Metoda XYZ pozwala na analizę popytu w ujęciu ilościowym. 18.10.09

Grupa towarów X to towar (materiały) zużywane w dużych ilościach w miarę równomiernie, co pozwala na względnie wiarygodne prognozy popytu.

Grupa Y to towary (materiały) o mniejszym ilościowo popycie wskazujące większe wahania popytu w funkcji czasu i tym samym obciążone większą niepewnością co do przyszłego popytu.

Grupa Z to pozycje wolno rotujące, wydawane rzadko o wielkościach często jednostkowych, co powoduje bardzo dużą niepewność i znacznie utrudnia prognozowanie.

Klasyfikacja ABC/XYZ

	A	B	C
X	Grupa AX Towary o dużej wartości obrotu, jednocześnie dużym równomiernym ilościowym zużyciu. Niewielkie błędy prognoz.	Grupa BX Towary o średniej wartości obrotu, jednocześnie dużym równomiernym ilościowym zużyciu. Niewielkie błędy prognoz.	Grupa CX Towary o małej wartości obrotu, jednocześnie dużym równomiernym ilościowym zużyciu. Niewielkie błędy prognoz.
Y	Grupa AY Towary o dużej wartości obrotu, przy mniejszym i mniej równomiernym ilościowym zużyciu. Większe błędy prognoz.	Grupa BY Towary o średniej wartości obrotu, przy mniejszym i mniej równomiernym ilościowym zużyciu. Większe błędy prognoz.	Grupa CY Towary o małej wartości obrotu, przy mniejszym i mniej równomiernym ilościowym zużyciu. Większe błędy prognoz.
Z	Grupa AZ Towary o dużej wartości obrotu i niewielkim ilościowym zużyciu. Duże błędy prognoz, duże niepewności co do rzeczywistego popytu.	Grupa BZ Towary o średniej wartości obrotu i niewielkim ilościowym zużyciu. Duże błędy prognoz, duża niepewność co do rzeczywistego popytu.	Grupa CZ Towary o małej wartości obrotu i niewielkim ilościowym zużyciu. Duże błędy prognoz, duża niepewność co do rzeczywistego popytu.

A B C

Rekomendacje formalnych metod i reguł zarządzania zapasami w zależności od wyniku klasyfikacji ABC/XYZ.

Koszty zapasów

Ujęte tu będą:

• Koszty uzupełniania zapasu (zamówienia, dostawy, przyjęcia) KUzZ

• Koszty utrzymania zapasu (a więc nie tylko samego przechowywania ale i strat magazynowych, jak i koszty finansowe) KUtZ

• Koszty wynikające z braku zapasu KBZ

• Koszty nadmiaru zapasu (dodatkowe koszty ponoszone w sytuacji, gdy zapas przekracza określona wielkość) KNZ.

Z każdej z tych wyżej czterech wymienionych grup będziemy wyróżniać:

a) koszty stałe, które ponosimy niezależnie od tego jak często uzupełnimy zapas i w jakich ilościach go przechowujemy

b) koszty zmienne - różne składniki kosztów przyjmowane, rozpatrywane w określonym okresie w różnej sytuacji.

Koszty uzupełnia na zapasów (KUzZ)

Koszty stałe uzupełniania zapasów (SKUzZ) będą obejmowały takie pozycje jak:

• Koszty działu zaopatrzenia - koszty osobowe, koszty utrzymania powierzchni, koszty utrzymania systemu informatycznego

• Stałe koszty przyjęcia towarów lub materiałów w tym np. amortyzacja aparatury kontrolnej do badania jakości dostarczonych materiałów

• Koszty stałe działu transportu - koszty osobowe personelu, amortyzację pojazdów, ubezpieczenia.

Koszty zmienne uzupełniania zapasów (ZKUzZ) są zależne od częstotliwości (liczny) uzupełniania zapasu. Dla wyznaczania kosztu zmiennego uzupełniania zapasu konieczne jest:

1. ustalenie okresu, dla którego koszt ten jest

2. ustalenie liczby dostaw rozpatrywanego materiału w przyjętym wyżej okresie (Id)

3. określenie jednostkowego kosztu dostawy Kuz.

Wartość Kuz jest z reguły zlokalizowana na różnych kosztach. Na wartość Kuz składają się:

• koszty komunikacji związanej z zamówieniem (tel. , fax) i realizację jednego zamówienia

• koszty eksploatacyjne transportu przy własnej realizacji dostaw

• koszty usług transportowych

• koszty realizacji badań jakościowych.

Koszty utrzymania zapasów (KUtZ):

Koszty stałe (SKUtZ) będą obejmowały:

• koszty osobowe

• koszty amortyzacji lub dzierżawy budowli magazynowych

• koszty amortyzacji lub dzierżawy wyposażenia magazynowego.

Zmienne koszty utrzymania zapasów (ZKUtZ) zależą od składników, które zależą od wielkości zapasu. Są to:

• dodatkowe koszty utrzymania powierzchni pod zapasem (np. związane z zapewnieniem odpowiednich warunków klimatycznych)

• koszty usług magazynowania, gdzie opata zależy od powierzchni zajmowanej przez zapas oraz od czasu składowania

• koszty strat i ubytków magazynowych

• koszty deprecjacji - część zapasu może ulec przeterminowaniu lub utracić swoje wartości użytkowe

• koszty kapitałowe - a więc koszty obsługi kredytu.

Zmienny koszt utrzymania zapasów stanowi stały procent wartości zapasu (cena zakupu lub całkowity koszt wytworzenia):

ZKUtZ=UnZC

Gdzie:

Z - zapas w ujęciu ilościowym (wyrażony w jednostkach materialnych: szt., metry, kg)

C - cena zakupu, a w przypadku produkcji całkowity koszt

U - okresowy (np. roczny) współczynnik kosztu utrzymania zapasu

Koszty braku zapasu (KBZ):

1. koszty stałe (SKBZ) mogą wynikać z:

• kar umownych nakładanych na dostawców

• przestojów produkcji z powodu braku surowca lub podzespołu

• dodatkowych kosztów transportu związanych z „awaryjnym” zakupem dla uzupełnienia zapasu

• utracone zyski w przypadku trwałej utraty klienta będącej skutkiem najpełniej realizowanych jego zamówień.

Koszty stałe braku w zapasie obliczamy:

SKBZ=KBp(B) Id

Gdzie:

KB - koszt ponoszony w sytuacji wystąpienia braku (np. wynik kary umownej, wielkość dodatkowych kosztów transportu)

p(B) - prawdopodobieństwo wystąpienia braku w danym cyklu uzupełnienia zapasu

Id - rozpatrywany okres?

Prawdopodobieństwo wystąpienia jakiegoś zdarzenia A obliczamy:

P(A)= n_A/N

2. Koszty zmienne braku zapasu (ZKB) będą obejmować:

• Kary umowne

• Wyższą cenę zakupu „awaryjnego” (np. u jednego dostawcy choć i regularny dostawca może zawieść

• Koszty dostaw do klientów

• Utracona marża od każdej niesprzedanej jednostki.

ZKBZ=kbNB

Gdzie:

kb - koszt ponoszony w sytuacji braku jednej jednostki zapasu

NB - oczekiwana liczba braków w zapasie w rozpatrywanym okresie (najczęściej w ciągu roku).

Koszty nadmiaru zapasu (KNZ):

Koszty stałe (SKNZ) mogą wynikać np. z konieczności wynajęcia dodatkowej powierzchni magazynowej.

Koszty zmienne (ZKNZ) a więc zależne od wielkości nadmiaru zapasu to np.:

• Koszty wynajęcia dodatkowej powierzchni magazynowej u operatora logistycznego

• Kary umowne za przetrzymywanie środków transportu (np. cystern kolejowych)

• Koszty wynikające ze zwiększonego ryzyka przeterminowania zapasu.

Rezygnacja z kontroli zapasów. Odnawianie zapasu w systemie: jeden za jeden.

Nieutrzymywanie pozycji w zapasie.

Stosowanie formalnych metod prognozowania.

Wysoki poziom obsługi.

Monitoring poziomu obsługi.

Średni poziom obsługi.

Uproszczone metody odnawiania zapasów (np. dwóch worków).

Z

Y

X

Liczba dostaw

KuzZ

---