Środowisko lokalne - struktura, funkcje, przemiany.
GENEZA I KŁOPOTY POJĘCIOWE.
Środowisko lokalne jest obok rodziny najważniejszym czynnikiem socjalizacji. Jest ono nieodłącznym i nieuchronnym elementem otoczenia życia jednostki. Człowiek niekiedy pozbawiony jest rodziny, nieświadomie lub instrumentalnie może wyłączyć się z grupy rówieśniczej, nie może jednak żyć poza społecznością lokalną.
Pojęcie środowiska lokalnego budzi różnorodne kontrowersje tzn. jest pojęciem wieloznacznym, jest niepraktyczne, jest nazwą określającą pewien typ ładu społecznego i pożądanego stanu zbiorowości ludzkiej i w takim rozumieniu służy jako wzorzec działania praktycznego i nie jest pojęciem naukowym.
Ferdynand Tönnies w swoim dziele Gemeinschaft und Geselschaft charakteryzuje wspólnotę i stowarzyszenie. Wspólnota jest takim typem zbiorowości społecznej, który powstaje w sposób „naturalny”, spontaniczny i w którym dominują więzi osobowe, stosunki pokrewieństwa, związki rodowe, więź sąsiedzka. Stowarzyszenie jest odmienną zbiorowością, grupą celową, powołaną świadomie dla zrealizowania określonych zadań.
Z licznych klasyfikacji grup społecznych pedagogika z natury swych zainteresowań i charakteru działania wybiera te, które noszą znamiona środowisk wychowawczych.
Środowisko lokalne ma sens terytorialny, demograficzny, instytucjonalny, kulturowy i regulacyjny. W pojęciu tym wg F. Tönniesa mieszczą się dwa typy zbiorowości: celowe (stowarzyszenie) i spontaniczne (wspólnota). (rys. tabeli porównawczych)
DEFINICJE I WŁAŚCIWOŚCI.
Jedna z możliwych definicji środowiska lokalnego brzmi następująco:
„Środowisko lokalne to gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycję wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowości do wspólnotowego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa.”
Cechami zbiorowości lokalnej są:
-tożsamość etniczna, religijna i kulturowa,
-zasada odrębności, izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków,
-jednolitość (względna) ekonomiczna i zawodowa.
Potępienie lub odrzucenie jednostki przez zbiorowość grozi utratą tożsamości, osamotnieniem i dominującym poczuciem słabości.
Bez więzi każda grupa nosi cechy zbiorowości statystycznej. Dopiero istnienie więzi nadaje grupie charakter, a rodzaj i siła więzi decydują o jej funkcjach i sile oddziaływania. Dla oceny znaczenia wychowawczego zbiorowości taka wiedza ma znaczenie bardzo istotne.
WIĘZI W ŚRODOWISKU LOKALNYM.
Klasyfikacja Tönniesa na wspólnoty i stowarzyszenia przyjmowała za podstawę wyróżnienia rodzaj więzi łączących członków tych zbiorowości. I tak związki kontytuujące wspólnotę miały charakter osobowy, emocjonalny, wiązały ludzi osobistą, aprobującą znajomości i istniały niezależnie od istnienia doraźnego, fizycznego kontaktu członków grupy. Ten typ związków nazywamy więziami osobowymi. Zbiorowości zwane stowarzyszeniem, tworzone celowo, budowały swoje cele i mechanizmy istnienia na poczuciu wspólnoty interesów. Wzajemne świadczenia rzeczowe, wymiana usług, czy wspólne osiąganie celów było spoiwem związków osobniczych w takich zbiorowościach. Nasilenie więzi emocjonalnych było tu niewielkie, poczucie wzajemnej przynależności - zracjonalizowane. Ten typ relacji osobniczych w zbiorowościach celowych nazywamy więziami rzeczowymi.
Definicja wg. J. Szczepańskiego: „Więź społeczna jest to zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej; - skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju.”
Więzi tworzą się w sposób na pół spontaniczny, wykształcając w toku życia, nawarstwiającą często przez pokolenia.
Granice zbiorowości lokalnej:
Postrzeganie swojego środowiska jako akceptowanego miejsca, sposobu życia zbiorowego. Na określenie tej postawy St. Ossowski używa określenia aprobująca świadomość uczestnictwa, a F. Znaniecki intencjonalne współdziałanie. Są to nazwy określonego stanu świadomości i rodzaju aktywności, które jakże trafnie pasują do określenia „siły społeczne”. Te dwie cechy są nieodłączną właściwością wolontariuszy służby społecznej, popularnie nazywanych społecznikami.
Styczność przestrzenna to postrzeganie obecności drugiego człowieka jako pewnej stałej, to świadomość potencjonalnego, ustawicznego kontaktu z drugim, konkretnym człowiekiem, to wreszcie postrzeganie jego „przypisania” do naszej przestrzeni życia.
W granicach i organizmie społecznym wielkiego miasta może ukształtować się wiele środowisk lokalnych, zaś całe wielkie miasto lub mniejsze z jego terytorialnymi przybudówkami odpowiadają pojęciu środowiska okolicznego. Pojęcie to sformułował J. Pieter i stworzył on trzy kręgi oddziaływania wychowawczego, o malejącej sile wpływu - od największego znaczenia rodziny w socjalizacji człowieka do malejącego znaczenia kolejnych kręgów wychowawczych. (rys. koła)
Koncepcja kręgów środowiskowych J. Pietera zawiera także swoisty obraz rozwoju osobniczego poprzez stałe poszerzanie obszaru swego osobistego kontaktu od rodzicielki do społeczeństwa globalnego. Można określić ten ruch jako spiralę rozwoju. (rys. spirali) Człowiek posuwając się op swojej spirali rozwoju nie opuszcza obiektów swojego kontaktu. Posuwają się one z nim razem jeśli nie fizycznie - to jako bagaż doświadczeń i pamięci - wpływając na zachowanie i postrzeganie otoczenia. W tym sensie rodzina macierzysta - programuje rodzinę własną człowieka, kultura lokalna, etniczna uczy nastawienia do kultury globalnej.
Drugim warunkiem istnienia więzi w grupie społecznej, jakiej szczególnym przypadkiem jest społeczność lokalna, jest łączność psychiczna.
Łączność psychiczna rodzi się na gruncie swoistej identyfikacji, czyli utożsamiania się z innymi na płaszczyźnie tożsamości etnicznej, zawodowej, religijnej. Na płaszczyźnie stałych kontaktów w klubach, uczelniach , ogródkach, spacerach z dziećmi. W wyniku poszukiwania wspólnych cech lub realizacji podobnych zadań: na kursach, kołach zainteresowań, grupach ochotniczych np. straży pożarnej albo pomocy ludziom upośledzonym. Także w tysiącu innych sytuacji, gdzie człowiek postrzega drugiego człowieka jako partnera, wspólnika, towarzysza, pomocnika, oczekującego pomocy, czyli w sytuacji wyzwalającej w nas uczucia empatii, bliskości, aprobowanej zależności.
ANTYNOMIE UCZESTNISTWA SPOŁECZNEGO.
Uczestnictwo w zbiorowości małej nie stwarza przeszkód dla poczucia więzi ze zbiorowościami wielkimi, a nawet jest jakąś formą uczestnictwa w zbiorowościach wielkich. Uczestnictwo w takich koncentrycznych zbiorowościach jest bezkonfliktowe i nie powoduje zaburzeń w poczuciu swojej tożsamości. Często jednak człowiek uczestniczy w zbiorowościach, których zakresy krzyżują się. Te przynależności nie niszczą ani więzi, ani osoby, lecz niewątpliwie są konfliktogenne.
SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA MIASTA I WSI.
Analizy porównawcze życia miasta i wsi są dla wsi jednoznacznie negatywne.
MIASTO jest wtórną formą przestrzennego bytowania człowieka oraz stanowi specyficzne środowisko społeczne i wychowawcze. Granica między miastem a wsią jest kategorią umowną dla pedagogiki społecznej wyznaczana jest funkcją, jakie spełnia wobec jednostki i właściwościami środowiskowymi.
J. Ziółkowski wymienia dziesięć cech charakterystycznych dla społeczności miejskiej, które są uszeregowane wg ich znaczenia w procesie socjalizacji:
Uczestnictwo mieszkańców, a szczególnie młodzieży w wielkiej liczbie grup celowych.
Dominacja więzi rzeczowych w życiu społecznym i powierzchowny charakter stosunków międzyludzkich.
Obniżenie społecznego znaczenia rodziny i zanik tradycyjnych autorytetów. Brak społecznych autorytetów osobowych.
Bezosobowa i nierygorystyczna kontrola społeczna. Dominacja postaw przyzwalających i izolacyjnych.
Anonimowość życia i działania. Powszechne poczucie braku przynależności. Nikłe postawy patriotyzmu lokalnego.
Zanik instytucji sąsiedztwa. Życie towarzyskie regulowane raczej kryteriami zawodowymi niż terytorialnymi.
Tolerancja wobec różnic, racjonalizacja myślenia i sekularyzacja zachowań obyczajowych.
Wielka ruchliwość przestrzenna i możliwości dla awansu i przemieszczeń społecznych.
Ogromne zróżnicowanie struktury zawodowej i uwarstwienia społecznego.
Dynamika rozwoju miast, ich żywiołowe i skomplikowane drogi przemian są źródłem niepokojących zjawisk i przeobrażeń. Zanik więzi i rozpad tradycyjnych struktur rówieśniczych i sąsiedzko-lokalnych owocuje postępującą anonimowością, nasilaniem się zjawisk patologicznych oraz poczuciem osamotnienia, wyobcowania. Pojawia się osobowość dotknięta anomią, czyli osoba nieskłonna i niezdolna do kierowania się w zachowaniach regułami grupy, pozbawiona „orientacji społecznej”, skazana warunkami na nieprzystosowanie do jakiejkolwiek roli społecznej i „uboga w powiązania społeczne”.
WIEŚ
W definiowaniu społeczności wiejskiej niemal nigdy nie używa się wskaźnika liczebności mieszkańców z wyjątkiem praktyki badawczej socjologów amerykańskich, którzy przyjmują kryterium administracyjne - 2500 osób jako granicę rozdzielającą zbiorowość wiejską od miejskiej. Dominują natomiast kryteria funkcjonalne i cechy opisowe.
Według R. Redfield'a „Społeczność wiejska jest mała, odizolowana i jednostronna o silnym zmyśle grupowej solidarności. Zachowanie cechuje tradycyjność, spontaniczność i często bezkrytyczne działanie. Podstawą działa i doświadczenia życiowego jest wielka rodzina obejmująca kilka generacji z władzą należącą do starszych. Myślenie irracjonalne góruje zdecydowanie nad myśleniem świeckim, racjonalnym.”
Cechy odrębności wsi:
- mała zbiorowość i ograniczenie przestrzenne,
- poczucie jedności i poczucie względnej izolacji,
- dominacja rolniczego charakteru pracy i instytucji,
- społeczny charakter instytucji obsługi i kultury,
- specyficzny układ autorytetów osobowych i instrumentalnych,
- podział pracy i usług,
- dominacja przyrody i przyrodniczy rytm życia zawodowego,
- kultura ludowa i folklor jako ważne składniki świadomości,
- presja zewnętrznego świata informacji i kultury,
- postępująca dezintegracja więzi pod wpływem czynników migracyjnych, urbanizacyjnych i kulturowych,
- narastające konflikty wewnętrzne międzypokoleniowe,
- szczególna rola szkoły i nauczyciela.
Mimo przemian, często negatywnych, inspirowanych przez siły polityczne niechętne chłopskiemu solidaryzmowi i wiejskiej autonomii - wieś zachowała ogromny potencjał pozytywnych bodźców wychowawczych.
Wysiłki badaczy podążają w kierunku odpowiedzi na pytanie: co składa się na warunki wychowawcze rodziny? S. Kawula odpowiada - „warunki wychowawcze każdej rodziny - to ogół warunków środowiska domowego dziecka, rodziców i innych członków rodziny, które wiążą się bezpośrednio lub pośrednio ze strukturą rodziny, a zgłasza jej funkcjonowaniem.” Stąd też nie ulega wątpliwości, że rodzina na wsi znacznie różni się od rodziny miejskiej, a różnice te mają charakter strukturalny i funkcjonalny. Wątpliwości wzbudza natomiast teza, że wieś różni się od miasta jedynie stopniem urbanizacji.
Obecnie zbyt wąskie jest stwierdzenie, iż wieś jest środowiskiem życia i pracy ludzi związanych w jakikolwiek sposób z rolnictwem. Rozrosła się skala zawodów rolniczych . Ostatnimi czasy przybywa na wsi również wykonawców zawodów pozarolniczych oraz ludzie związani zawodowo z sektorem usług, handlu i służby zdrowia, którzy dojeżdżają do pracy w mieście.
Na wsi dokonały się również przemiany autorytetów. W środowisku wiejskim dominował autorytet osobowy, kreowany uznaniem powszechnością, doświadczeniem i mądrością życiową i bogactwem. Obok tego istniały autorytety formalne, np. nauczyciela, księdza. Wszystkie one uległy znacznej deprecjacji. Badana młodzież wiejska nie widzi w swoim otoczeniu osób, które zasługiwałyby w jej mniemaniu na miano wzorów osobowych. Postępowaniem jej kieruje motywacja wewnętrzna, a wsparcia szuka ewentualnie u rodziców i rówieśników.
Najpierw przełamanie izolacji przestrzennej kulturowej i gospodarczej było przyczyną zmierzchu etosu wsi. Następnie propaganda celowo ukazała wieś jako ośrodek nienowoczesności, a nawet zacofania. Chłopskość stała się cecha pejoratywną. Awans społeczny wiódł przez porzucenie wsi. Gloryfikowano bezkrytycznie proces industrializacji i urbanizacji. Wieś i chłopskość ze wszystkimi cechami i implikacjami wychowawczymi stały się rzeczą wstydliwą. Wszelkie więc rygory płynące z tradycji wiejskiej, sankcjonowane przez społeczność lokalna zostały zdegradowane i odrzucone.
W rezultacie złożonych przemian dysfunkcjonalności uległy znacznemu zubożeniu możliwości wychowawczego oddziaływania społeczności lokalnej przez kryzys autorytetów i rozpad więzi społecznych. Szkoła wiejska jawnie przyznaje się do swej niemocy dydaktycznej i wychowawczej, bezradności wobec agresywnej ofensywy marginesów kultury i dyktatu postaw konsumpcyjnych.
Środowisko lokalne mimo swych ograniczeń jest najbardziej skutecznym zabezpieczeniem zbiorowości przed dezorganizacją oraz patologią. Analizy porównawcze dowodzą, że stopień zagrożeń indywidualnych i zbiorowych jest proporcjonalny do stopnia rozpadu więzi istniejących w środowisku. Przełamanie izolacji, agresja marginesów kultury, upadek autorytetów, procesy urbanizacyjne - odbierają wsi owe klasyczne atrybuty środowiska lokalnego jako przemożnej siły socjalizacji jednostki. Rozpad środowiska lokalnego jest procesem stałym i wiele wskazuje na to, ze jest to proces nieuchronny. Liczne próby zahamowania tych procesów, przeciwdziałania im lub modelowania na nowo zbiorowości lokalnych - nie przyniosły pomyślnych efektów. Tym bardziej trzeba poszukiwać mechanizmów integracji społeczności lokalnych im dobitniej przekonuje nas praktyka wychowawcza i badania, że wychowanie społeczne bez środowiska lokalnego jest możliwe.
Funkcje organizacji i stowarzyszeń społecznych w środowisku lokalnym.
„Od dwustu lat - podkreśla A.Kamiński - obserwuje się nieustannie narastanie liczby i różnorodności stowarzyszeń społecznych. Ich znaczenie wychowawcze też nieustannie wzrasta.
A.Kamiński określa związek młodzieży, stowarzyszenie dorosłych jako grupę ludzi, zorganizowaną w dążeniu do realizowania określonych, wspólnych celów, z własną strukturą organizacyjną i funkcjonariuszami, z ustalonymi lub usankcjonowanymi sposobami postępowania i zachowania.
Tak więc pod mianem organizacji, czy też stowarzyszenia społecznego należy rozumieć grupę dorosłych lub młodzieży posiadającą określoną własną strukturę organizacyjną; członkowie tej grupy podejmują wspólne zadania statutowe i podporządkowują się obowiązującym normom postępowania; przynależność do tej grupy ma charakter dobrowolny.
TYPOLOGIA ORGANIZACJI I STOWARZYSZEŃ.
Organizacje i stowarzyszenie społeczne mogą spełniać różne funkcje założone i rzeczywiste.
A.Kamiński wymienia trzy podstawowe funkcje, tj.
afiliacyjną opartą na zasadzie „sąsiedztwa z wyboru”,
integracyjną (przez to że „stanowią dla jednostek pomost między rodziną i społecznością lokalną z jednej strony- a narodem i wspólnotą ogólnoludzką z drugiej”),
Ekspresyjną (stwarzają warunki ich członkom do przeżyć i wyrażania upodobań).
Ze względu na zasięg i kierunek działalności stowarzyszeń i organizacji społecznych można wyodrębnić:
funkcje dośrodkowe „wewnętrzne”- związane z zaspakajaniem potrzeb, zainteresowań i aspiracji stowarzyszonych;
funkcje odśrodkowe, „zewnętrzne” - związane z realizacją potrzeb pierwotnych i wtórnych (społeczno- kulturalnych) całej społeczności lokalnej lub określonej jej części.
Funkcja opiekuńczo wychowawcza.
Funkcja opiekuńczo wychowawcza jest konstruktorem obejmującym (łączącym) elementy treściowe funkcji wychowawczej i opiekuńczej. Przejawia się ona w celowej i planowej działalności organizacji i stowarzyszenia społecznego , ukierunkowanej bezpośrednio na kształtowanie cech instrumentalnych i kierunkowych osobowości dzieci i młodzieży oraz wyrównywanie braków w ich sferze psychofizycznej i warunkach środowiskowych życia, a także optymalne zaspakajanie ponadpodmiotowych potrzeb młodej generacji (podopiecznych); funkcja ta obejmuje zamierzone i niezamierzone wyniki tej działalności.
Za podstawę wyjściową przy doborze i grupowaniu zadań wychowania i opieki można przyjąć dziedziny aktywności, a mianowicie:
dziedziny aktywności dzieci i młodzieży związane z wielostronnym ich rozwojem (rozwojem wszystkich sfer osobowości),
dziedziny aktywności dorosłych zorientowane na zapewnienie pomyślnych warunków życia, rozwoju i wychowania młodej generacji.
Pożądane dziedziny aktywności społecznej lokalnej (dzieci, młodzieży i dorosłych), związane z realizacją celów kształcenia, wychowania i opieki można - ujmując rzecz szczegółowiej - sprowadzić do pięciu kategorii.
Chodzi tu o:
naukę (aktywność poznawczą),
aktywność kreatyną,
aktywność rekreacyjną,
aktywność społecznie użyteczną,
aktywność o charakterze opiekuńczym.
Wymienione wyżej dziedziny aktywności mogą w pełni stać się podstawa do wyodrębniania szczegółowych zestawów zadań. Mogą one przedstawiać się następująco:
Zadania związane z organizowaniem nauki dzieci i młodzieży.
Chodzi tutaj przede wszystkim o to, aby uczniowie opanowali pewien zasób wiedzy, umiejętności i nawyków dotyczących nie tylko praktycznego spożytkowania danej wiedzy w rzeczywistości, ale także ciągłego jej odświeżania i pogłębiania. Zadania organizacji i stowarzyszeń społecznych mogą sprowadzać się przede wszystkim do takich czynności, jak: wspieranie różnych form zajęć dydaktycznych (lekcyjnych i pozalekcyjnych) w szkole, w domu rodzinnym i placówkach pozaszkolnych, wzbudzanie i wzmacnianie motywacji dzieci i młodzieży w tych zajęciach, indywidualizowanie pracy dydaktycznej, stymulowanie współdziałania uczniów w procesie dydaktycznym.
Zadania związane z organizowaniem aktywności kreatywnej
Aktywność kreatywna to taka aktywność jednostki, która bezpośrednio służy zaspakajaniu jej potrzeb samorealizacyjnych , a przez to decyduje o jej rozwoju. Działalność ta nie jest podporządkowana zdobywaniu czegoś, co tkwi poza jednostką. Jest podejmowana przez jednostkę dobrowolnie.
Podstawowe zadania organizacji i stowarzyszeń w zakresie rozwijania tego rodzaju aktywności dzieci i młodzieży to między innymi takie czynności jak:
- udział w organizowaniu zajęć o charakterze poznawczo-oświatowym (np. czytelnictwo, kolekcjonerstwo, filmy oświatowe), artystycznym (np. formy zajęć plastycznych, muzycznych, tanecznych, inscenizacyjnych), sportowo-turystycznych (np. różne formy zajęć sportowych, imprezy sportowe, wycieczki)oraz techniczno-praktycznym (np. modelarstwo, szkutnictwo, zajęcia z elektroniki);
- stymulowanie dzieci i młodzieży do uczestnictwa w tego rodzaju zajęciach i rozwijanie ich motywacji w tym zakresie;
- inspirowanie form samorządności dzieci i młodzieży w toku zajęć kreatywnych;
- inicjowanie form współpracy i współzawodnictwa w trakcie tych zajęć.
Zadania związane z organizowaniem aktywności rekreacyjnej.
Aktywność rekreacyjna wiąże się z wypoczynkiem, zabawą i rozrywką. Udział środowiska zamieszkania w zapewnieniu odpowiednich warunków do regeneracji sil jest niezbędny. Powinny tutaj dominować czynne formy wypoczynku, które - jak wskazują badania - są o wiele skuteczniejsze od form wypoczynku biernego.
Do podstawowych zadań organizacji i stowarzyszeń dorosłych w tym zakresie należy:
- inicjowanie i ewentualne prowadzenie atrakcyjnych form zajęć o charakterze ruchowym (np. sport rekreacyjny, zabawy i gry ruchowe, gry terenowe, imprezy sportowe);
Inspirowanie różnych form aktywności towarzyskiej o charakterze rozrywkowym (np. spotkania towarzyskie, dyskoteki, gr6y towarzyskie);
- Stymulowanie dzieci i młodzieży do uczestnictwa w zajęciach rekreacyjnych organizowanych przez placówki kulturalno-oświatowe;
- Wspieranie inicjatyw dzieci i młodzieży w zakresie samoorganizowania swego czasu wolnego.
Zadania odnoszące się do organizowania społecznie użytecznej.
Aktywność ta jest podejmowana z uwagi na jej społeczne wartościowe wyniki. Aktywność społecznie użyteczna może być podejmowana przede wszystkim na rzecz kogoś lub czegoś; może to być rodzina i jej domownicy, szkoła i społeczność uczniowska, placówka wychowania pozaszkolnego i jej uczestnicy, osiedle i jego mieszkańcy, cale miasto, wieś gmina.
Zadania organizacji i stowarzyszeń społecznych w tym zakresie to między innymi:
- rozbudzanie motywacji do podejmowania przez dzieci i młodzież działań na rzecz innych osób, środowiska zamieszkania;
- inspirowanie działalności na rzecz otoczenia mieszkalnego(np. utrzymywanie porządku i czystości, ochrona przyrody, rozbudowa urządzeń rekreacyjno-sportowych);
- inicjowanie działalności na rzecz środowiskowych placówek i instytucji społecznych (np. propagowanie działalności tych instytucji, zbieranie niezbędnych im informacji, prace remontowe);
- inicjowanie form pomocy ludziom samotnym - chorym, samotnym, starym.
Zadania dotyczące rozwijania aktywności o charakterze opiekuńczym
Chodzi tu w głównej mierze o dostarczanie niezbędnych środków materialnych, zapewnienie więzi personalnej oraz świadczenie usług. Działalność ta może być zorientowana zarówno na dzieci i młodzież, jak i na dorosłych - jednostki lub całe grupy.
Zadania organizacji i stowarzyszeń społecznych powinny dotyczyć dziecka, jego rodziny i społeczności lokalnej. Będą to przede wszystkim następujące zadania:
a) rozpoznawanie potrzeb występujących w środowisku w tej dziedzinie,
b) inicjowanie i organizowanie różnych form pracy opiekuńczej związanej z:
- zapewnieniem bezpieczeństwa osobistego dzieciom i młodzieży,
- ochroną zdrowia dzieci i młodzieży,
- wyrównywaniem defektów organicznych dzieci i młodzieży (mikrouszkodzenia),
- zaspokajaniem podstawowych potrzeb biologicznych (np. pokarmu, odzieży),
- roztaczaniem nad dziećmi opieki w czasie pracy zawodowej obojga rodziców, przebywania ich poza domem,
c) udzielanie rodzinie pomocy materialnej oraz pedagogicznej rozwiązywaniu trudności wychowawczych
d) wspieranie służb socjalnych wspomagających rodzinek jej funkcjonowaniu.
Funkcja integracyjna.
Funkcja ta wiąże się z kształtowaniem środowiska wychowawczego rejonie zamieszkania.
Na gruncie pedagogiki, można używać pojęcia „integracja” co najmniej w dwojakim sensie: albo jako nazwy swoistego procesu (kompleksu czynności), albo też jako nazwy określonej właściwości cechującej strukturę organizacyjną działalności danej placówki czy też zespołu placówek opiekuńczo-wychowawczych.
Integracja w pierwszym znaczeniu będzie wiec nazwą czynności nadawania działalności opiekuńczo-wychowawczej (w różnym zakresie) określonej właściwości; chodzi tutaj o scalanie różnorakich działań opiekuńczo-wychowawczych w jednolitą całość gwarantującą optymalną realizację celów wychowania i opieki.
Mówiąc zaś o integracji w sensie określonej właściwości (rezultatu) należy mieć na uwadze zwartą, zharmonizowaną wewnętrznie strukturę treści i organizacji działalności opiekuńczo-wychowawczej w ramach danej instytucji (placówki) lub tez w ramach środowiska terytorialnego (lokalnego, okolicznego).
Integracja - jako pewien stan (właściwość) - jest wynikiem procesu integracyjnego jako określonego systemu działań, jest jak gdyby jego ostatecznym uwieńczeniem.
Chodzi wiec tu o nadanie działalności opiekuńczo-wychowawczej charakteru zespolonego i rozwijanie jej w sposób świadomy i planowy z udziałem wszystkich grup społecznych, instytucji i jednostek.
Kierunki działań integracyjnej organizacji i stowarzyszeń społecznych.
Za niezbędne, podstawowe warunki integracji w środowisku lokalnym ze względu na realizację zadań w dziedzinie wychowania i opieki nad dziećmi i młodzieżą należy uznać:
- korekcję (modyfikowanie wpływów i oddziaływań wychowawczych),
- stymulację (pobudzanie społeczności lokalnej do podejmowania zadań opiekuńczo-wychowawczych),
- rozwijanie współpracy, koordynację i instytucjonalizację (tworzenie sytemu urządzeń i placówek edukacyjnych).
Warunki te tworzą układ sprzężony, są one wzajemnie powiązane, wzajemnie dopełniają się i determinują. Należy je traktować jako podstawowe kierunki działalności integracyjnej organizacji i stowarzyszeń społecznych.
1.Podstawowym warunkiem każdego procesu wychowawczego jest aktywna postawa wychowanków i wychowawców. Co oznacza pojęcie „aktywność społeczna”? Aktywność społeczną jednostki lub całej grupy można określić jako czynną postawę wobec określonych wartości społecznych i zadań, przejawiającą się w inspirowaniu, stymulowaniu i organizowaniu różnych form działalności, zmierzających do realizacji owych zadań. Aktywność taka może przybierać różnoraką postać: może być skierowana bezpośrednio na rozwiązywanie zadań społecznych, może koncentrować się na reorganizacji grupy społecznej realizującej te zadania, lub też może obejmować łącznie oba powyższe warianty. Chodzi tutaj o spowodowanie większego zainteresowania i „uruchomienie” postawy czynnej wobec wychowania i opieki ze strony różnych instytucji, grup społecznych, funkcjonujących w środowisku a realizujących głównie zadania nie z zakresu wychowania (zakłady pracy, administracja terenowa, grupa sąsiedzka itp.) Staje się rzeczą szczególnie pożądaną, aby owe instytucje i grupy społeczne nasycały swoją działalność treściami wychowawczymi i w sposób zamierzony uczestniczyły w procesie wychowania i sprawowaniu opieki nad dziećmi i młodzieżą.
2.Kolejnym kierunkiem działalności integracyjnej organizacji i stowarzyszeń społecznych w środowisku jest inicjowanie i rozwijanie kooperacji (współpracy) placówek opiekuńczo-wychowawczych, kulturalnych, instytucji środowiskowych i grup społecznych.
Współpracę traktuje się jako typ działania społecznego lub stan, cechę działalności kilku podmiotów (więcej niż jednego!), tj. placówek, instytucji, grup społecznych, jednostek. Nieco szczegółowiej rzecz ujmując, chodzi tu o „połączone”, „wspólne”, „jednoczesne”, „zespolone”, „działanie zorganizowane według wzoru społecznego podziału pracy”. Należy więc umiejscowić współpracę w przedziałach wzajemnych relacji placówek, instytucji, grup społecznych, jednostek. Relacje, w których wyraża się współpraca mogą przybierać charakter intencjonalny, planowy lub też spontaniczny, naturalny. Cecha charakterystyczną jest także to, że zakłada się w obu przypadkach współrzędność obu podmiotów współdziałających.
3. Istotnym kierunkiem działalności integracyjnej organizacji i stowarzyszeń społecznych w rejonie zamieszkania jest koordynowanie pracy opiekuńczo-wychowawczej placówek, instytucji lokalnych, grup społecznych. Najogólniej rzecz biorąc , koordynacja to proces uzgadniania i porządkowania działalności w określonych ramach społeczno-przestrzennych ze względu na realizację określonych celów i zadań.
Chodzi tu przede wszystkim o regulacje w takich zakresach, jak: kto ma działać? W jakim zakresie i w jaki sposób? Z kim i kiedy? Jak widać wchodzi tu głównie w grę wzgląd ilościowy (podmioty działania i zasięg działalności), jakościowy (jak działać?) i czasowy (kiedy działać?).
Koordynacja w kontekście środowiskowym - może przejawiać się przede wszystkim w takim regulowaniu i uzgadnianiu działalności poszczególnych ośrodków pracy opiekuńczo-wychowawczej w środowisku, żeby odpowiadała ona maksymalnie realizacji celów i zadań w dziedzinie kształcenia, wychowania i opieki.
4. Działalność organizacji i stowarzyszeń społecznych w zakresie instytucjonalizacji pracy opiekuńczo-wychowawczej i kulturalno-oświatowej w rejonie zamieszkania sprowadza się z jednej strony - do inicjowania nowych placówek opiekuńczo-wychowawczych i kulturalnych oraz „otwartych” urządzeń rekreacyjno-sportowych uwzględniając występujące potrzeby w tym zakresie, z drugiej strony - do usprawnienia funkcjonowania już istniejących placówek i urządzeń.