Prawo opiekuńcze w Polsce

Wybrane instytucje opiekuńcze w K.R. i O.

K.R.i O r zawiera instytucje takie jak:

-Małżeństwo jako podstawa instytucji społecznych w skutek których powstaje rodzina, władza rodzicielska , jako stosunek między rodzicami i dziećmi i stosunku prawnego adopcji jako kompensacji środowiska rodzinnego zarówno dla przysposabiających jak i przysposabianych.

Wymienione wyżej stosunki są to stosunki rodzinno-prawne.

W kodeksie zawarte są instytucje opieki i kurateli, które są stosunkami cywilno-prawnymi, a z uwagi na swą treść postrzegane jako wycinek władzy rodzicielskiej, a także realizowane przez te instytucje o charakterze opiekuńczym zostały tam umieszczone.

Jeżeli chodzi o władzę rodzicielską :

- to stanowi ona kompendium obowiązków rodziców względem dzieci, które stanowią jednocześnie uprawnienie rodziców, obowiązki dzieci względem rodziców oraz wzajemne prawa i obowiązki tych podmiotów względem siebie.

Jeśli chodzi o obowiązki rodziców względem dziecka:

- to stanowią je piecza nad osoba dziecka, wychowanie dziecka, i kierowanie dzieckiem.

- obowiązek zarządu majątkiem dziecka, prezentacji dziecka w jego imieniu i zgodnie z jego interesem.

Obowiązki dziecka względem rodziny- obowiązek posłuszeństwa, współdziałania na rzecz dobra rodziny i wzajemne obowiązki to obowiązek wspierania rodziców względem dzieci i odwrotnie. Rodzice powinni wspierać dziecko psychicznie i materialnie.

Obowiązki rodziców względem dzieci: pieczy nad osoba dziecka- oznacza dbałość , troskę o osobę dziecka zgodnie z wymogiem należytej staranności.

Rodzice są zobowiązani i uprawnieni do wychowania i kierowania dzieckiem. Wychowanie w K.R. i O. ujmowane jest dualistycznie jako troska o rozwój duchowy i rozwój fizyczny- chodzi o jego pełną sprawność fizyczną . Celem wychowania w świetle komentarzy jest wszechstronny rozwój osobowości dziecka tj. adekwatnie do potrzeb i możliwości dziecka, a także jego predyspozycji. Wychowanie winno połgać na wdrażaniu norm i wartości preferowanych w danym społeczeństwie.

W komentarzach wskazuje się że ono winno się odbywać również adekwatnie do możliwości rodziców. Możliwości intelektualnych i statutu materialnego.

Kierowanie dzieckiem oznacza w świetle komentarzy prowadzenie dziecka w rozwoju np. decydowanie o dziecku, i za dziecko dopóki nie jest ono w stanie samodzielnie podjąć decyzji, regulowanie trybu życia dziecka.

Jeżeli chodzi o reprezentowanie dziecka rodzice są z mocy ustawy KR i O zobligowani do reprezentowania go w obrocie prawnym tzn., że są jego reprezentantami ustawowymi zgodnie z dobrem dziecka, przy czym w dwóch przypadkach ulegają wyłączeniu:

1) między nimi samymi a dzieckiem;

2) między ich dziećmi

Zarząd majątkiem - to zobligowani są do pieczy nad majątkiem dziecka z należytą starannością

Warto nadmienić, że rodzice są wyłączeni z zarządu rzeczami oddanymi do swobodnego użytku ( 13 r. z.) .

Jeżeli chodzi o czynności związane z odziedziczeniem jakiegoś majątku przez dziecko, to warto nadmienić, że zarówno dziecko nie może nim swobodnie rozporządzać, jak też rodzice nie mogą dokonywać czynności rozporządzających bez zezwolenia sądu.

Jeżeli dziecko ma rodzeństwo i jest spadkobiercą to wówczas istnieje zasada, iż czysty przychód majątku tego dziecka winien być kierowany nie tylko na potrzeby tego dziecka, ale również na potrzeby rodzeństwa pod warunkiem,że wychowują się oni razem we wspólnocie domowej. Nadwyżki z tego dochodu (majątku) dziecka, jeżeli są to mogą być przeznaczane na uzasadnione potrzeby rodziny.

Obowiązki dziecka:

-dziecko jest zobowiązane do posłuszeństwa tzn. że zdaniem komentatorów winno się ono poddać woli rodziców, ale owo poddanie powinno mieć w pełni świadomy charakter. ( Wg komentarzy rodzice winni uciekać się do perswazji i dialogu, istnieją sytuacje, kiedy dziecko jest nieposłuszne, wówczas z perspektywy prawa rodzinnego rodzicom przysługuje tzw. Prawo karcenia tzn., że mogą oni uciekać się do stosowania takich środków, które nie przyniosą uszczerbku na w zdrowiu fizycznym czy psychicznym. W prawie karnym natomiast funkcjonuje termin środka wychowawczego jako kontratypu ustawowego, obrona konieczna, kiedy dane zachowanie.:

-jeżeli wypowiedzenie posłuszeństwa

- jeżeli reakcja rodzica była natychmiastowa

-jeżeli środki zastosowane były adekwatne do przewinienia

- jeżeli przyświecał im cel pedagogiczny

-jeżeli były one zgodne z ogólnie przyjętymi normami, standardami w danym społeczeństwie

-jeżeli łącznie te komponenty nie zostaną pełnione to będzie przekroczeniem granic środka wychowawczego i wówczas możemy mówić o popełnieniu przestępstwa z naruszeniem ciała .

- jeżeli też podpada to pod nadużycie władzy rodzicielskiej stanowią jedną z przesłanek ograniczenia władzy rodzicielskiej

Dziecko zobowiązane jest do współdziałania we wspólnym gospodarstwie domowym, jeżeli nie pracuje i pozostaje na utrzymaniu rodziców. Jeżeli pracuje mieszka u nich to powinno przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny. Termin „powinno” nie oznacza obligacji „musi” istnienie tego obowiązku, uzależnia się od statusu materialnego rodziny, konkretnie od proporcjonalności dochodów dziecka do owego statusu i poszczególnych jej członków.

Obowiązek wzajemnego wsparcia oznacza wsparcie duchowe i pomoc materialną w chwilach szczególnie trudnych dla jednego z podmiotów. Obowiązek ten istnieje, aż do śmierci jednego z podmiotów. Istnieje on niezależnie od istnienia miedzy rodzicami węzła małżeńskiego.

Jest też np. obowiązek wsparcia przez rodziców materialnego w usamodzielnieniu się.

Rodzice dysfunkcjonalni a prawo, zawieszenie władzy rodzicielskiej.

W odpowiedzi na min: przemoc w rodzinie , małżeńską jak też wobec dzieci mogą być instytucje rozwodu i separacji. W stosunku natomiast do dziecka może to być pozbawienie władzy rodzicielskiej

Jeśli chodzi o małżonków zobowiązani są do w świetle art. 23 i 27 do wspólnego pożycia duchowego fizycznego i ekonomicznego, do wzajemnej pomocy ( pomoc materialna, obowiązek otrzymania równej stopy życiowej i wsparcia duchowego w chwilach szczególnie trudnych, do wierności, rozumianej jako wierność seksualna i lojalność oraz współdziałania na rzecz dobra rodziny).

W przypadku małżeństw dysfunkcyjnych, jeżeli dochodzi do trwałego ( nieodwracalnego) nieodwracalnego zupełnego rozpadu pożycia ( zaniknięcia) rozumianego w orzecznictwie jako tzw. więź martwa, są to przesłanki do rozwodu, który powoduje ustanie stosunku prawnego małżeństwa, stosowanie przemocy jest zawiniona przesłanką do rozwodu.

Drugą instytucja jest separacja.

Stosuje się ją, gdy dochodzi do zupełnego rozpadu pożycia tzn. że małżeństwo to rokuje jeszcze nadzieje na przyszłość. Separacja może mieć charakter faktyczny jak tez prawny.

Klasyczne przypadki separacji prawnej to separacja procesowa, może mieć miejsce tylko w dwóch przypadkach tzw. Konsensualna- ugodowa stanowiąca ugodę między małżonkami; lub jeżeli małżonkowie są bezdzietni lub dzieci są pełnoletnie.

Skutki rozwodu:

-rozwiązanie małżeństwa

Skutkiem separacji- zmiana treści

Małżonkowie „zwolnieni „są od wspólnego pożycia i obowiązku wierności, natomiast dalej zobligowani są do wzajemnej pomocy wówczas, gdy względy słuszności to nakazują. Orzeczenie separacji jest tylko za zgodą obu stron. Uchylenie separacji też na zgodny wniosek obu stron. Rozwód i separacja powoduje ustanie wspólności majątkowej.

Jeżeli chodzi o dzieci w przypadku rozwodu to sąd zawsze musi orzec obowiązki alimentacyjne obojgu rodziców w stosunku do małoletnich dzieci czy dziecka, i kto faktycznie będzie realizował władzę rodzicielską, a kto będzie w niej ograniczony.

Jeśli chodzi o separację może ona być:

1)stanem przejściowym małżeństwa,

2) separacja jest często nazywana rozwodem dla katolików.,

3) separacja ułatwia przeprowadzenie rozwodu.

Rodzice dysfunkcyjni K R i O przewiduje możliwość zastosowani jednej z 3 instytucji.

1)ograniczenie władzy rodzicielskiej 109 art. K R i O -stosuje się ją gdy dobro dziecka jest zagrożone

2) zawieszenie władzy rodzicielskiej 110 art. K R i O - gdy zaistnieje przemijając przeszkoda w jej sprawowaniu

3)pozbawienie władzy rodzicielskiej art. 111 K R i O - czyli wyłączenie rodzica ze wszystkich komponentów, ale jeżeli w postanowieniu nie ma zakazu do kontaktu z dzieckiem ( kontakt osobisty, @, telefoniczny) pozbawienie stosuje się w przypadku:

a) nadużycie władzy ( przemoc psychiczna, ekonomiczna, fizyczna, seksualna)

b) rażące zaniedbania

c) trwała przeszkoda ( nie możemy terminu określić ) ma charakter zawiniony

Ograniczenie władzy rodzicielskiej

Jeżeli rodzice nienależycie wywiązują się ze swoich obowiązków to w zależności od ciężaru gatunkowego dysfunkcji stosuje się ograniczenie, zawieszenie, pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Ograniczenie władzy reguluje art. 109 .Istota jego polega na ingerowaniu sądu w wykonywanie przez rodzica ( ów) władzy rodzicielskiej. Przesłanką jest zagrożenie dobra dziecka, wówczas to sąd wydaje adekwatne do potrzeb konkretnego przypadku postanowienia np.:

- może zobowiązywać rodziców czy też dziecko do odpowiedniego zachowania się, np. żeby dziecko nie chodziło na wagary, odpowiedzialny nadzór rodziców może polegać na zidentyfikowaniu … i zdawaniu sprawozdań, o ile rodzice gwarantują należytą rękojmię w sprawowaniu władzy

- sądowy nadzór kuratora\- umieszczenie dziecka w placówce opieki częściowej np. szkoła z internatem, ośrodek szkolno-wychowawczy, skierowanie do O H P

-wyłączenie rodzica, czy też rodziców ze sprawowania opieki i skierowanie dziecka do placówki opieki całkowitej, czyli np. rodziny zastępcze, dom dziecka i.t.p. W art. 109 ustawodawca używa zwrotu w szczególności co oznacza, że zawarty w tym artykule nie ma charakteru wyczerpującego, sąd może więc wydąć postanowienie innej treści, adekwatne do danego przypadku.

Inną instytucją jest zawieszenie władzy rodzicielskiej- stosuje się, gdy zaistnieje przemijająca przeszkoda w jej wykonywaniu po stronie rodzica(ów). W świetle przepisów art. 110 przeszkoda jest przemijająca, jeśli można określić termin jej upływu. W komentarzach z kolei wskazuje się iż winny być spełnione 3 warunki:

1)można określić termin jej upływu

2)nie wywołuje zmian w stosunku rodziców?

3)ma charakter nie zawiniony tj. że rodzice nie są w stanie ( wyjazd za granicę z powodu zubożenia, rehabilitacja zdrowotna)

Pozbawienie władzy polega na całkowitym wyłączeniu rodzica czy rodziców z realizacji władzy rodzicielskiej, przy czym nie pozbawia się kogoś dożywotnio, można przywrócić komuś władzę rodzicielską, jeżeli ustanie przyczyna jej orzeczenia i nie zaistnieje inna, i jest to spowodowane dobrem dziecka.

Sąd pozbawiając władzy rodzicielskiej, w klasycznych przypadkach zezwala jedynie na kontakty z dzieckiem ( kontakt osobisty, listowny, telefoniczny, @), ale może być też w przypadkach skrajnych i wówczas wyraźnie w sentencji, że pozbawia się władzy z zakazem osobistych kontaktów.

Musi zaistnieć jedna z 3 przesłanek:

1. Nadużycie władzy- stosowanie wszelkich form przemocy fiz, psych, seks, i wykorzystywanie ekonomiczne dziecka ponad jego siły i możliwości Identyfikowane jest to też w ramach przemocy z przekroczeniem granic prawa karcenia ( dziecko doznaje uszczerbku w zdrowiu fizycznym lub psychicznym) czy tez środka wychowawczego.

2. Rażące zaniedbania

3. Trwała przeszkoda- to taka, której terminu upływu nie jesteśmy w stanie określić , w komentarzach mówi się ponadto, że wywołuje zmianę stosunków w rodzinie i ma charakter zawiniony.

Jeśli chodzi z kolei o nawiązanie władzy rodzicielskiej to wówczas, kiedy kodeks był kodyfikowany w latach '60 sytuacja wydawała się oczywista, matka dziecka jest zawsze znana, jest nią kobieta, która urodziła dziecko. Ojcem jest natomiast ten, na kogo wskazuje małżeństwo.

Obecnie mówi się o tzw. Zjawisku surogatek tj. matek zastępczych. Powstaje problem prawny, ponieważ z perspektywy K R i O ponieważ władza rodzicielska przysługuje surogatce, gdyż ona urodziła dziecko. Na dzień dzisiejszy sytuacja ta nie została unormowana, w K R i O , więc jest luka w prawie , która prowadzić może do nadużyć. W świetle najnowszych komentarzy

Zainteresowane stronny winny sporządzić umowę cywilno-prawną, ponieważ w społeczeństwach liberalnych wiodące znaczenie dla kreowania statutu prawnego jednostek maja umowy kształtowane w drodze oświadczeń woli i, jeżeli coś nie jest zakazane, to jest dozwolone, a nie ma tez zakazu takich umów; wówczas to w takiej umowie surogatka winna się zrzec władzy rodzicielskiej i zobligować się do wydania urodzonego dziecka. Kobieta, która nie może donosić ciąży czy też urodzić, bądź też ona z małżonkiem winna zobligować się do ponoszenia nakładów wynikających z ciąży, zapłaty określonej kwoty pieniężnej za donoszenie dziecka, a ponadto do przeprowadzenie adopcji całkowitej na rzecz dziecka.

Jeżeli chodzi o ojcostwo, to istnieje ustawowe jego domniemanie w przypadku małżonków, iż ojcem dziecka jest mąż matki

W świetle art. 62 jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa, lub przed upływem 300 dni od jego ustania, to domniemuje się iż mąż matki jest ojcem dziecka, chyba ,że małżeństwo to rozwiodło się , kobieta do 300 dni urodziła dziecko , natomiast wyszła z a mąż zaraz po rozwodzie; wówczas to domniemuje się że ojcem dziecka jest nowy mąż matki.

W razie wątpliwości ze strony mężczyzny ( męża) przysługuje mu powództwo o zaprzeczenie ojcostwa np. może udowodnić, że wiek biologiczny dziecka nie jest adekwatny do okresu koncepcyjnego, albo w potencjalnym okresie koncepcyjnym brał leki, które wywoływały niepłodność.

Jeżeli chodzi o władzę rodzicielską mężczyzny, w związkach poza małżeńskich tj. nie formalnych, istnieją dwie możliwości-, jeśli chodzi o zapewnienie dziecku bezpieczeństwa socjalnego:

1)instytucja uznania dziecka- jest to sytuacja konsensualna- ugodowa, polegająca na tym, że mężczyzna, za zgodą matki dziecka składa przed USC tzw. Oświadczenie woli i wiedzy ( tzn. że chce być wie, że jest ojcem) z tego ostatniego oświadczenia wynika, że jedną z przesłanek skutecznego przeprowadzenia tej instytucji jest biologiczne pochodzenie dziecka od tego mężczyzny. W konsekwencji, czego, mężczyzna nabywa pełnię władzy rodzicielskiej.

2) instytucja ustalenia ojcostwa- instytucja ta ma charakter procesowy, składa się pozew o ustalenie ojcostwa. Podstawowy dowód w powództwie ustalenia ojcostwa to DNA tzw. badania łańcucha polimerazy, które polegają na możliwości wyodrębnienia genotypu jednoznacznie wskazującego na bycie ojcem.

W przypadku, gdy mówimy o postępowaniu procesowym w pierwszej kolejności, aby uniknąć kosztów krzyżuje się grupy krwi, które pozwalają na wykrycie nieprawdopodobieństwa bycia ojcem.

W skutek ustalenia ojcostwa w klasycznych przypadkach mężczyzna w ogóle nie nabywa władzy rodzicielskiej. Wyjątkowo może to nastąpić w 2 sytuacjach:

Jeżeli matka dziecka:-

-składając pozew wnioskuje nie tylko o ustalenie ojcostwa, ale również o przyznanie władzy rodzicielskiej

- jeżeli w trakcie postępowania sądowego ujawnia się predyspozycje tego mężczyzny do pełnienia ról rodzicielskich.

W konsekwencji ustalenie ojcostwa powoduje

1) stwierdzenie biologicznego pochodzenia dziecka od konkretnego mężczyzny

2)dziecko m prawo do nazwiska

3)obowiązek alimentowania dziecka

4)prawo dziecka do dziedziczenia

w związku z powyższym, może zaistnieć sytuacja, że ojciec dziecka został ustalony, ale nie ma władzy rodzicielskiej.

ADOPCJA JAKO SPECYFICZNY STOSUNEK RODZINNO-PRAWNY

Przysposobienie, jeśli chodzi o swoją istotę powoduje nawiązanie więzi rodzinnej , analogicznej, jak między rodzicami a dziećmi , ma bowiem 2 funkcje:

1. Funkcja zaspokajania instynktu rodzicielskiego, rodzicielskiego osób, które nie mogą mieć dzieci

2. Kompensację środowiska rodzinnego dziecka, które jest jego pozbawione

W prawie polskim, nie można, przysposobić tak jak w niektórych państwach za pośrednictwem umowy.

Prawomocnie dokonuje się tego przez ośrodek adopcyjny jako organ pomocniczy sądu rodzinnego i opiekuńczego. W tej kwestii, natomiast mocy prawnej nabiera na podstawie prawomocnego postanowienia sądu o adopcji.

Istnieje również problem z adopcją zagraniczną, jest ona możliwa, jeżeli dziecko nie znajdzie rodziców adopcyjnych w Polsce. Procedura jest następująca:

-przez 3 miesiące szuka się przysposabiających na terenie województwa.

-po, czym dane dziecka wędrują do centralnego rejestru w Warszawie, gdzie szuka się przez dalsze 3 miesiące rodziców adopcyjnych.

-jeśli się wówczas nie znajdą to dopiero wtedy istnieje możliwość adopcji przez podmiot zagraniczny.

Aby doszło do adopcji muszą być spełnione kryteria, zarówno przez przysposabiających, jak też przez przysposabianego.

Jeśli chodzi o przysposobionego to:

- musi mieć rozwiązaną sytuację prawną np. rodzice są nieznani, nie żyją, zrzekli się władzy rodzicielskiej, czy też każda z powyższych sytuacji dotyczy matki dziecka, ojciec zaś został ustalony, ale nie przyznano mu praw rodzicielskich.

-pomiędzy rodzicami a dzieckiem musi istnieć odpowiednia różnica wieku, analogiczna do jak między rodzicami a dziećmi.

-jeśli dziecko skończyło 13 lat to sąd musi je wysłuchać czy chce być adoptowane przez tego kogoś, wówczas decyzja dziecka ma charakter wiążący sąd.

-jeśli dziecko jest poniżej 13 r.ż. to sąd może wysłuchać dziecko, ale nie musi ; i zdanie dziecka ma charakter opiniotwórczy i ma to miejsce wówczas jeżeli jest w stanie rozeznać społeczną istotę przysposobienia.

-sąd nie ma obowiązku wysłuchiwać 13-latka w dwóch przypadkach:

1)z uwagi na stan zdrowotny dziecka ( choroba psychiczna)

2)jeżeli istnieje domniemanie, że przysposabiającym jest biologiczny rodzic dziecka.

-nie musi być zachowana różnica wieku, jeżeli przysposabiającym jest mąż matki dziecka.

-dziecko musi skończyć 6 tyg. życia, aby być przysposobionym i musi żyć w chwili orzekania o przysposobieniu.

Wymogi po stronie przysposabiających:

1. żyć w chwili orzekania o przysposobieniu

2. mieć pełną zdolność do czynności prawnych

3. nie może zostać pozbawiona praw obywatelskich i publicznych

4. musi być odpowiednia różnica wieku między rodzicami a dziećmi

5. stałe źródło utrzymania

6. warunki mieszkaniowe

7. wyjątkowo niekiedy bierze się pod uwagę status majątkowy i możliwości majątkowe danej osoby

8. odpowiedni status społeczno-kulturowy

9. w ramach statusu kulturalno-społecznego bierze się pod uwagę predyspozycje do pełnienia ról rodzicielskich ( testy psychologiczne, wywiad środowiskowy)

RODZAJE PRZYSPOSOBIENIA

Z perspektywy dziecka:

Optymalne wydaje się przysposobienie (adopcja) całkowita ( art.124 poz.3 KRiO)

Wynika to z faktu, iż jest ona nierozwiązywalna, a więc dziecko wchodzi na trwałe do rodziny przysposabiających, ponadto rodzice biologiczni, zrzekają się władzy rodzicielskiej, wyrażając tzw. zgodę blankietową- tzn. zrzekają się, deklarują, że nie będzie ich obchodziło, kto to dziecko adoptuje, gwarantując tym samym pełną anonimowość. Mówi się, więc, że jest to wyrażenie zgody na przysposobienie swego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego- art. 119. W związku z tym adopcja ta ma charakter w pełni anonimowy.

Analizując prawo podmiotowe dziecka do tożsamości z perspektywy ASC- aktów stanu cywilnego, można mówi o zupełnym, pierwotnym akcie urodzenia ( zupełny-skrócony akt urodzenia).

W adopcji tej, bowiem ten zupełny akt ulega zatajeniu, objęty jest tajemnicą państwową. Jedynie wówczas, gdy sąd tak postanowi może ulec w wyjątkowych wypadkach odtajnieniu.

W związku z tym sporządza się nowy zupełny akt urodzenia, gdzie jako rodzice dziecka funkcjonują przysposabiający ( art. 48 ust.1 PRASC) i ( att 48, ust.3 PRASC), ( art.48, ust. 4 PRASC)

INNE RODZAJE PRZYSPOSOBIENIA TO:

-przysposobienie pełne rozwiązywalne art. 121 par. 1 ( adopcja pełna)

Przysposobienie to powoduje nawiązanie między przysposabiającymi, więzi analogicznej jak między rodzicami z dziećmi. Więź rodzinna rozciąga się również na rodzinę przysposabiających. Dziecko nosi nazwisko przysposabiających- art. 122.

Zupełny akt S.C. ulega jedynie zmianie że znajduje się wyraźna wzmianka o przysposobieniu, w skróconym odpisie jako rodzice funkcjonują przysposabiający.

Zmiana imienia może nastąpić na wniosek przysposabiającego (po 13 r. ż wymagana jest zgoda dziecka) art. 122 par. 3 KRiO w związku z art. 118 par.3, art.576 poz. 2 KPC

-adopcja niepełna rozwiązywalna- art. 124 poz. 1

Zasadniczo różni się ona od pozostałych, tym,że więź rodzinna rozciąga się jedynie na rodziców adopcyjnych, czyli przysposabiających i przysposabianego oraz na zstępnych przysposabiających ( dzieci przysposabiających).

W tej adopcji przysposabiany nie zrywa kontaktów z rodziną, ma do nich prawo.

W związku, z czym istnieje kolejność obowiązku alimentacyjnego. Alimentacyjnego pierwszej kolejności zobligowani są rodzice adopcyjni ( art131 KRiO), a w drugiej rodzice biologiczni.

Przysposobienie może ulec rozwiązaniu ( pełne, niepełne), jeżeli istnieją wyraźne powody, albo, jeżeli jest to powodowane dobrem dziecka.

Za priorytetowy ważny powód uznaje się istnienie więzi martwej; zerwanie więzi rodzinnej pomiędzy rodzice-dziecko.

Sygnalizuje się, że nie można powołać się na więź martwą, jeżeli dziecko się nie podoba!

Można wówczas zerwać przysposobienie, jeżeli winę za to można przypisać przysposobionemu np. nieprzystosowanie społeczne, demoralizacja, w związku z tym można się powołać na niemożność wychowawczego oddziaływania na dziecko, co do prowadzenia zaistnienia takiej więzi.

W wyjątkowych sytuacjach, istnieje możliwość zerwania adopcji.

Jeżeli chodzi z kolei o dobro dziecka; powinno ono obejmować wszechstronne rozważenie sytuacji dziecka w trakcie trwania przysposobienia i przed przysposobieniem w oparciu o konkretne okoliczności sprawy i przeanalizowanie wówczas, co jest dla dziecka lepsze.

OPIEKA I KURATELA

Opieka i kuratela są to stosunki cywilno-prawne tzn., że nie wywołują jakichkolwiek konsekwencji, jeśli chodzi o więź rodzinną.

Można, więc zadać sobie pytanie, dlaczego jako stosunki cywilno-prawne zostały umieszczone w KRiO, a nie w KC.

Wynika to z ich treści, ponieważ w doktrynie wskazuje się, iż stanowią fragment władzy rodzicielskiej.

Jeśli chodzi o opiekę - z perspektywy podmiotów mówi się o opiekunie prawnym i podopiecznym ( pupil).

Opiekunem prawnym nie może być w świetle art. 148 KRiO osoba nieposiadająca pełnej zdolności do czynności prawnych, osoba, która została pozbawiona praw rodzicielskich i opiekuńczych, czy też praw publicznych. Nie może być osoba, która nie gwarantuje należytej rękojmii sprawowania opieki (w domniemaniu, że będzie tę opiekę sprawować w sposób nie należyty).Musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych.

Jeśli chodzi o kategorię podopiecznego to mogą to być:

- osoby małoletnie, które maja uregulowana sytuację prawną

-osoby powyżej 13 r. ż.czy też pełnoletnie, które zostały całkowicie ubezwłasnowolnione

-osoby małoletnie, mają rozwiązaną sytuację prawną, jeżeli obydwoje rodzice nie żyją, są nieznani, zostali pozbawieni władzy, zrzekli się jej.

Powyższe sytuacje dotyczą sytuacji matki dziecka, ( kiedy matka nie żyje), a ojciec został ustalony, ale nie przyznano mu praw rodzicielskich.

Jeśli chodzi o dzieci stosunek prawny opieki, to obowiązują 3 naczelne zasady:

1) powołuje się opiekuna dla dobra dziecka

2)powołuje się z urzędu

3)istnieje zasada powszechności opieki

To, oznacza, że opieką powinno być objęte każde dziecko, które spełnia powyższe wymogi i skoro dziecko jest obywatelem danego społeczeństwa, zorganizowanego w państwo, to dziecko ma prawo do opieki przez instytucje państwowe (Art.72 ust.2 Konstytucji) traktuje się opiekę jako prawo podmiotowe dziecka tzn. przynależne mu od chwili urodzenia , aż do chwili utraty statusu dziecka w świetle prwa czyli skończenia 18 r.życia

Stosunek prawny opieki w stosunku do dziecka stosuje się również czasowo w przypadku, gdy zostaje zastosowana w stosunku do rodziców instancja zawieszenia władzy rodzicielskiej.

Istnieją również pewne zasady dotyczące powoływania opiekunów.

1 kolejności są to osoby wskazane przez rodziców,

2 kolejności są to najbliżsi członkowie rodziny, a

3 kolejności są to osoby wskazane prze władze lokalne

4 placówka opiekuńczo- wychowawcza bądź rodzina zstępcza.

Jeśli chodzi o opiekę nad osoba całkowicie ubezwłasnowolnioną to powołuje się opiekuna dla po to chronic przed nadużyciami osob trzecich.

Po drugie merytoryczna podstawą jest całkowite ubezwłasnowolnienie.

Jeśli chodzi z kolei o 13-latka , który został całkowicie ubezwłasnowolniony czego podstawa jest choroba psychiczna o głębszym natężeniu, głęboki niedorozwój umysłowy, czasowe zaburzenia czynności psychicznych spowodowane pijaństwem i narkomanią( art. 16 KC).

Istnieje założenie,iż również ubezwłasnowolniamy kogoś dla jego dobra, chodzi o ochronę takiej osoby przed nadużyciami osób trzecich.

Składa się wniosek do wydziału cywilnego o całkowite ubezwłasnowolnienie. Powołuje się wówczas dowody rzeczowe, natomiast zasadą jest powołanie biegłego sądowego.

Ubezwłasnowolnienie całkowite -można wnioskować o jego unieważnienie jeżeli zniwelują się okoliczności, ale wówczas nigdy nie uzyskuje pełnych zdolności do czynności prawnych, tylko konieczne jest złożenie wniosku o częściowe ubezwłasnowolnienie.

TREŚĆ STOSUNKU PRAWNEGO OPIEKI

W klasycznych przypadkach opiekun prawny jest zobowiązany do opieki nad osoba podopiecznego i do reprezentowania go w prawie. Uznaje się, więc, że jest przedstawicielem ustawowym. Jednakże, jeżeli w postanowieniu ustanawiającym kogoś opiekunem, jest wyraźna wzmianka, że zobligowany jest do tego by wykonywać to z należytą starannością i wówczas przed podjęciem opieki winni dokonać spisu inwentarza i w pewien czas składać sprawozdanie. Opiekun podobnie jak rodzic w stosunku do dziecka nie może samodzielnie dokonywać czynności prawnych przekraczających zakres zwykłego zarządu. Wówczas to na sprawy istotne musi uzyskać zezwolenie od sądu. Organem partycypującym w sprawowaniu opieki jest sąd rodzinny i opiekuńczy poprzez działalność kuratorów sądowych, z kolei podopieczny, który na ogół mieszka z opiekunem zobligowany jest do współdziałania we wspólnocie domowej, w której funkcjonuje i do posłuszeństwa. Opiekun prawny ma prawo zażądać wydania osoby podopiecznego, która np. została zatrzymana przez osobę nieuprawnioną do tego.

Opieka wygasa z mocy prawa w przypadku małoletniego z chwilą uzyskania przez niego pełnoletności, z chwilą rodzicom władzy rodzicielskiej, odnalezienia się rodziców biologicznych. W przypadku osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej, jeżeli uchylono całkowite ubezwłasnowolnienie, to wówczas opiekun wygasa.

Opiekun może być zwolniony ze sprawowania opieki. Może nastąpić zwolnienie opiekuna z ważnych powodów bądź wymaga tego dobro podopiecznego.

Podopiecznego ważnych powodów- pojęcia te nie są sprecyzowane, ale mogą wynikać z dysfunkcji opiekuna wobec podopiecznego np. Analogicznych jak: zaniedbanie, przemoc itp.; może też to nastąpić na żądanie opiekuna, jeżeli po jego stronie wystąpią okoliczności uniemożliwiające sprawowanie opieki np. pogorszenie stanu zdrowia. W przypadku, gdy istnieją przesłanki niezdolności sprawowania opieki art169 , sąd może zwolnić opiekuna z urzędu.

KURATELA I JEJ RODZAJE

Z perspektywy pracy socjalnej i w kontekście pedagogicznym warto zwrócić uwagę, na 2 rodzaje kurateli:

-kuratela dla osoby częściowo ubezwłasnowolnionej, która z racji stanu czy umysłu nie jest do końca świadoma powziąć decyzji czy wyrazić woli, a tym samym działać z rozeznaniem. W związku z tym uznawany jest jako przedstawiciel ustawowy, czyli reprezentant takiej osoby w obrocie prawnym. Podobnie jak do opiekuna prawnego tak do kuratora cywilnego stosuje się analogiczne przepisy, co do opiekuna.

Przepisy odnośnie tej kurateli reguluje Art. 16 KC i art.181 KRiO- wyjątkowo jeśli sąd tak postanowi, podobnie jak przy opiece, kurator ten może być powołany do zarządu majątkiem.

-kuratela dla osoby ułomnej - przez osobę ułomną w prawie rozumie się kogoś, kto jest w pełni władztwa psychicznego, natomiast są pewne dysfunkcje, jeśli chodzi o zdrowie fizyczne np. osoba niepełnosprawna, osoba obłożnie chora, osoba niedołężna z racji wieku- wówczas to taką kuratelę, uznaje się jako swoiste pełnomocnictwo do prowadzenia określonego rodzaju spraw w zakresie, w jakim wnosi to osoba ułomna.

Osoba ułomna musi wnieść o to i jest to kuratela odpłatna.

Oprócz tego istnieje również kuratela dla dziecka poczętego a nienarodzonego.

Czynności dokonane przez takiego kuratora są ważne pod warunkiem, że urodzi się żywe i wówczas to kuratela ta wygasa, a z mocy prawa przedstawicielami prawnymi dziecka są rodzice.

-kuratela dla osoby nieobecnej- dotyczy to osoby, która jest nieobecna i której miejsca pobytu nie jesteśmy w stanie ustalić. Chodzi o to, że osoba taka powodu nieobecności swojej, nie jest w stanie załatwić swoich spraw, a nie ma pełnomocnika, czy też ustanowiła kuratora. Wyznacza się go na jej wniosek. Sądem właściwym jest sąd odnośnie ostatniego miejsca zamieszkania - art. 184 i 604 KPC- reguluję tą kuratelą KRiO.

Kuratela dla osoby nieobecnej , który ustalił kuratora, bądź pełnomocnika, który nie wywiązuje się ze swoich obowiązków- art. 184 KRiO.

11

---