CHORY NIEPRZYTOMNY - WPROWADZENIE.

Barwina Małgorzata, Sein Anand Jacek

Do klinik i oddziałów Toksykologii Klinicznej w całej Polsce przyjmowani są chorzy w stanie bezpośredniego zagrożenia życia, z zaburzeniami układu oddechowego i/lub krążenia oraz w stanie nieprzytomności. Prawidłowa opieka nad takimi chorymi stanowi ogromne wyzwanie zarówno dla lekarzy jak i dla pielęgniarek zatrudnionych w tych jednostkach.

Wstęp:
Przytomność jest to całość procesów umożliwiających prawidłowe spostrzeganie, skupienie uwagi i uprzytamnianie sobie wydarzeń. Nieprzytomność czy też utrata przytomności to stan zaburzenia czynności ośrodkowego układu nerwowego, przede wszystkim wyłączenia funkcji kory mózgowej. Utrata przytomności jest stanem zagrożenia życia, pomimo faktu utrzymania funkcji układu oddechowego i krążenia. Oprócz czynnika przyczynowego nieprzytomności, zagrożenie życia w przypadku takiej osoby może wynikać z niedrożności dróg oddechowych (wynikających najczęściej z opadania żuchwy, zapadania się języka, zachłystu) prowadzącej w rezultacie do ostrej niewydolności oddechowej, następnie ostrej niewydolności krążenia. W konsekwencji dochodzi najczęściej do nagłego zatrzymania krążenia w mechanizmie asystolii.

Klasyfikacje śpiączek:
Istnieje wiele klasyfikacji śpiączek, do najbardziej znanych i wykorzystywanych w klinikach należą m.in.:

I. Klasyfikacja śpiączek wg Matthewa:

• Stopień I - zasypiający, ale reagujący na bodźce słuchowe,

• Stopień II - nieprzytomny, reagujący na słabe bodźce bólowe,

• Stopień III - nieprzytomny, reagujący tylko na maksymalne bodźce bólowe,

• Stopień IV - nieprzytomny, nie reagujący na żadne bodźce,

II. Klasyfikacja śpiączek wg Reeda:

Objawy kliniczne	Stopień głębokości śpiączki
		0	I	II	III	IV
Śpiący	+	+	+	+	+
Reakcja na bodźce słuchowe	+	-	-	-	-
Reakcja na bodźce bólowe	+	-	-	-	-
Głębokie odruchy ścięgnowe	+	+	+	-	-
Zaburzenia ciśnienia lub oddychania	-	-	-	-	+

III. Klasyfikacja śpiączek wg Glasgow:

Skala punktacji niektórych objawów klinicznych.

Otwieranie oczu
Spontaniczne	4 pkt.
Reakcja na bodźce słuchowe	3 pkt.
Reakcja na bodźce bólowe	2 pkt.
Oczy stale zamknięte	1 pkt.
Reakcja motoryczna
Wykonuje polecenia	6 pkt.
Umiejscawia ból	5 pkt.
Prawidłowy odruch kolanowy	4 pkt.
Nieprawidłowa fleksja (odkorowanie)	3 pkt.
Nadmierne wyprostowanie (odmóżdżenie)	2 pkt.
Całkowity brak odruchów	1 pkt.
Reakcja słowna
Całkowicie zorientowany	5 pkt.
Mowa zamazana	4 pkt.
Niewłaściwe słowa	3 pkt.
Niezrozumiałe dźwięki	2 pkt.
Pełne milczenie	1 pkt.

Interpretacja głębokości śpiączki wg skali Glasgow.

Stopień głębokości śpiączki	Suma punktów wg skali Glasgow
0	15
I	12
II	9
III	6
IV	3

Do celów szybkiego, precyzyjnego i stosunkowo łatwego porozumiewania się między personelem pielęgniarskim najwygodniejsza w stosowaniu wydaje się skala śpiączek wg Matthewa.

Chory nieprzytomny:
Chory nieprzytomny traci kontakt z otoczeniem, przestaje reagować na bodźce ze świata zewnętrznego, a nawet na niektóre bodźce wewnątrzustrojowe. Organizm chorego zaczyna żyć jakby w oderwaniu od otoczenia, nie licząc się z warunkami środowiska, w którym przebywa i nie umiejąc się doń dostosować. Stwarza to stan zupełnej bezbronności pacjenta i naraża go na wiele poważnych niebezpieczeństw. Istotą opieki pielęgniarskiej nad chorym nieprzytomnym jest chronienie go przed wszystkimi grożącymi niebezpieczeństwami.
Pielęgniarka przez troskliwą i świadomą opiekę ma zastąpić choremu chwilowo niesprawne narządy zmysłów, a przede wszystkim odruchy obronne, których został on z powodu swojego stanu pozbawiony. Właściwa pielęgnacja ma stworzyć choremu nieprzytomnemu sztuczne środowisko życiowe, wolne od czynników szkodliwych. Wskazania do postępowania pielęgniarskiego wynikają z uświadomienia sobie niebezpieczeństw grożących choremu, które spowodowane są w szczególności:

• Niemożnością utrzymania drożności dróg oddechowych,

• Brakiem odruchu kaszlowego,

• Brakiem odruchu połykania,

• Zniesieniem czucia bólu,

• Niemożnością poruszania się,

• Zaburzeniem funkcji oddawania moczu,

• Zaburzeniem funkcji oddawania stolca,

• Niemożnością przyjmowania płynów,

• Niemożnością przyjmowania posiłków,

• Niemożnością utrzymywania stałej temperatury ciała,

• Niemożnością utrzymywania higieny osobistej,

• Wystąpieniem powikłań ze strony:

• Centralnego układu nerwowego,

• Układu krążenia,

• Układu oddechowego,

• Układu kostno - mięśniowego,

• Skóry,

Celem opieki pielęgniarskiej nad chorym nieprzytomnym jest, więc próba pozytywnego wpływania na wszystkie powyżej opisane punkty.

Piśmiennictwo:

1. Pędich W.: „Choroby wewnętrzne dla pielęgniarek”, PZWL, Warszawa, 1990.

2. Bogusz J.: „Encyklopedia dla pielęgniarek”, PZWL, Warszawa, 1991.

3. Kamiński B.: „Anestezjologia i intensywna opieka medyczna dla pielęgniarek”, PZWL, Warzsawa, 1988.

4. Rybicki Z.: „Intensywna Terapia Dorosłych”, Novus Orbis, Gdańsk, 1994.

5. Kamiński B., Dziak A.: „Doraźna pomoc lekarska”, PZWL, Warzsawa, 1994.

6. Buchfelder M., Buchfelder A.: „Podręcznik pierwszej pomocy”, PZWL, Warszawa, 1993.

7. Kokot F.: „Choroby Wewnętrzne”, PZWL, Warzsawa, 1996.

1

---