Konstrukcja czasu w prozie na podstawie Bartoszyńskiego(głównie jego tekst) ,Stanzela, Markiewicza, Głowińskiego ..

Czas odgrywa podstawową rolę gdy mówimy o epice .

Początek formularza

Zobacz podobne hasła

Dół formularza

Początek formularza

Zobacz wszystkie hasła ze słownika

Dół formularza

• Edytuj hasło

• Zgłoś do moderacji

Popularność: (popularność 0%)

Data utworzenia:

2009-03-12 07:43:34

Data ostatniej modyfikacji:

Hasło nie było modyfikowane.

Kategoria czasu i problematyka związana z "czasowością" dzieła literackiego jest w literaturoznawstwie współczesnym rozpatrywana w następujących aspektach:

1. Czas w badaniach literackich może być traktowany jako czynnik uzasadniający aktualność podziału literatury na rodzaje literackie. Może być więc traktowany jako kryterium klasyfikacji genologicznej dzieła literackiego

2. Kategoria czasu jest terminem ze słownika poetyki opisowej. Jest wprawnym narzędziem w trakcie immanentnej analizy epickiego dzieła literatury. Przy czym powinna być rozpatrywana na trzech płaszczyznach, jako czas narracji, czas zdarzeń i czas środowiskowy. Określenie wzajemnych relacji między tymi trzema płaszczyznami przybliża z jednej strony do wyjaśnienia wewnętrznego skomplikowania utworu epickiego, z drugiej zaś wskazuje na źródła gatunkowego zróżnicowania epiki jako rodzaju literackiego.

3. Dzieło literackie w naturalny sposób jest jednocześnie zamkniętym językowym mikrokosmosem i zdarzeniem w historii. Precyzyjne oddzielenie analizy tego, co w dziele czasowe (historyczne), i tego, co jednorazowe (zdarzeniowe), nie jest możliwe. Czas jest w tym ujęciu kategorią charakteryzującą najistotniejszy być może paradoks ontologii (sposobu istnienia) dzieła literackiego.

4. W ujęciu dzieła literackiego Romana Ingardena czasowość (odbioru) dzieła literackiego powiązana ze strukturalną cechą współwystępowania w nim jego faz-części wyróżnia dzieło literackie spośród innych dzieł sztuki. Chodzi tu o fazy, etapy, pewien porządek wydarzeń a nie o samo powstanie i przemijalność.

5. Kategoria czasu jest niezbędna w każdym opisie historycznym, ewolucyjnym, dzieła literackiego dokonywanym przez poetykę historyczną i historię literatury. Jej pochodnymi są pojęcia procesu historycznoliterackiego, tradycji literackiej i konwencji literackiej Jako kategoria z zakresu poetyki opisowej i jako kategoria teoretycznoliteracka czas jest rozpatrywany w dwóch pierwszych aspektach, pozostałe dotyczą raczej zainteresowań z pogranicza literatury i filozofii, literatury i estetyki oraz literatury i historii . We współczesnej teorii gatunków i rodzajów literackich wyraźnie dominuje przekonanie, że o podziale na literackie rodzaje decyduje właśnie "gospodarka" czasem w dziele literackim, że cechą epiki jest upływ czasu, dokładniej na co najmniej dwóch jego płaszczyznach - czasu w którym toczy się → narracja, czyli → narrator wykonuje czynność opowiadania oraz - czasu zdarzeń.

Ta ostatnia to oś czasowa, na której umiejscowione są (zwykle w związku przyczynowo-skutkowym) zdarzenia będące elementarnymi składnikami fabuły danego utworu epickiego. O rytmie czasu płynącego na obydwu tych płaszczyznach w sposób suwerenny decyduje narrator, powołany do życia przez autorski podmiot. Do polskiego literaturoznawstwa - by właśnie ową gospodarkę czasem uczynić precyzyjnym kryterium podziału na rodzaje literackie - koncepcję tę wprowadził J. Kleiner. Jako rozwinięcie traktować można - na gruncie literaturoznawstwa europejskiego - prace M. Bachtina (na ten temat: Epos a powieść).

Badacze zwrócili uwagę, że różnica pomiędzy klasycznym eposem a powieścią polega na innej wzajemnej relacji między czasem zdarzeń a czasem narracji. W eposie bowiem narrator relacjonuje zdarzenia, które miały miejsce o wiele lat, wieków, tysiącleci wcześniej w stosunku do momentu, w którym wykonywana jest czynność opowiadania.

Tendencja ewolucyjna powieści polegała między innymi na stopniowym skracaniu tego dystansu. Bachtin zauważył, że ta różnica jest powodem, iż korzeni gatunku powieści nie należy poszukiwać w tradycji epopeicznej, lecz raczej w tradycji satyry menipejskiej i ludowo-jarmarcznych formach literatury średniowiecznej.

Narrator eposu opowiada o czasach, które nastąpiły "przed historią", opowiada o czasie świętym, historycznym, jego bohaterowie są herosami, wobec tego oddalenia narrator musi przyjąć stosunek, jaki w europejskiej tradycji kulturowej należny jest sferze sacrum, niemożliwy jest więc w eposie śmiech.

Z kolei narrator powieści, osadzony w punkcie czasowym nieodległym od opowiadanych zdarzeń, może te zdarzenia i uczestniczących w nich bohaterów "oswajać" za pomocą śmiechu, karnawału, parodii.

Jeden z naukowców pisze o dwojakim prymacie czasu narracji nad czasem zdarzeń: po pierwsze ontologicznym: "W powieści zjawiskiem rzeczywistym i materialnie istniejącym jest tylko odpowiedni łańcuch zdań, uporządkowany kompozycyjnie i zamknięty jako całość. Natomiast wyrażone przez ów łańcuch wszelkie "wydarzenia", "przypadki", "przeżycia" i "rozmowy" są pozorne i tylko w obrębie owego łańcucha istnieją. Ten łańcuch zdań leży na płaszczyźnie czasu narracji i realnie się rozkręca aż po swoje zakończenie i tylko ten łańcuch zdań, a nie co innego "zapycha" sobą czas realny.

Nawet wtedy, gdy czas narracji nie został w dziele w wyraźny sposób wyodrębniony, wydarzenia przedstawione zawsze są od niego wcześniejsze, bo nie można po prostu opowiedzieć zdarzenia, które jeszcze nie nastąpiło.

II

„Dystans czasowy „ - to nie jest rzeczywista odległość w czasie daty narracji i zdarzeń, ale chodzi tu o dystans czasowy sugerowany przez dzieło , w nim funkcjonujący , choć często dany w sposób bardzo ogólnikowy, niezauważalny.

Wyrózniamy dwa typy dystansu :

Duży( perfektywny) czyli dystans właściwy narracji ukazanej jako odbywająca się po zakończeniu zdarzeń przedstawionych

Mały (imferfektywny) dystans narracji ukazanej jako towarzysząca w czasie zdarzeniom przedstawionym.

---