotykamy błogosławieństwo ślubne, stosowane jednak i nie kiedy w odniesieniu do narzeczonej czy też oblubienicy, połączone dość ściśle z nakryciem głowy welonem i błogosławieństwem dziewic.
Wśród ojców Kościoła naukę o szczególnym znaczeniu przekazał św. Augustyn, jest wspaniałym inspiratorem symboliki przymierza zawartego miedzy Chrystusem a Kościołem. Jego jedność i nierozerwalność stanowią rozwiniecie wierności przymierza, które w
Chrystusie przybrała cielesna postać, a teraz realizuje się w ciele dwojga ludzi.
W małżeństwie Augustyn wyróżnia 3 dobra:
- proles/ dobro potomstwa (zrodzenie i wychowanie dzieci)
-fides/ dobro wierności(wierność małżonków we wzajemnej miłości)
- sacramentum/ dobro sakramentu (małżeństwo jest więzią nierozerwalną)
Ojcowie Kościoła opierali z reguły swoje refleksje dotyczące małżeństwa chrześcijańskiego- jest ono obrazem jedności oraz odniesienia Chrystusa do Kościoła, małżonkowie są członkami Ciała Kościoła. I dlatego nie ulega najmniejszej wątpliwości, ze małżeństwo ze swej natury jest święte.
W tradycji Kościół traktuje miłość małżeńską miedzy ochrzczonymi jako gest, który powinien dokonać się w ramach określonych obrzędów liturgicznych.
Św. Ignacy Antiocheński pisze-aby ci którzy chcą wstąpić w związek małżeński zasięgali rady biskupa gdyż małżeństwo ma być wolą Boga, a nie kierowane namiętnością.
MYŚLI REFORMATORÓW I NAUKA SOBORU TRYDENCKIEGO
Jednym z bardziej znanych reformatorów jest osoba Marcina Lutra, wg niego małżeństwo bazuje na naturze i to z konieczności, płciowość jest pod wpływem pożądliwości, a to grzech pierworodny każdego człowieka, który stale prowadzi do złego. Tak wiec małżeństwo jest związane z grzechem i nie jest ono uważane za sakrament. Małżeństwo jest uważane za alegorie(przenośni za pomocą symboli) zjednoczenia z Chrystusa z Kościołem, jest to sakrament wprowadzony przez ludzi a nie Boga. Małżeństwo jest zatem wyłącznie instytucją ludzką, zależna od władzy państwowej. Reformatorzy przyjmują prawowitość rozwodów.
Ojcowie Kościoła na Soborze Trydenckim byli zgodni, aby zareagować na te wszystkie niejasności i przez to starano się wprowadzić jasno określające normy. Zaakceptowano decyzję, która poddała ten sakrament pod formę prawną. Od tej pory tylko małżeństwa zawierane między ludźmi ochrzczonymi stawało się ważne, gdy zawierano je pod obowiązkową obecność na nim proboszcza, Sobór do ważności ustalił też obecność 2 świadków. Wydarzenie to proboszcz ma obowiązek zanotować w księdze parafialnej, która przeznaczona jest specjalnie na ten cel.
Już na soborze Florenckim nauczano, że małżeństwo jest sakramentem i oznacza nierozerwalną więź Chrystusa z Kościołem, jak o tym mówi Ef 5,32. Znaczenie sakramentu urzeczywistnia się poprzez wzajemna zgodę wyrażona odpowiednimi słowami. I chociaż ze względu na cudzołóstwo dopuszczana jest separacja, to nie można mimo wszystko zawrzeć nowego związku małżeńskiego, albowiem ważnie zawarty związek jest trwały.
Na zlecenie Soboru Trydenckiego Katechizm Rzymski wśród wielu celów wymienia wspólnotę miedzy mężczyzną i kobietą , ustanowiona dla niesienia sobie wzajemnej pomocy, pokonywania życiowych trudności, a szczególnie dla łatwiejszego znoszenia ciężarów podeszłego wieku.
Natomiast w Vaticanum II czytamy, że „ pierwszorzędnym celem małżeństwa jest zrodzenie i wychowanie dzieci, celem drugorzędnym jest wzajemna pomoc i środek przeciwko pożądliwości.”
SOBÓR WATYKAŃSKI II I ADHORTACJA
FAMILIARIS CONSORTIO
Sobór Watykański II zajął się małżeństwem. Z małżeństwa bowiem wywodzi się rodzina. Szczególnie rodzina wyrosła z sakramentu jako obrazu Kościoła, gdyż rodzinę można traktować jak domowy Kościół. W tym Domowym Kościele rodzice przy pomocy słowa i przykładu winni być dla dzieci swoich pierwszymi zwiastunami wiary i pielęgnować właściwe każdemu z nich powołanie, powołanie duchowe.(KK11)
W Konstytucji Duszpasterskiej i Kościele (KDK) występuje wyraźny moment wzajemnego stosunku małżonków do siebie, ich miłości, gdzie ona zajmuje 1 miejsce w hierarchii celów małżeństwa.
W nr.48” dziecko nie jest celem małżeństwa, lecz jego zwieńczeniem i ukoronowaniem, u początków stoi miłość.”
Adhortacja Apostolska JP II Familiaris Consortio jest suma pouczeń Magisterium o sakramencie małżeństwa, choć szczególna uwagę poświęca rodzinie.
Dokument ten przedstawia plan Boży dotyczący małżeństwa. Całkowity dar z siebie byłby zakłamaniem, jeśli by nie była owocem pełnego oddania osobowego. Jedynym takim miejscem oddania jest małżeństwo, przymierze miłości lub świadomy o wolny wybór poprzez który kobieta i mężczyzna przyjmują wewnętrzna wspólnot życia i miłości. Miłość małżeńska jest obrazem, znakiem tego przymierza, jakie Jezus Chrystus zawarł ze swoim ludem, przymierza „wiernego” ze strony Boga, który stawia Siebie na wzór wiernej miłości, jaka winna istnieć pomiędzy małżonkami. Tak wiec małżeństwo znajduje tutaj całą prawdę i sens, a także sposób konkretny oraz sytuacje historyczny, w których ma aktualizować swoją tożsamość. Małżonkowie przez chrzest zostali wszczepieni w sposób nienaruszalny w nowe Przymierze. Małżeństwo osób ochrzczonych staje się przeto rzeczywistym urzeczywistnieniem w tym nowym i wiecznym Przymierzu zawartym w krwi Chrystusa.
Familiaris Consortio stwierdza że pierwszym i podstawowym skutkiem małżeństwa jest chrześcijańska wież małżeńska, jako ze urzeczywistnia tajemnice Wcielenia Chrystusa oraz Jego misterium przymierza. Wyszczególnia także łaskę sakramentalną(res), gdzie zmierza ona do dogłębnie osobowej jedności ukazując jedno serce i jedną dusze.
W dokumentach Magisterium Kościoła wciąż czytam, że małżeństwo jest „początkiem i podstawa społeczności ludzkiej” (DA11), a rodzina jej pierwsza i życiową komórką.
Familiaris Consortio uściśla iż „…rodzina stanowi kolebkę i najdoskonalsze narzędzie humanizacji społeczeństwa; współpracuje w pełni i w sposób sobie tylko właściwy w budowaniu świata, czyniąc życie naprawdę ludzkim, zwłaszcza przez to, ze strzeże, zachowuje i przekazuje cnoty oraz „wartości” (nr43).
http://www.isnr.uksw.edu.pl/slownik/s_malzen.htm
SAKRAMENT MAŁŻEŃSTWA
Po grzechu pierworodnym Bóg w swoim miłosierdziu nie opuścił człowieka, ale wspomaga go swoją łaską, aby mężczyzna i kobieta mogli wytrwać we wzajemnej jedności życia. „Po upadku małżeństwo pomaga przezwyciężyć zamknięcie się w sobie, egoizm, szukanie własnych przyjemności, pomaga otworzyć się na drugiego człowieka, na wzajemną pomoc i dar z siebie” (KKK 1609). Miłość małżeńska jest często przedstawiana w Starym Testamencie jako obraz miłości Boga do ludzi, miłości „potężnej jak śmierć”, miłości, której „wody wielkie nie zdołają ugasić” (Pnp 8, 6-7).
Jezus w swoim nauczaniu przypomina pierwotny sens związku mężczyzny i kobiety, tak jak został on zamierzony przez Stwórcę (Mt 19, 8). Jezus podkreśla nierozerwalność małżeństwa, a jednocześnie daje siłę i łaskę do przeżywania małżeństwa w nowych wymiarach Królestwa Bożego. Jezus podnosi małżeństwo do rangi sakramentu. Małżeństwo chrześcijańskie staje się znakiem, sakramentem przymierza Chrystusa i Kościoła (KKK 1617).
W Kościele łacińskim, sami małżonkowie jako szafarze łaski Chrystusa udzielają sobie nawzajem sakramentu małżeństwa. Swoją wolną i świadomą zgodę wypowiadają oni wobec Kościoła. W obrządku łacińskim małżeństwo zazwyczaj jest zawierane podczas Eucharystii. Słuszną bowiem jest rzeczą, aby małżonkowie przypieczętowali swoją zgodę na wzajemne oddanie się sobie przez dar własnego życia, jednocząc się z Ofiarą Chrystusa, uobecnioną w Eucharystii. Małżonkowie powinni przygotować się do zawarcia małżeństwa przez przyjęcie sakramentu pokuty (KKK 1621-1624).
Wzajemne wyrażenie zgody przez małżonków jest niezbędnym elementem, który „stwarza małżeństwo”. Jeśli nie ma zgody, nie ma małżeństwa (KPK, kan 1057). Zgoda jest aktem osobowym, rozumnym i wolnym. Nie może więc być mowy ani o wprowadzeniu w błąd, ani o jakimkolwiek przymusie, którejkolwiek ze stron. Zgoda małżeńska znajduje swoje dopełnienie w zjednoczeniu cielesnym (KPK, kan. 1061). Zgoda małżonków powinna być wolna od przymusu i ciężkiej bojaźni. Jeśli tej wolności nie ma, małżeństwo jest nieważne (KPK, kan. 1095-1107).
Kościół wymaga od swoich wiernych kościelnej formy zawarcia małżeństwa. Potrzebna jest obecność przy obrzędzie zawarcia małżeństwa kapłana lub diakona jako urzędowego świadka Kościoła. Małżeństwo jest aktem publicznym i jako takie powinno być celebrowane podczas liturgii, aby była pewność odnośnie do jego zawarcia (KKK 1631).
„Z ważnego małżeństwa powstaje między małżonkami węzeł z natury swej wieczysty i wyłączny. W małżeństwie chrześcijańskim małżonkowie zostają ponadto przez specjalny sakrament wzmocnieni i jakby konsekrowani do obowiązków swego stanu i godności” (KPK, kan. 1134).
Małżonkowie w sakramencie małżeństwa otrzymują od Chrystusa właściwą im łaskę, przeznaczoną dla udoskonalania ich miłości i dla umocnienia ich nierozerwalnej jedności. Łaska ta pomaga im wychować po chrześcijańsku ich własne potomstwo. Pomaga im również znosić trudy małżeństwa, wzajemnego oddania i szacunku oraz rozwija miłość, aby była nadprzyrodzona, delikatna i płodna (KKK 1642).
Miłość małżeńska zmierza do jedności głęboko osobowej. „Wymaga ona nierozerwalności i wierności w całkowitym wzajemnym obdarowaniu i otwiera się ku płodności” (FC 13). Miłość małżeńska chce być trwała, a nie tylko „tymczasowa”. Ze względu na miłość i na dobro dzieci, małżeństwo wymaga pełnej wierności małżonków i nieprzerwanej jedności ich współżycia. „Instytucja małżeńska oraz miłość małżeńska nastawione są na rodzenie i wychowanie potomstwa, co stanowi jej jakoby szczytowe uwieńczenie” (KDK 48). Płodność miłości małżeńskiej obejmuje nie tylko zrodzenie potomstwa, ale również jego wychowanie.
B. Mokrzycki, Kościół w świętości, Warszawa 1984; C. Murawski, Teologia małżeństwa i rodziny w nauczaniu biskupów polskich 1945-1980, Sandomierz 1988.
MO