Opiekunka w domu pomocy społecznej

Kod klasyfikacji: 346102

Rozdział klasyfikacji: Służby socjalne, społeczne i zatrudnienia

Klasa klasyfikacji: Służby socjalne i społeczne

Zadania i czynności

Zadaniem opiekunki w domach opieki społecznej jest pomaganie i opiekowanie się ludźmi starszymi, przewlekle chorymi, upośledzonymi umysłowo, bezdomnymi oraz innymi potrzebującymi wsparcia okresowo będą stale.

W domach dla ludzi starych, upośledzonych umysłowo i przewlekle chorych podstawowe zadania opiekunki koncentrują się na udzielaniu podopiecznym pomocy w codziennych ich czynnościach, np. związanych z toaletą, ubieraniem się, spożywaniem posiłków. Ważnym zadaniem opiekunki jest także organizowanie pensjonariuszom domu opieki wolnego czasu - spacery, gry i zabawy, kółka zainteresowań, czytanie prasy i książek, pogadanki, np. na temat zdrowia, pisanie listów, itd.

Ludziom starszym, chorym często potrzebna jest zwykła rozmowa i okazanie zainteresowania dla ich problemów, toteż opiekunka zawsze powinna znaleźć czas na miłą pogawędkę z osobami wymagającymi rady, czy pocieszenia, itd.

Praca opiekunki nie ogranicza się jedynie do terenu ośrodka. Zdarza się, że towarzyszy ona podopiecznym w wizytach u lekarza, odwiedza chorego pensjonariusza w szpitalu a ponadto robi im zakupy (owoce, słodycze i inne potrzebne artykuły).

Zakres obowiązków opiekunów dla bezdomnych i samotnych matek jest znacznie szerszy. Pełnią oni bowiem rolę nie tylko opiekuna, ale i wychowawcy wobec swoich podopiecznych.

W ośrodkach dla samotnych matek opiekunkami są najczęściej panie, które powinny wesprzeć samotne dziewczęta w trudnym dla nich okresie. Pomagają im w uzyskaniu podstawowych wiadomości i nabyciu umiejętności w opiece nad niemowlętami. Zdarza się, że młode kobiety właśnie w domu opieki i dzięki swoim opiekunkom uczą się gotować sprzątać i żyć w grupie. Często też do zadań opiekunek należy ułatwianie swoim podopiecznym kontaktu z rodziną a w skrajnych przypadkach same przejmują inicjatywę i starają się o zbliżenie dziewcząt z ich najbliższymi. W przypadku braku rodziny lub też braku możliwością uzyskania od nich wsparcia opiekunki same pomagają młodym matkom w znalezieniu pracy, mieszkania i w załatwianiu związanych z tym niezbędnych formalności.

Równie odpowiedzialna jest praca opiekunów dla bezdomnych. Wbrew nazwie nie przebywają w nich osoby, które chwilowo są bez własnego dachu nad głową z powodu pożaru, powodzi lub innej niezawinionej przyczyny. Do takich ośrodków trafiają głównie ludzie ze środowisk patologicznych, alkoholicy, kobiety uciekające przed przemocą męża.

Zadaniem opiekunów dla bezdomnych nie jest tak jak w poprzednich przypadkach bezpośrednia opieka nad pensjonariuszami. Głównie pomagają swoim podopiecznym w powrocie do normalnego życia - załatwiają mieszkania, pracę, reprezentują ich w sądach, kuratoriach, organach administracyjnych. Przy współpracy podopiecznego opiekun stara się uregulować jego sytuację prawną (wyrobienie dokumentów, sprawa rozwodowa, alimenty). Nadzoruje również, czy podopieczny aktywnie szuka pracy lub zabiega o zasiłek. Opiekun czuwa także nad przestrzeganie regulaminu ośrodka, a w przypadku jego naruszenia (awantury, alkohol) wnioskuje o wydalenie uciążliwego podopiecznego z ośrodka.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Miejscem pracy opiekunki jest dom pomocy społecznej - dom spokojnej starości, domy dla przewlekle albo umysłowo chorych, dom noclegowy. Przebywa głównie w pokojach podopiecznych, jak również w świetlicy, jadalni, czy łazience pomagając mniej sprawnym osobom. Wiele z wykonywanych zadań wymaga wyjścia poza teren domu opieki, np. towarzyszenie podopiecznym podczas spacerów, robienie im zakupów.

Największym zagrożeniem w tym zawodzie są choroby zakaźne np. żółtaczka, grypa, oraz insekty. Mogą one być przenoszone przez nowo przyjętych pensjonariuszy, bądź są wynikiem braku dbałości o higienę niektórych podopiecznych. Opiekunowie są ponadto narażeni na agresję ze strony podopiecznych (szczególnie w ośrodkach dla bezdomnych).

warunki społeczne

Praca opiekunki, jak każda praca z ludźmi nie ma cech rutyny i należy zdecydowanie do indywidualnej.

Kontakty z ludźmi są konieczne i bardzo częste, ponadto niosą duże ryzyko powstawania konfliktów. Są to konflikty wynikające z faktu, że ludzie starsi, chorzy lub upośledzeni często upierają się przy niemożliwych lub trudnych do spełnienia życzeniach. Opiekunka rozmawia z podopiecznymi, odpowiada na ich pytania, stara się ich przekonać do zmiany zdania. Opiekunowie mogą być także narażeni na agresję fizyczną ze strony podopiecznych, szczególnie jeżeli mają do czynienia z ludźmi ze środowisk patologicznych.

warunki organizacyjne

Godziny pracy opiekunek są zwykle stałe i nie wymaga się pracy w dni wolne i świąteczne, z wyjątkiem dni kiedy są organizowane dodatkowe imprezy np. świąteczne.

Inaczej wygląda czas pracy opiekunów w ośrodkach dla bezdomnych i samotnych matek. Tutaj wymagana jest obecność opiekunów przez całą dobę (we wcześniej omawianych ośrodkach dyżury pełnią np. pielęgniarki). Dzień pracy to 8 lub 12 godzin i dyżury po południu lub w nocy, w zależności od regulaminu ośrodka.

Opiekunowie dla bezdomnych często pracują poza terenem ośrodka, kiedy zajmują się sprawami administracyjno-prawnymi swoich podopiecznych. Wymaga to przemieszczania się na małych odległościach, zwykle w granicach miasta lub gminy.

W pracy opiekunów nadzorowane jest wykonywanie głównych celów i zadań, szczegółowa organizacja dnia zależy w dużym stopniu od samych pracowników.

Praca opiekunek w domach opieki społecznej wiąże się z dużą odpowiedzialnością społeczno- moralną. Często są także odpowiedzialne za bezpieczeństwo i zdrowie swoich podopiecznych (kiedy towarzyszą im w wyjazdach, opiekują się małymi dziećmi i osobami chorymi).

Wymagania psychologiczne

Aby móc dobrze opiekować się innymi trzeba zdobyć ich zaufanie i sympatię, dlatego najistotniejsze cechy to umiejętność nawiązywania kontaktów, życzliwość i uprzejmość.

Stały kontakt z ludźmi w podeszłym wieku, często schorowanymi i samotnymi, z osobami pokrzywdzonymi przez los wymaga od opiekunów zdolności do wczuwania się w cudzą sytuacją oraz wrażliwości. Trzeba umieć dostrzec i ocenić problemy innych ludzi, aby efektywnie im pomagać, bądź też tylko ulżyć w cierpieniu. Opiekunowie muszą także umieć panować nad własnymi emocjami, nie ujawnić złości, gniewu, zniecierpliwienia, nawet jeżeli podopieczny jest osobą uciążliwą i upartą.

W ośrodkach dla bezdomnych i samotnych matek, gdzie praca opiekuna ma również charakter wychowawczy, musi on także umieć wpływać na zmianę postaw i zachowań podopiecznych, toteż przydatna jest mu umiejętność postępowania z ludźmi.

Ludzkie zachowania są często zaskakujące i nieprzewidywalne. Opiekun musi więc umieć przerzucać się z jednej czynności na drugą, łatwo przystosowywać się do zmieniającej się sytuacji. Pomocne są w tym cechy takie jak szybki refleks, spostrzegawczość, podzielność i koncentracja uwagi. W ośrodkach dla bezdomnych, gdzie często trafiają ludzie pijani i agresywni opiekun powinien być osobą odważną i posiadać umiejętność samoobrony.

Jedną z ważniejszych cech opiekunów jest umiejętność reprezentowania innych, bowiem często wypowiada się w imieniu swoich podopiecznych, szczególnie jeżeli zatrudniony jest w domach opieki dla bezdomnych, czy też domach dla samotnych matek.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Podstawowym wymogiem jest pełna psychiczna i fizyczna sprawność opiekunów. Nie zatrudnia się w tym zawodzie osób niepełnosprawnych, o widocznych zniekształceniach twarzy i ciała, z wadami mowy i słuchu, z wadami narządów ruchu (skrzywienie kręgosłupa, żylaki, płaskostopie), a także chorych na cukrzycę, padaczkę, o silnej krótkowzroczności. Przeciwwskazaniami do pracy mogą być również choroby alergiczne oraz choroby układu krążenia i oddechowego. Wszystkie wymienione przeciwwskazania mogą się zmieniać na różnych stanowiskach np. skrzywienie kręgosłupa będące bezwzględnym przeciwwskazaniem do pracy z przewlekle chorymi, może mieć tylko charakter względny w przypadku opiekunów dla bezdomnych.

Na wszystkich stanowiskach jest natomiast wymagana sprawność zmysłów sensorycznych (wzrok, słuch, węch, smak), bez których niemożliwa jest praca w bezpośrednim kontakcie z ludźmi. Trzeba im przecież czytać, opowiadać, spróbować posiłku dla dziecka lub chorego.

Ważna jest także sprawność układu mięśniowego i kostno-stawowego, szczególnie tam, gdzie może się zdarzyć konieczność dźwigania chorego podopiecznego.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Podstawowym warunkiem otrzymania pracy w omawianym zawodzie jest posiadanie co najmniej średniego wykształcenia. Zwykle nie jest wymagana określona specjalizacja. Ośrodki pomocy społecznej same przygotowują kandydatów do pracy na stanowiskach opiekunki dla ludzi starych, upośledzonych umysłowo, przewlekle chorych i dla samotnych matek. Możemy powiedzieć, że nauka zawodu odbywa się w trakcie pracy zawodowej.

W ramach wymienionych wyżej stanowisk zatrudniane są kobiety posiadające wyuczony zawód pielęgniarki lub opiekunki dziecięcej (chcąc dowiedzieć się czegoś więcej o tych zawodach, należy sięgnąć po ich opracowania: pielęgniarka-3230101-08, opiekunka dziecięca-5130102-05). Wykształcenie takie może być rzeczywiście przydatne w domach dla samotnych matek. W większości ośrodków zatrudniane są zarówno pielęgniarki, jak i opiekunki, a ich zakres obowiązków jest inny.

Na stanowisku opiekuna lub opiekunki dla bezdomnych zatrudniane są osoby z wykształceniem policealnym o specjalności pracownik socjalny. Obowiązki opiekuna i pracownika socjalnego w ośrodkach dla bezdomnych często się ze sobą pokrywają.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

W większości zawodów jest możliwe i mile widziane przez pracodawców podnoszenie swoich kwalifikacji. Tak jest również w omawianym zawodzie.

Osoby ze średnim wykształceniem mogą kontynuować naukę w trybie zaocznym w Policealnej Szkole Pracowników Służb Społecznych.

Dla ambitniejszych jest możliwość studiowania w szkołach wyższych. Są to studia licencjackie lub magisterskie na powstających coraz liczniej kierunkach pracy społecznej lub polityki socjalnej na uniwersytetach lub akademiach ekonomicznych.

Dla osób o wyższych kwalifikacjach są także większe możliwości awansu. Mają otwartą drogę na stanowiska kierownicze w różnych placówkach opieki społecznej, które są niedostępne dla opiekunów i opiekunek bez odpowiedniego wykształcenia.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

W zawodzie opiekunki w domach opieki społecznej możliwe jest podjęcie pracy przez osoby starsze pod warunkiem dobrego stanu zdrowia i posiadania odpowiedniego doświadczenia. Można nawet powiedzieć, że na niektórych stanowiskach np. opiekunki dla samotnych matek preferowane są panie nie bezpośrednio po szkole, nieco starsze, o ustabilizowanej sytuacji rodzinnej.

Polecana literatura

Osoby, które chcą dowiedzieć się czegoś więcej na temat zawodu opiekunki w domach opieki społecznej, mogą zajrzeć do następujących czasopism:

Praca Socjalna (kwartalnik)

Polityka Społeczna (miesięcznik)

Warto także śledzić codzienną prasę, gdzie często pojawiają się artykuły i reportaże o placówkach opieki społecznej, ich pracownikach i podopiecznych.

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---