Przyczyny łamania praw człowieka

Każdy człowiek żyjący we współczesnym społeczeństwie ma określone prawa. W jakim stopniu z nich korzysta, i w jakim zakresie są one łamane, zależy od sytuacji i wydarzeń w poszczególnych krajach i na świecie. Wszystkim doskonale wiadomo, że prawa człowieka były powszechnie łamane podczas II wojny światowej w postaci Holocaustu i później przez państwa totalitarne. Innym przykładem może być wiek XIV, w którym to murzynów traktowano jak niewolników. Przyjmuje się również, iż poszanowanie praw człowieka, nie jest sprawą indywidualną określonego państwa, ale powinno stanowić przedmiot troski społeczności międzynarodowej. I istotnie społeczność ta do ochrony praw człowieka przyjmuje wielką wagę.

Prawa człowieka stały się problemem międzynarodowym, którym zajęła się głównie Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) oraz Rada Europy (specjalnie powołana, aby pilnować by respektowano prawa i wolności).

Dokumenty opracowane, które w sposób częściowy określają prawa człowieka:

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - uchwalona 10 grudnia 1948 roku w Paryżu przez ONZ Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych - uchwalone 16 grudnia 1966 roku przez ONZ, a weszły w życie w 1976 roku po ratyfikowaniu przez 35 państw.

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności - uchwalona przez Radę Europy w Rzymie w 1950 roku a obowiązującą od 1953 roku. Polska ratyfikowała te konwencję 1 marca 1993

Powołane zostały do życia również instytucjonalne systemy ochrony praw człowieka. Poza uniwersalnym, funkcjonującym w oparciu o akty ONZ, współcześnie istnieją jeszcze trzy takie systemy o charakterze regionalnym: Rada Europy. Organizacja Jedności Afrykańskiej oraz Organizacja Państw Amerykańskich. Państwa, które ratyfikowały podstawowe dokumenty z zakresu ochrony praw człowieka, są zobowiązane do ich przestrzegania, bo w przeciwnym wypadku można dochodzić sprawiedliwości przed organami międzynarodowymi. Niektóre prawa, np. prawo do życia czy wolności odnoszą się nie tylko do ludzi dorosłych, ale także i do dzieci. Jednak biorąc pod uwagę trudną sytuację dzieci w różnych krajach świata, ONZ uchwaliła 20 listopada 1989 roku konwencję Praw Dziecka, która w sposób całościowy określa prawa dziecka i tworzy warunki niezbędnego jego prawidłowego rozwoju.

Prawa człowieka można podzielić na trzy zasadnicze grupy:

I Pierwsza grupa

• Prawa i wolności osobiste oraz polityczne - prawo do życia, do wolności i nietykalności osobistej

• prawo do opory przeciwko bezprawnej przemocy, nienaruszalności mieszkania i tajemnicy korespondencji

• prawo do przenoszenia się i wyboru miejsca

• zamieszkania

• prawo do sprawiedliwego sądu

• wolność zrzeszania się, zgromadzeń i wieców

• prawo wyborcze

• wolność sumienia i wyznania

II Duga grupa

• Prawa ekonomiczne i socjalne - prawo do pracy

• prawo do strajku

• prawo do własności i swobodnego nią dysponowania

• prawo do zasiłku dla bezrobotnych

• prawo do wypoczynku

• prawo do nauki

• prawo do równej płacy z równą pracę

• prawo do renty inwalidzkiej

Trzecia grupa

• Prawa ekologiczne oraz korzystanie z dorobku współczesnej cywilizacji - prawo do czystego powietrza, czystej wody i gleby, dla bezpiecznej dla zdrowia żywności

• prawo do ochrony danych osobowych

• prawo do korzystania z różnych źródeł informacji krajowej i zagranicznej

• prawa kulturalne

Przyczyny łamania praw człowieka mogą być bardzo różne. Wynika to przede wszystkim z odmienności i różnic dzielących poszczególne kraje. Przyczyny mogą być najróżniejsze: polityczne, religijne, rasowe.

Często przyczyna ich łamania jest konieczność wybrania mniejszego zła. Doskonałym przykładem są kary śmierci stosowane w USA. Każdy człowiek ma prawo do życia a jednak sądy w niektórych stanach np. Teksasie łamią je i skazują podsądnych na karę śmierci. Nie jest to jednak widzimisie sędziów a skuteczna walka z wzrastającą przestępczością, która postępuje w Stanach Zjednoczonych.

To w jaki sposób łamane są prawa człowieka i które z nich są łamane, zależy od państwa i jego ustroju. Przykładowo w krajach o totalitarnym systemie rządów tj. Chiny, Kuba, Indonezja i Korea Północna państwo nie ingeruje w życie i działalność obywateli dopóki ci egzystują według jego wyznaczników. Najczęściej łamane jest w takich sytuacjach prawo do wolności osobistej i wolności słowa.

Z kolei rażącym łamaniem praw człowieka-dziecka jest sytuacja w biedniejszych krajach Afrykańskich. Tam młodzi ludzie przyszli obywatele nie mają możliwości edukacji. Spowodowane jest to ciągłą walką na najwyższych szczeblach władzy, która zajęta własnymi problemami nie robi nic dla swoich obywateli. Innymi przyczynami są również: walki pomiędzy plemionami, brak wykwalifikowanej kadry i przede wszystkim szkół, które mieszczą się od siebie w znacznych odległościach wystarczających, aby rodzic nie chciał wysyłać tam potomstwa.

Przykłady łamania praw człowieka

Jednak prawne gwarancje ochrony praw człowieka często już nie wystarczają. Zbyt często mamy obecnie do czynienia z ich łamaniem. We wszystkich krajach na świecie możemy zaobserwować różne przykłady łamania praw człowieka. Świadczą o tym sprawy związane z konfliktem bałkańskim, z wojna domowa w Rwandzie, brutalnym traktowaniu więźniów w Chinach, Turcji, Brazylii i innych krajach. O przestrzeganiu tych praw w danym kraju decyduje system prawny państwa, ale również system norm etycznych. Prawa tylko będą traktowane poważnie, jeżeli w danym społeczeństwie godność i życie człowieka znajdą się na szczecie hierarchii wartości. Nie prowadzi się żadnych statystyk, co do tego, na jakim kontynencie najczęściej łamane są prawa człowieka, ponieważ prawa te są łamane według różnych wzorów, inaczej są łamane w Chinach a inaczej w Stanach Zjednoczonych. I jednocześnie oprawca nigdy nie mówi, że przestanie łamać pod jakakolwiek presją. Prawa człowieka najczęściej są łamane w państwach o ustroju totalitarnym oraz autorytarnym. W Polsce nieprzestrzeganie tych podstawowych praw następuje często przez policję. Często stosuje ona przemoc wobec obywateli państwa, częściej niż jest to konieczne.

Azja

Na kontynencie tym konflikty zbrojne i etniczne pochłonęły życie tysięcy osób cywilnych w regionie Azji i Pacyfiku. Pociągnęły za sobą inne rodzaje naruszeń praw człowieka, od tortur poprzez "zaginięcia" do samowolnych aresztowań.

Rosja

Rosja to także miejsce, gdzie nagminnie łamane są podstawowe prawa człowieka: stosowanie tortur przez funkcjonariuszy państwowych (pobicia, rażenie prądem, gwałty, wiązanie w niewygodnych pozycjach - przypadki tortur zdarzają się najczęściej w aresztach podczas pierwszych godzin po aresztowaniu, jeszcze przed postawieniem zarzutów). Łamane są również prawa dziecka np. w rosyjskich aresztach śledczych dzieci są przetrzymywane miesiącami, a nawet latami i skazywane na długotrwałe wyroki za stosunkowo drobne przestępstwa. W Rosji stosuje się również przemoc wobec kobiet ok. 14 000 kobiet rocznie ginie z rąk swoich mężów lub krewnych, mimo to prawo nie uznaje przemocy domowej jako osobnego przestępstwa. Podczas wojny czeczeńskiej siły rosyjskie torturowały, porywały i zabijały ludność cywilną. Konflikt stał się przyczyną "zaginięć" oraz pozasądowych egzekucji. Około 300 tys. ludzi, w większości kobiety i dzieci, opuściło swoje domy w obawie przed toczącymi się walkami. Dochodzenia w sprawie pozasądowych egzekucji, "zaginięć" i tortur są niezwykle rzadkie, a te, które mają miejsce, niemal nigdy nie kończą się skazaniem oskarżonych. Komisja Praw Człowieka ONZ potępiła Rosję na posiedzeniu w Genewie za gwałty popełniane na cywilach w czasie wojny w Czeczeni. Skrytykowała ona „używanie nieproporcjonalnie wielkiej siły wobec czeczeńskiej ludności cywilnej”. I więc Rosja po raz pierwszy od upadku komunizmu znalazła się wśród państw napiętnowanych przez tę najwyższą międzynarodową instancję zajmującą się m.in. ochroną praw człowieka.

Tybet

Odkąd Armia Czerwona wkroczyła do Tybetu dla jego mieszkańców rozpoczął się okres wielu cierpień spowodowanych brutalnym traktowaniem ludności, godzącym w ich godność i życie. W Tybecie odnotowuje się liczne przypadki łamania praw człowieka. Są one liczne i bardzo poważne. Istnieje wiele dowodów, zeznań naocznych świadków i ofiar potwierdzających ten proceder. Liczne organizacje międzynarodowe, takie jak Amnesty International, biją na alarm. W Tybecie dochodzi do najpoważniejszych gwałtów na prawa człowieka, dowodzą temu także liczne raporty ONZ oraz UE. Reżim chiński w Tybecie jest bardziej brutalny i nieludzki niż w jakimkolwiek innym państwie komunistycznym na świecie.

Europa

Wojna wywołała lawinę naruszeń praw człowieka w Czeczenii, społeczność międzynarodowa usiłowała zaprowadzić trwały pokój w Kosowie, zaś w pozostałych krajach europejskich tortury i maltretowanie przez policję - często na tle rasowym - należały wciąż do najczęściej obserwowanych form pogwałcenia praw człowieka. Pozytywnym zjawiskiem było ratyfikowanie Drugiego Opcjonalnego Protokołu do Międzynarodowej Konwencji Praw Obywatelskich i Politycznych - dokumentu dotyczącego zniesienia kary śmierci - przez Azerbejdżan, Bułgarię, Cypr, Gruzję, Słowację, Turkmenistan i Wielką Brytanię.

Polska

W Polsce nie jest na razie głośno o żadnym poważnym złamaniu praw człowieka. Mamy jedynie do czynienia z incydentami, nie będącymi o charakterze masowym, lecz również nimi w wielu przypadkach interesują się organizacje międzynarodowe. Przykładem może by maltretowanie i bezkarne zatrzymywanie nietrzeźwych w Izach wytrzeźwień w Polsce. Funkcjonariusze wykorzystują prawo według którego zezwala się na przetrzymywanie osób przez 24 godziny, gdyż zatrzymanie w izbie wytrzeźwień zgodnie z tym prawem nie podlega rewizji sądowej. Maltretowany i bity przez personel izby wytrzeźwień by Witold Litwa, który w maju 1994 został aresztowany na skutek agresywnego zachowania w urzędzie pocztowym. W kwietniu 2000 Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał zatrzymanie Witolda L. za pogwałcenie Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Jak wiadomo również w armii dochodzi nieraz do nadużyć siły to starszych kolegów lub dowódców na rekrutach, i Polska Organizacja Helsińska, Fundacja Praw Człowieka wyraziła zaniepokojenie tym faktem. Przed sądem w lutym 2000 roku stanęło 7 byłych żołnierzy którzy od dawna odbywali służbę wojskową. Znęcali się oni seksualnie na swoich młodszych kolegach byli rozbierani, zmuszani do noszenia psich obroży i chodzenia na smyczy. Zarzucono im również iż zmuszali rekrutów do „zabaw w owce” które polegały na czołganiu się po podłodze i uderzaniu głową w ścianę. Za znęcanie się nad dwoma poborowymi zostali skazani przez sąd wojskowy również dwaj podoficerowie w Tomaszowie Mazowieckim. Przyłapani zostali oni na zmuszaniu do robienia pompek przy założonych na twarz maskach gazowych zawierających po 10 tlących się papierosów. Sytuacja w armii tj. znęcanie się nad rekrutami, przypomina omal sytuacje z II wojny światowej, podczas której również załamana niezliczona ilość praw człowieka. Polscy żołnierze sami odgrywają teraz rolę hitlerowców, role kata, i znęcają się w dodatku na swoich rodakach.

Na pewno nasuwa się pytanie, kto jest odpowiedzialny za łamanie praw człowieka i od kogo powinniśmy domagać się, aby je respektowano. Wydaje mi się, że od nas samych, abyśmy nie zapominali o tych biednych i poszkodowanych, abyśmy pamiętali, że są ludzie, którzy zostali pokrzywdzeni przez różnych oprawców. Odpowiedzialność przypada na państwo, które bierze ją za całość życia społecznego. Prawa człowieka są właśnie wartością najwyższą. I wszystkie organizacje ochrony praw człowieka mówią wielkim głosem właśnie na ten temat. To samo dotyczy łamania tych podstawowych praw. Coraz częściej spotykamy się z ich łamaniem, stało się to problemem globalnym i podobnie nie można usprawiedliwiać metod walki z terroryzmem, jaki obrazy USA. Jeżeli w walce z terroryzmem sięgniemy po metody terrorystów, wówczas upodobnimy się do nich i ich cel zostanie spełniony.

---