Ekonomia wykład III - 10.03.2009 r.

Własność

Istotną rolę w procesach społeczno gospodarczych odgrywają stosunki własnościowe, czyli stosunki powstające między ludźmi w związku z korzystaniem z dóbr oraz decydowaniem o nich.

Własność można zdefiniować, jako zbiór efektywnie wykorzystywanych (a nie tylko deklarowanych czy zapisanych w kodeksie lub konstytucji) uprawnień, inaczej praw własności, jakimi dany podmiot własności (właściciel) dysponuje w odniesieniu do określanego przedmiotu (obiektu) własności.

Na zbiór ten składają się najogólniej biorąc 2 podzbiory uprawnień:

- faktyczne korzystanie obiektu własności (czerpanie z niego dochodów)

- bezpośredni lub pośredni udział w podejmowaniu istotnych decyzji dotyczących wykorzystania tego obiektu, czyli w zarządzaniu nim. Jak dowodzi praktyka, faktyczne korzystanie z danego obiektu jest z reguły silnie uzależnione od udziału w zarządzaniu nim.

Własność ma wiele aspektów. Ekonomia analizuje przede wszystkich ekonomiczny aspekt własności. Nie ulega jednak wątpliwości, że w rzeczywistości nie da się całkowicie oddzielić tego aspektu własności od wielu innych jej aspektów w szczególności prawnego, ale także politycznego, ideologicznego, itd. Nawiasem mówiąc, ekonomiczny aspekt własności pokrywa się w znacznym stopniu z socjologicznym jej aspektem, jako że stosunki ekonomiczne stanowią istotną część stosunków społecznych.

DO PRZYGOTOWANIA:

Podstawowe kategorie i prawa rynku

Człowiek jest podmiotem życia gospodarczego i bez jego działania dobra materialne nie uzyskają żadnej wartości ekonomicznej. Celem działalność gospodarczej jest zaspokajanie jego potrzeb gospodarczych

+ nietypowe zachowanie się popytu i podaży.

RYNEK Proces prowadzący do tego, że decyzje gospodarstw domowych dotyczące konsumpcji alternatywnych dóbr, decyzje przedsiębiorstw o tym, co i jak wytwarzać, oraz decyzje pracowników dotyczące tego jak wiele i dla kogo pracować, zostają wzajemnie uzgodnione dzięki odpowiedniemu dostosowaniu cen.

- występuje tu wiele perspektyw (np. pozycja kupca, sprzedawcy, ceny główną przesłanką ich decyzji (…)

RYNEK

1. to układ, za pomocą którego ceny sterują alokacją zasobów

2. to zespół warunków, które doprowadzają do kontaktu kupujący-sprzedający w procesie wymiany dóbr i usług

GOSPODARKA WOLNORYNKOWA występuje brak ingerencji państwa, kierowanie się własnymi celami mak. korzyści bez państwowej pomocy.

Adam Smith „bogactwo narodów” (1778) - prowadzenie jednostek przez „niewidzialną rękę” rynku

POPYT, PODAŻ I RYNEK

W układzie tym występuje analiza mechanizmu rynku i cen, wykorzystywanego w procesie alokacji zasobów: gra wzajemna popytu i podaży przesądza o ilość wytwarzanych dóbr i cenie ich sprzedaży.

Funkcja ekonomiczna rynku :

Ustalenie cen sprawiających, że ilość dóbr, na które zgłaszane jest zapotrzebowanie, zostaje zrównana z ilością zaoferowaną do sprzedaży.

Rynek występuje w równowadze, gdy cena zrównuje popyt z podażą.

To ceny kierują decyzjami, co jak i dla kogo (produkować, kupować)!

Typowy model rynku

POPYT określa postępowanie nabywców

- ilość dobra, jaką nabywcy są gotowi zakupić przy różnym poziomie ceny

- wielkość zapotrzebowania (w odniesieniu do konkretnej ceny)

PODAŻ określa postępowanie sprzedawców

- ilość dobra, jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować przy różnym poziomie ceny

- wielkość oferowana (w odniesieniu do konkretnej ceny)

ZNACZENIE CEN

np. wyższy poziom ceny redukuje rozmiary zapotrzebowania, pomimo istnienia popytu.

Dostosowanie popytu i podaży polega na tym, że w jakimś punkcie czasowym istnieje jedna cena, przy której ilość dóbr, jaką chcą nabyć konsumenci i ilość dóbr, jaką chcą sprzedać producenci będzie taka sama - mówimy wtedy o równowadze rynkowej.

CZYNNIK CENOWY (wykres I)

Reakcja na zmianę ceny, przesunięcie wzdłuż krzywej w górę lub w dół.

- im niższa jest cena P tym większe zapotrzebowanie (przejaw popytu)

przy pozostałych wielkościach niezmiennych np. spadek dochodów gospodarstw domowych.

- im wyższa jest cena P, tym większa ilość oferowana (przejaw podaży)

przy pozostałych wielkościach niezmiennych np. usprawnienia techniczne w pakowaniu, spadek cen surowca.

• CENA RÓWNOWAGI - określa rozmiar zapotrzebowania, ilość oferowaną, jest ceną równoważącą rynek produktu. Brak nadwyżki popytu i nadwyżki podaży

• ILOŚĆ RÓWNOWAŻĄCA RYNEK- ilość, którą nabywcy chcą kupić a sprzedający sprzedać

• NADWYŻKA POPYTU - przy danej cenie rozmiar zapotrzebowania przewyższa oferowaną ilość

• NADWYŻKA PODAŻY - przy danej cenie ilość oferowana przewyższa rozmiary zapotrzebowania

Kształtowanie się ceny równowagi (samoregulacja rynku) :

- gdy cena wyższa od ceny równowagi > trzeba ograniczyć nadwyżki podaży > obniżenie ceny dla zlikwidowania zapasów.

- gdy cena niższa - ograniczenie nadwyżki popytu > podwyższenie ceny

(wykres II)

krzywa popytu - obrazuje zależność cena - rozmiar zapotrzebowania przy innych wielkościach niezmiennych (zależność ujemna - ze wzrostem ceny popyt maleje)

krzywa podaży - obrazuje zależność cena - ilość oferowanego towaru przy innych wielkościach niezmiennych (zależność dodatnia - ze wzrostem ceny podaż rośnie)

Poniżej ceny równowagi następuje nadwyżka popytu - odległość (pozioma) pomiędzy krzywą podaży, a krzywą popytu przy danej cenie.

Powyżej ceny równowagi następuje nadwyżka podaży - odległość (pozioma) pomiędzy krzywą popytu, a krzywą podaży, przy danej cenie.

Przecięcie krzywej popytu i krzywej podaży - cena równowagi i równowaga rynk

POPYT ( co wpływa na popyt ? )

- ceny innych dóbr powiązanych z danym dobrem

KOMPLEMENTARNOŚĆ - wzrost ceny jednego produktu powoduje obniżenie popytu na drugi, który jest względem niego komplementarny (uzupełniający).

SUBSTYTUCYJNOŚĆ - wzrost ceny substytutu (produktu zastępczego) powoduje wzrost popytu na produkt.

- dochody konsumentów - wzrost dochodów powoduje wzrost popytu

DOBRO NORMALNE (zwykłe) - na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodu

DOBRO NIŻSZEGO RZĘDU - na które popyt maleje przy wzroście dochodu.

- gusty u preferencje konsumentów kształtowane przez wygodę, zwyczaje, społecznie akceptowane wzorce zachowań.

przesunięcie krzywej popytu (wykres III)

- w prawo - wzrost - zmiana ceny równowagi na wyższym poziomie podaży i popytu

- w lewo - obniżenie ceny, co jest zależne od:

- ceny dobra

- ceny dóbr pokrewnych

- gustów konsumentów

PODAŻ ( od czego zależy ? )

- obecnie głównie od techniki, wiedzy i umiejętności, od stany i dostępności maszyn;

- wzrostu produkcji przy danych kosztach całkowitych

- postępu technicznego, jako usprawnienia umożliwiającego zwiększenie efektów przy tych samych nakładach

- kosztów produkcji spadek kosztów pobudza produkcję

- interwencji państwa ( polityka fiskalna i monetarna)

przesunięcie krzywej podaży

- w prawo - wzrost - zmiana ceny równowagi na wyższym poziomie podaży i popytu i prze niższej cenie

- w lewo - obniżenie zależne od:

- poziomu i jakości technologii produkcji

- kosztów produkcji

- zakresu interwencji pań

KONTROLA CEN

WOLNY RYNEK umożliwienie ustalania się cen wyłącznie w wyniku gry sił popytu i podaży bez bezpośredniej ingerencji np. państwa

KONTROLA CEN

- określenie cen maksymalnych w przypadku braku pewnych dóbr na rynku - popyt przewyższa podaż, (ochrona konsumenta przed wysokimi cenami) utrzymywanie się nadwyżki popytu konieczność racjonowania, skutek - tworzenie „czarnego rynku”, i często reglamentacja

- określenie cen minimalnych (ochrona producentów lub dostawców) - podaż przewyższa popyt (ochrona producenta), konieczność np. kontraktacji dostaw

Ustanowienie ceny maksymalnej jest skuteczne, gdy jest ona niższa od ceny równowagi rynkowej (zmniejsza wielkość podaży i prowadzi do nadwyżki popytu) chyba, że państwo zasili podaż dostarczając dodatkowe ilości żądanego dobra;

Ustanowienie ceny minimalnej jest skuteczne, gdy jest ona wyższa od ceny równowagi rynkowej (zmniejsza wielkość popytu i prowadzi do nadwyżki podaży) chyba, że państwo zasili popyt sektora publicznego swoim popytem.

(taka sytuacja miała miejsce w latach 80' w krajach zachodnich(?) - coś takiego chyba mówił

WOLNY RYNEK - podsumowanie

- wolny rynek rozwiązuje podstawowy dylemat ekonomiczny, co jak i dla kogo produkować ?

- ustalając ceny, przy której rozmiary zapotrzebowania są równe oferowanej ilości decyduje ile powinna wynosić produkcja

- informuje, dla kogo są produkowane dobra (dla tych, co są zdolni za nie zapłacić) i kto je produkuje (ci, których zadowala cena równowagi)

- decyduje, jak są produkowane dobra

- decyduje, jakie dobra są produkowane (te, których produkcja jest opłacalna)

Decyzje rynku nie zawsze zadowalają konsumentów, rynek zapewnie dobra tylko tym, co są w stanie i chcą zapłacić za nie cenę równowagi.

DO PRZYGOTOWANIA II :

Paradoks Veblena, Giffena

Paradoks VEBLENA

1

---