PRZEMOC W RODZINIE
dr med. Wanda Komorowska-Szczepańska
Cel zajęć
Celem seminarium jest zwrócenie uwagi na problem przemocy w rodzinie oraz wskazanie pierwszych oznak w wywiadzie, badaniu przedmiotowym mogących świadczyć o przemocy.
Krótki rys historyczny
Pierwsze wzmianki na temat krzywdzenia dzieci pojawiły się w 1946r. za sprawą amerykańskiego radiologa Caffey'a. W 1961 r. amerykański pediatra Henry Kempe opisał „ zespół dziecka maltretowanego”.
Jednak dopiero w ostatnich latach XIX wieku Ambroise Tardieu, francuski medyk sądowy, opisał wyczerpująco problem dziecka maltretowanego.
Pierwsze zdjęcia rentgenowskie kośćca dziecka maltretowanego opublikowano w 1926r (Parissot, Caussade) i dotyczyło ono 2-letniego dziecka cygańskiego.
Definicje
Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. Została uchwalona „ w celu zwiększenia skuteczności przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz inicjowania i wspierania działań polegających na podnoszeniu świadomości społecznej w zakresie przyczyn i skutków przemocy w rodzinie”
Według tej ustawy, przemocą w rodzinie jest jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodującą szkody na zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne osób dotkniętych przemocą.
W przyjętych definicjach przemocy w rodzinie najczęściej zwraca się uwagę na:
* intencje sprawcy
* nieprzypadkowość aktów
* zamierzone działania.
Epidemiologia i dane statystyczne
Następstwa urazów nieprzypadkowych stwierdzić można u dzieci w każdym wieku, ale około 60% z nich to dzieci poniżej 3. roku życia.
Częstość występowania różnych form urazów nieprzypadkowych u maltretowanych dzieci według Richmana (2000)
* maltretowanie emocjonalne 4%
* maltretowanie fizyczne 22%
* maltretowanie seksualne 8%
* zaniedbywanie 54%
* inne 12%
Rodzaje przemocy:
1. fizyczną
2. psychiczną
3. seksualną
4. ekonomiczną
5. zaniedbywanie
6. znęcanie się nad ulubionymi zwierzętami domowymi
7. niszczenie własności jako kategorię przemocy.
Przy rozpoznawaniu czynników zagrożenia przemocą domową stosować można następujące podejścia:
PODEJŚCIE PSYCHIATRYCZNE
PODEJŚCIE SOCJOLOGICZNE
KONCEPCJA INTEGRACYJNA (WIELOWYMIAROWA)
1. wczesne doświadczenia rodziców
2. osobowość rodziców
3. pozycja społeczna rodziców, wiek, płeć
4. stresy sytuacyjne doświadczane przez rodzinę
5. traktowanie przemocy jako wartości oraz subkulturę
6. zdarzenie bezpośrednio wyzwalające agresję
Skutki przemocy
Stosowanie przemocy ma szkodliwy wpływ na całościowy rozwój dziecka-pod względem społecznym, poznawczym i emocjonalnym. W tej grupie mogą wystąpić:
- zachowania agresywne i autodestrukcyjne (samookaleczenia, próby samobójcze), opozycyjno-buntownicze, nadruchliwość, zaburzenia koncentracji uwagi
- zaburzenia regulacji uczuć, impulsywność
-mało bezpieczne i atypowe wzorce przywiązania
- zaburzenia w relacjach z rówieśnikami w postaci agresywnych lub unikających postaw
- niskie wyniki w nauce, często poniżej możliwości intelektualnych
- zaburzenia depresyjne, niska samoocena, skargi na dolegliwości cielesne, niepokój dotyczący własnego ciała, zaburzenia łaknienie
- zaburzenia konwersyjne (dawniej nazywane histerią)
- zaburzenia stresu pourazowe (PTSD).
Czynniki wpływające na powstanie przemocy:
*Cechy dziecka:wady rozwojowe, przewlekła choroba
nadpobudliwość psychoruchowa
*Warunki kulturowe: upowszechnianie zachowań agresywnych przez media
*Sytuacja rodzinna; brak wsparcia ze strony partnera
brak partnera lub przyjaciół
złe warunki mieszkaniowe
zła sytuacja materialna, bezrobocie
*Wyznawane wartości osobiste i właściwe subkulturze dopuszczające przemoc, poczucie, że rodzic jest ważniejszy od dziecka.
*Bezpośrednie czynniki wyzwalające:
zmęczenie i związana z nim drażliwość
Nadużywanie alkoholu, narkotyków
*Umiejętności rodzicielskie, intensywność opieki nad dzieckiem
- bardzo młodzi rodzice
- brak świadomości potrzeb dziecka
*Zaburzenia psychiczne
*Niski poziom intelektualny , wcześniejsze własne doświadczenia:
- brak doświadczeń
- przemoc w rodzinie
*Słaba więź: niechciana ciąża
Wcześniactwo
Rola lekarza rodzinnego w rozpoznawaniu :
WYWIAD
1.Ogólny wywiad dotyczący znęcania się nad dzieckiem
2. Wywiad dotyczący urazu
3. Wywiad dotyczący przebytych chorób
4.Wywiad rozwojowy
5. Wywiad rodzinny
6. Wywiad społeczny
BADANIE PRZEDMIOTOWE
1. głowa i szyja
2. kończyny i palce,
3.klatkę piersiową,
4..brzuch,
5. narządy płciowe
Nagłe stany medyczne związane z przemocą wobec dziecka
1. Każdy przypadek niemowlęcia lub dziecka w wieku poniżej 2 lat, jeżeli w wywiadzie występuje stwierdzenie lub podejrzenie potrząsania, tępego urazu lub innych mechanizmów nieprzypadkowego urazu głowy.
2. Każdy przypadek niemowlęcia , u którego występują zasinienia (zwłaszcza na głowie, twarzy, szyi lub brzuchu), złamania lub oparzenia.
3. Każdy przypadek dziecka z przypuszczalnie nieprzypadkowym lub podejrzanym urazem brzucha, nawet przy braku zasinień.
4. Każdy przypadek dziecka, u którego występują oparzenia okolicy narządów płciowych lub w kształcie” skarpetki” lub „rękawiczek”, ślady przypalania lub rozległe oparzenia, zwłaszcza jeżeli uraz nastąpił bez świadków.
5.Każdy przypadek dziecka, u którego wykryto oznaki napaści seksualnej w ciągu ostatnich 48-72 godzin.
Zgłaszanie i sposób postępowania
W myśl polskiego prawa, na mocy art.. 304 k.p.k każdy obywatel ma obowiązek zgłoszenia organom ścigania lub sprawiedliwości każdy przypadek znęcania się nad nieletnim niezależnie jaką formę ono przyjmuje.
Art.12 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U.2005,nr 180,poz.1493)-nakazuje zgłaszanie podejrzanych przypadków.
Personel medyczny ma obowiązek zawiadomić sąd rodzinny-art.572k.p.c.
Wsparcie psychiczne dla dziecka i rodziny. W Polsce są placówki terapeutyczne, telefony zaufania (np..niebieska linia).
Co wskazuje, że dziecko może być ofiarą przemocy?
Rozpoznania krzywdzenia fizycznego.
Objawy zewnętrzne: siniaki, ślady uderzeń, oparzeń, złamania, opuchlizny.
Zachowania: - niechęć do brania udziału w lekcjach w-f
- lęk przed nagłym dotknięciem, unik, kulenie się
- niestosowne do pory roku ubranie
- brak wiarygodnego wyjaśnienia urazu
- nadmierna agresja lub apatia
- lęk przed powrotem do domu
- nieadekwatny lęk przed konsekwencjami różnych działań.
Zachowania mogące świadczyć o przemocy emocjonalnej:
* brak poczucia pewności siebie
* zaburzenia mowy
* wyraźnie nieposłuszne zachowania, woli uzyskać nawet negatywne zachowanie niż żadne
* nieustannie szuka uwagi i uczuć dorosłych osób, nadmiernie lgnie do nich
* dolegliwości psychosomatyczne (bóle brzucha, głowy, nudności)
* mimowolne ruchy mięśni, tiki nerwowe
* częste kłamstwa, nieadekwatne do sytuacji reakcje
* moczenie i zanieczyszczanie się bez powodu
* lęk przed porażką, niepowodzeniem
Oznaki mogące wskazywać na to że dziecko było ofiarą nadużycia seksualnego
* otarcia naskórka, bolesność narządów płciowych i odbytu
* ból podczas oddawania moczu, przy chodzeniu, siadaniu
* opuchlizna w okolicy genitaliów
* dziwne i nowe zachowania seksualne: używanie nowych określeń, nadmierne zainteresowanie się seksualnością
* pseudo dojrzałość, uwodzące zachowania wobec dorosłych
* sekrety dziecko mówi, że ma jakąś tajemnicę, ale nie może jej wyjawić
* odgrywanie przemocy seksualnej na lalkach i zabawkach
* dziwne opowieści o znajomym dorosłym
* lęk przed określoną osobą, miejscem, sytuacją
* moczenie nocne, ssanie palca i inne zachowania, z których dziecko wyrosło
* nerwowość, złość, płacz bez wyraźnego powodu
Literatura
1. A. Brzozowska Krzywdzenie dziecka-fizyczne i emocjonalne Klinika Pediatryczna 2007.15,4, 464-468
2.Andre P.Sirotniak, T.Grigsby, Richard D.Krugman Przemoc fizyczna wobec dziecka. Pediatria po Dyplomie 2006, 10,4 42-59
3.O przemocy domowej. Poradnik dla lekarzy pediatrów. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. 1998
4. Aktualna literatura
Czas trwania seminarium 45 minut
4